Sermet Çağan Kimdir? Hayatı, Edebi kişiliği, Eserleri

Sermet Çağan (D: 10 Nisan 1929, Amasya – Ö: 5 Ağustos 1970, İstanbul) Tiyatro yönetmeni, oyun yazarı, gazeteci ve oyuncu.

Sermet Çağan, 1929 yılında Amasya’da doğdu. Bazı tiyatro topluluklarında oyuncu ve dekor sorumlusu olarak görev yaptı.

Tiyatro tutkusu nedeniyle mühendislik eğitimini son sınıfta bıraktı.

Ankara Devlet Tiyatrosu’nda ve “Sahne Z” topluluğunda, Arena Tiyatrosu’nda, ve Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu’nda sahne tasarımı ve oyunculuk yaptı.

1966 yılında Fakir Baykurt‘la birlikte Türkiye’de ilk kez bir sendika tiyatrosu (TÖS) kurdu.

İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu, Gen-Ar Tiyatrosu, Ankara Yenişehir Tiyatrosu gibi topluluklarda yönetmenlik yaptı.

Türkiye Öğretmenler Sendikası Tiyatrosu’yla bütün Türkiye illerini kapsayan turne yaptı.

Tiyatro dergisi ile bazı dergi ve gazetelerde tiyatro üzerine yazıları yayımlandı. Bazı oyunları Fransızca ve İngilizceye çevrilen Sermet Çağan, Alman edebiyatı üzerine araştırmalarından ötürü 1957’de AFC hükümetince Schiller Ödülü kazandı.

İstanbul Sanat Tiyatrosu’nda yazdığı ödüllü oyun olan Ayak Bacak Fabrikası’nın provaları sırasında geçirdiği bir kalp krizi sonucunda 1970 yılında yaşamını yitirdi.

Ek Bilgi:

27 Mayıs 1960 hareketi ile Türk siyasi yaşamında Demokrat Parti dönemi son bulmuştu. Yeni bir Anayasa hazırlanmış, Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar ortaya çıkmıştı. Daha önce var olmayan özgürlük havası, yepyeni bir idealizmi de beraberinde getirmişti. Bu oluşum, Avrupa’da yaşanan özgürlükçü hareketlerle eklemlenmiş ve memleketimizde yaşamın ve toplumun algılanma biçimlerinde farklılaşmaya neden olmuştu. Her gün yeni siyasi partiler, dernekler, sendikalar kuruluyordu. Türk toplumu örgütlü toplum olma yo­lunda hızla ilerliyordu.

1960-1970 döneminde Türkiye’de tiyatro ürünleri bakımından da büyük bir dinamizm yaşanmıştı. özellikle genç yazarlar kuşağının başını çektiği yerli oyun yazarlarımız bir çok eserler vermişler ve Türk oyun yazarlığının gelişmesine destek olmuşlardı. Haldun Taner, Turgut Özakman, Güngör Dilmen Kalyoncu, Çetin Altan, Aziz Nesin, Adalet Ağaoğlu, Melih Cevdet Anday, Orhan Asena, Rıfat Ilgaz, Recep Bilginer, Vasıf Öngören, Aydın Engin, Erol Toy, Necati Cumalı, Turan Oflazoğlu, Refik Erduran 1950’lerin sonunda ve 1960’lı yıllarda tiyatromuzun kazandığı yazarlar olmuştu. (Erkoç, 2002:20) Sermet Çağan da bu yazarlar arasında yer aldı.

1960-1970 dönemi denilebilir ki, Türk tiyatrosunun altın yıllarıydı. Ankara, İstanbul ve İzmir başta olmak üzere memleketin her yerinde ortaya çıkan, irili-ufaklı, amatör veya pro­fesyonel yüzlerce özel tiyatro, halkın bu sanata olan ilgisini göstermekteydi. Arena Tiyatrosu, Ankara Sanat Tiyatrosu (AST), Dostlar Tiyatrosu, Kent Oyuncuları başarılı özel ti­yatrolardan sadece bir kaçıydı. Devlet Tiyatroları da üç büyük kentin dışındaki itlerde ti­yatrolar kurmaktaydı.

Edebiyatta köy gerçeği, kentsel sorunlar, göç, işçi kültürü ve toplumsal meseleler hızla ağırlığını hissettirmekteydi. Bu durum tiyatro eserlerine de yansımıştı. Keşanlı Ali Destanı, Asiye Nasıl Kurtulur, Yer Demir Gök Bakır, Susuz Yaz, Almanya Defteri gibi eserler bu dönemde yazıldı ve okuyucusuyla buluştu.

Halkın tiyatroya büyük ilgi gösterdiği bu dönemde, tiyatrodan beklentileri olan aydın çevre bu sanata sorumluluklar da yüklemişti. Tiyatro, insanları sadece eğlendiren bir sanat olarak düşünülmüyordu artık. Bu sanatın aynı zamanda halkı eğitmesi, aydınlat­ması, bilinçlendirmesi, düşündürmesi ve eleştiri anlayışını geliştirmesi de bekleniyordu. Türk tiyatro izleyicisi bu dönemde Bertold Brecht‘in oyunlarıyla, politik-devrimci tiyatroyla da tanışmıştı. Tiyatroda ulusallık, evrensellik, öz, biçim gibi kavramlar da yine bu dönemde sıkça tartışılmaya başlanmıştı. (Şener, 1973:161-167; Erkoç, 2002:21)

Sermet Çağan 1962 yılında Asaf Çiğiltepe ve arkadaşlarının kurduğu Arena Tiyatrosu’nda dekoratörlük ve oyunculuk yapmaktaydı. Karagiale’nin Kayıp Mektup oyu­nunun dekorlarını hazırladı, Aynı yıl Gülriz Sururi-Engin Cezzar Topluluğunda Güngör Dilmen’in Midas’ın Kulakları ile Shakespeare‘in Othelio oyunlarının dekorlarını yaptı. aynı zamanda bu oyunlarda oynadı.

1964 yılında ilk oyunu Ayak Bacak Fabrikası’nın yazımını tamamladı. Aynı yıl bu oyunu IÜ. Gençlik Tiyatrosu’nda sahnelemeye başladı. Dekorunu da kendi hazırladı. Ne var ki, kalp rahatsızlığı nedeniyle oyunun sahnelenme işini Cüneyt Türel’e bıraktı, lü Gençlik Tiyatrosu, Sermet’in bu oyunu ile Almanya’da Erlangen Uluslarası Tiyatro Şenliği’ne katıldı ve 4, oldu, Ayak Bacak Fabrikası adlı oyun 1965 yılında Ankara’da AST’da Güner Sümer’in oyun düzeniyle oynandı ve büyük başarı kazandı. (Başkaya, 2006: 33; Göktaş,2002:33)

Sermet Çağan 1965 yılında, daha önce radyo oyunu olarak yazdığı Öyle Bir Oyun’nun metnini Özdemir Nutku ile birlikte yeniden ele aldı, Böylece Savaş Oyunu adlı oyun ortaya çıktı. Bu, savaşın kapitalizmin büyük kartellerinin çıkarları yüzünden çıktığını gösteren savaş karşıtı bir oyundu. Özde mir Nutku oyunu AÜ. DTCF Tiyatro Bölümünde sah­nelemiş, ardından aynı oyunla Almanya’nın Erlangen kentinde düzenlenen Uluslararası Tiyatro Şenliğine götürmüştü. Savaş Oyunu burada ‘Reji Birinciliği’ ödülünü kazanmış ve çok beğenilmişti. Sermet 1966 yılında da Aziz Nesin‘in Ah Biz Eşekler adlı öyküsünü oyun­laştırdı ve Gen-Ar Tiyatrosu’nda sahneledi.

Sermet Çağan’ın Eserleri

Tiyatro:

• Ayak Bacak Fabrikası (1965)
• Savaş Oyunu (1965)
• Bütün Oyunları (1993).

Ödülleri:

• Ayak Bacak Fabrikası, 1964, Erlangen Uluslar arası Tiyatro Şenliği, dördüncülük.
• Savaş Oyunu, 1967, Nancy Tiyatro şenlikleri, birincilik
• Savaş Oyunu, 1966, Erlangen Uluslar arası Tiyatro Şenliği, birincilik
• Mrozek’in Polisleri, 1968, Asaf Çiyiltepe Ödülü