Abdülbaki Gölpınarlı Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Abdülbaki Gölpınarlı (D: 12 Ocak 1900, İstanbul – Ö: 25 Ağustos 1982, İstanbul) Edebiyat tarihçisi ve çevirmen.

Asıl adı Mustafa İzzet Bâkî olan Abdülbaki Gölpınarlı 12 Ocak 1900’de İstanbul’da doğdu. Cedleri Azerbaycanlıdır. Gazeteci olan babası Ahmet Agâh Efendi, Mevlevî idi. Gelenbevî İdâdîsinin son sınıfındayken babasını kaybetti. Tahsiline ara vererek çalışmaya başladı. İstanbul Vezneciler’de kitapçılıkla uğraştı. Çorum’un Alaca ilçesindeki Menbâ-i İrfân İptidâî Mektebinde öğretmenlik ve idarecilik yaptı.

1922’de İstanbul’a döndü, sınavla son sınıfına girdiği İstanbul Erkek Muallim Mektebi’ni, ardından da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü, Profesör Köprülüzâde Mehmet Fuat Bey’in nezaretinde hazırladığı Melâmilik ve Melâmiler adlı mezuniyet tezi ile bitirdi (1930).

Edebiyat öğretmeni olarak Konya, Kayseri, Balıkesir, Kastamonu liseleriyle İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde çalıştı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Farsça okutmanlığı yaptı. Doktorasını verdikten sonra aynı fakültede Metinler Şerhi okuttu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde İslam-Türk Tasavvuf Tarihi ve Edebiyatı dersleri verdi. 1945’te Türk Ceza Kanunu’nun 142. maddesine aykırı davrandığı savıyla Tek Parti İdaresi tarafından tutuklandı; 10 ay hapis yattıktan sonra beraat etti ve yeniden görevine döndü. 1949’da kendi isteğiyle emekliye ayrıldı.

Adını 1931’de yayımladığı Melâmilik ve Melâmiler adlı yapıtıyla duyuran Gölpınarlı, Türkiyat Mecmuası, Şarkiyat Mecmuası, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası’nın yanı sıra çeşitli dergi ve gazetelerde çok sayıda bilimsel makale yayımladı. İslam Ansiklopedisi ile Türk Ansiklopedisi’nin çeşitli maddelerini yazdı. Divan edebiyatını eleştirel olmaktan ziyade ideolojik bir yaklaşımla değerlendirdiği Divan Edebiyatı Beyanındadır (1945) adlı kitabıyla büyük tartışmalara yol açtı. Daha sonra, hata ettiğini ifade ederek yaklaşımını değiştirdi ve divan edebiyatı üzerine çalışmalarda bulundu.

Abdülbaki Gölpınarlı Araştırmaları:

• Yunus Emre Divanı (1943-1948)
• Fuzuli Divanı (1950)
• Nedim Divanı (1951)
• Mevlâna Celaleddin (1951)
• Mevlânadan Sonra Mevlevilik (1953)
• Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (1963)
• Alevi Bektaşi Nefesleri (1963)
• 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar (1969)
• 100 Soruda Tasavvuf (1969)
• Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin (1966)
• Hurufilik Metinleri Kataloğu (1973)
• Hayyam ve Rubaileri (1973)
• Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979)
• Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1978)
• Kur’an-ı Kerîm ve Meali (1955)