Üslup Nedir? Üslup Çeşitleri ve Özellikleri
Üslup Nedir? Üslup Çeşitleri ve Özellikleri
Üslup: Sözlük anlamı “tarz, yol, usül”dür. Edebiyat terimi olarak üslup, dilsel araç ve olanaklardan yararlanarak düşünce, duygu, hayal ve eylemlerin özgün, kişisel bir yaklaşımla ifade ediliş biçimi, anlatılış tarzı. “Biçem, stil, deyiş, eda, özanlatı, tarz” kelimeleri de aynı anlamda kullanılmıştır.
Üslup kişiye özgüdür; yazardan yazara değişir. Aritoteles‘e göre yazar sayısı kadar üslup çeşidi vardır. Yine Buffon: “üslup yazarın ta kendisidir.” demektedir.
Geçmişte üslup; sâde, süslü (müzeyyen), yüksek (âli) olmak üzere üçe ayrılmıştır:
1) Sâde üslup: Yapmacıksız, süssüz, günlük konuşma dilinin temel alındığı, öğretici yazılarda kullanılan üslup.
2) Süslü (müzeyyen) üslup: Mecaz ve söz sanatlarına, anlam oyunlarına önem veren üslup.
3) Yüksek (âli) üslup: Düşünce ve duyguların yüceliğine, anlamın sağlamlık ve doğruluğuna, sözcüklerin seçkinliğine önem veren üslup.
Artık günümüzde üslup anlayışındaki bu ayrımlar ya da sınıflamalar geçerliliğini yitirmiştir. Bugün, modern eleştiride şöyle bir üslup sınıflaması yapılmaktadır:
- Yazarın adıyla anılan üslup (Homer üslubu gibi).
- Çağa bağlı üslup (Ortaçağ üslubu gibi).
- Dile bağlı üslup (Germen üslubu gibi).
- Konuya bağlı üslup (Filozofik üslup gibi).
- Ülkeye bağlı üslup (Provens üslubu gibi).
- Okuyucu – alıcı topluluğuna göre üslup (Popüler üslup, sosyetik üslup.)
- Eserin amacına bağlı üslup (Alaylı üslup gibi).
Bunlardan başka üslubun oluşmasında etkisi ve ilgisi bulunan şu faktörleri de gözden kaçırmamak gerekir: Yazarın edebiyat ve sanat geleneği, edebiyat ve sanat anlayışı, siyasi (politik) görüşü, yazarın yaşı, erkek ya da kadım oluşu, kişisel psikolojik yapısı, mizacı, karakteri, eğitim ve öğretimi, dilinin bağlı olduğu dil grubunun lengüistik (dilsel) özelliği, dış kültür ve yabancı dillerle ilgisi, okuyucuya davranışı, cümle kuruşu…
Günümüze kadar önemli yerli ve yabancı kaynaklarda, üslup çeşidi olarak sayılanlar arasında şunlar var: Akıcı, bayağı, belgin, canlı, çocuksu, estetik, hoyrat, özensiz, özentili, parçalı, pitoresk (resmimsi), renkli, süslü, sürükleyici, yalın, yapma, yüce, zarif, zengin, samimi üslup.
Kaynak: (Murat AKINCI- Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü)
Ayrıca bakınız ⇒ Üslup Bildiren ya da İçerikle İlgili Cümleler
ÜSLUP
…
Kimsenin üslubu bir başkasınınkine benzemez. Bir bakıma parmak izi gibi bir şeydir üslup. Kimi yazarlar, anlatımlarına (üsluplarına) çok özen gösterirler. Bir yazıyı üç kere, beş kere, on kere yazdığını söyleyenlere rastlamışımdır.
Büyük romancılar arasında Flaubert’in, Tolstoy’un birer üslup meraklısı oldukları biliniyor. Tolstoy’un o yüzlerce sayfalık Harp ve Sulh’u tam yedi kez baştan sona yeniden kaleme aldığı söylenir, münferit pasajlar üzerinde yaptığı sayısız eskizlerse bu hesaba dahil değil. Bu elbet bir yaradılış ve titizlik meselesidir. Hastalık değilse tabii.
…
