Türk Çocuk Edebiyatı

1. Kitaplar

Özellikle son yıllarda çeşitli edebiyat dergilerinde Türk çocuk edebiyatının tarihçesi ile ilgili sorunlar ele alınmakta, tartışılmakta ve daha çok genç yazarlar arasında, Türk çocuk edebiyatı geleneğinin henüz oluşum dönemini yaşadığı görüşü ağırlık kazanmaktadır. Bu görüş kısmen doğrudur.

Her ne kadar Türk çocuk edebiyatının, çocuk ve gençlik: yayınlarının geçmişi ile ilgili araştırmalar, ülkemizde bir çocuk edebiyatı tarihini yazdıracak nitelikte değilse de kısa bir tarihçe için gerekli şu bilgileri ileri sürmek yine de mümkündür. Türk çocuk edebiyatının ilk ürünleri iktisadî ve siyasî bir dönüşümün başlangıcı olan Tanzimat (1839-1876) döneminde ortaya çıkar. Bu ürünlerin birikimi sonucunda oluşacak değişim sürecinin hızlanmasında 1928 harf devriminin katkısı büyüktür. Tüm Türkiye nüfusunu okuryazar yapma amacına yönelik olan bu devrimin hemen arkasından örgütlenen yaygın ve örgün eğitim kurumları, çocuk yayınlarını da hızlı bir artış sürecine sokmuştur.

Başlangıç olarak gösterilen Tanzimat dönemi aydınları, bir yandan Avrupa (başlangıçta özellikle Fransa) edebiyatlarından yeni konu ve türler tanıyıp Türk toplumuna uyarlar ve aktarırken, bir yandan da yerli edebiyatlarını, özellikle halk edebiyatını bulmaya, öğrenmeğe, öğretmeğe ve geliştirmeğe yönelmişlerdir.

Aslında yetişkinlere, aileye dolayısıyla çocuklara seslenen Dede Korkut, Ferhat ile Şirin, Battalgazi, Köroglu gibi eski Türk edebiyatının önemli öykü ve destanları yanında, tekerleme, masal, bilmece, efsane ve destan parçaları, Karagöz ve Nasrettin Hoca fıkraları bu yöneliş sonucunda yeniden keşfedilen ve çocuklar için hazırlanacak eserlerde, bugün bile tükenmezliği görülen kaynak durumuna geçmişlerdir. 13. yüzyılda yaşadığı, Sivrihisar’da doğup Akşehir’de öldüğü ileri sürülen Nasreddin Hoca‘nın fıkralarının Türkiye’de ilk olarak 1883 yılında Çaylak Tevfik (1843-1892) tarafından yayınlanması, o günden bu yana Nasreddin Hoca’nın fıkralarının gerek yetişkinler ve gerekse çocuklar için çok değişik basımlarının hazırlanmış olması bu yönelişin sonucudur.

Şâir Nâbi‘nin (1642-1712) oğluna öğüt veren Hayriyye adlı yazma eseri ve Sünbülzâde Vehbi‘nin (öl. 1809) ona nazire yaptığı Lütfiyye adlı görgü dersleri veren kitabını dil ve anlatım bakımından çocukların anlayabileceği düzeyin çok üzerinde oldukları için; Kayserili Doktor Rüştü’nün Nuhbet-ül Etfâl (Çocukların en seçkini) adlı 1859’da basılan okuma kitabını da içerdiği küçük hayvan öykülerine rağmen alfabe niteliğinde olduğu için bir yana bırakırsak, Türk Çocuk Edebiyatının başlangıç örnekleri olarak Ahmet Mithat‘ın (1844-1912) Hâce-i Evvel ve Kıssadan Hisse (1871) adlı kitaplarını göstermek gerekir. Birincisinde aritmetik, coğrafya, doğa bilgileri gibi konularda yararlı bilgiler veren Ahmet Mithat, ikincisinde ise sabırsızlık, eşek şakası, az tamah çok ziyan getirir, iki tilki v.b. fabl türü, öğütlü kısa öyküler yazmıştır. Her iki kitabın da en önemli yanı doğrudan doğruya çocuklar için yazılmış olmasıdır.

Dinî dünya görüşüne dayalı Osmanlı imparatorluğundan, laik dünya görüşlü Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş süreci içinde önemli bir yeri olan 1908 (II. Meşrutiyet) devrimini yaşamış olan Ahmet Rasim (1864-1932), Ziya Gökalp (1876-1924) ve Ömer Seyfettin (1884-1920), konularını Türk tarihinden, halk öyküleri ve masallarından, halkın günlük yaşamından seçtikleri eserleri ile günümüzde Türk çocuk edebiyatının klâsikleri arasında yer almaktadırlar.

Halkın bilgisizliğinin ve batıl inançların zararlarını gösteren neşeli, toplumsal eleştiri içeren değişik öyküleri ile Ömer Seyfettin günümüz çocuklarınca da ilgi ile okunabilmektedir. Perili Köşk adlı öyküsünde, içinde hiç bir kiracının barınamadığı kiralık bir köşkün sahibi pinti açıkgöz Hacı Niyazi Bey, üç yıllık kirayı peşin ödemiş yeni kiracısı Sermet Bey tarafından hortlak kıyafetinde yakalanışını anlatır. Hacılık halkın gözünde iyiliğin, doğruluğun simgesidir. Öykü bu ön yargının yanlışlığını neşeli ve heyecanlı bir biçimde sergiler.

1908 devriminden sonra öğretmen yetiştiren okullarda çocuk edebiyatı öğretimi başlayınca, çocuk şiiri alanında büyük bir boşluk olduğu anlaşılır. İbrahim Alâettin Gövsa (1899-1949) Çocuk Şiirleri adlı kitabı (1910) ile bu türün öncülüğünü yapmıştır. Eğitim, biyografya ve ansiklopedi türünde de eser veren Gövsa, yüksek hukuk mektebindeki öğreniminden sonra İsviçre’de, pedagoji ve psikoloji öğrenimi görüp Türkiye’ye dönmüştü. Çanakkale İzleri (1926), Acılar (1941) ve Söz Oyunları (1942), onun eğitici yanları ağır basan eserleridir. Ali Ulvi Elöve‘nin (1881-1975) yetmişi aşkın şiiri Çocuklarımıza Neşideler (1912) adı altında, hemen Gövsa’nın Çocuk Şiirleri’nden sonra yayınlanmıştır. Tevfik Fikret‘in (1867-1915) Şermin’i; Ali Ekrem Bolayır‘ın (1867-1937) Çocuk Şiirleri; Aka Gündüz‘ün (1886-1958) Bozgun’u bu dönemin çocuk şiirlerine örnek gösterilebilir.

Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) yönetiminde kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin (1923) ilk yılları, laik dünya görüşüyle kurulan yeni düzeni yaşatacak toplumsal dönüşümlerin gerçekleşmesiyle geçiyordu. Bunlardan biri ve belki de en önemlisi 1928’de kullanılmaya başlayan, Lâtin harflerinden oluşan yeni Türk alfabesini kuran Harf Devrimi idi. Arap harflerinden oluşan eski yazının yerini alan yeni yazının yaygınlaşması, beraberinde güçlü bir eğitim ve öğretim seferberliği getirmişti. Türk halkını yüzde yüz okuryazar yapma amacıyla gerçekleştirilen Harf Devrimi, canlı bir yayın yaşamını da başlatıyordu. Bir yandan genç yazarlara öncelik tanınıyor, bir yandan da eski yazı ile önceden basılmış önemli eserler, yeni yazı ile yeniden yayınlanıyordu. Alfabe ve okuma kitabı türünden eserler, okumayı kolaylaştırıcı metinler 1928-1935 döneminde çoğunluğu oluşturuyordu;

• Mahmut Yesari (1895-1945) Çulluk (1925), Bağrı Yanık Ömer (1930) ve Kırlangıç (1930) gibi toplumsal romanlarıyla;
• gazeteci ve yazar Peyami Safa (1899-1961, takma adı Server Bedii) Cingöz Recai serisi dışında Oduncunun Kızı (1925), Cesur Çocuklar (1925) öyküleriyle;
• Aptullah Ziya Kozanoğlu (1906-1966) Kızıl Tuğ (1923), Türk Korsanları (1926), Seyit Ali Reis (1927) gibi tarihsel kahramanların eylem ve yaşamlarını konu alan romanları ile;
• Rakım Çalapala (doğ. 1909) 87 Oğuz (1933), Mustafa (1944) gibi çocuk romanları ve Yavrukurt Şiirleri (1968) adı altında toplanan ve değişik çocuk dergilerinde yayınlanan şiir ve yazıları ile Türk olmanın üstün niteliklerini göstermek isteyen eserler veriyorlardı.
• Bu yazarlarla yaşıt, ancak siyasal bir amaca yönelmeyen, günlük yaşamın güçlüklerini konu alan, duygulu ve basit öykü ve romanları ile Kemalettin Tuğcu (doğ. 1910) çocukların severek okudukları yazar olarak ortaya çıkıyordu. 150’nin üzerinde roman ve öykü yazan Tuğcu, çocuk ve yakın çevresi ile ilgili aile sorunları, aile ve komşu ilişkisi, üvey ana ve baba sorunu, fakir fakat çalışkan çocukların başarısı v.b. konuları birçok eserinde işlemiştir.
• Cumhuriyet Döneminde örgün ve yaygın eğitimle uğraşmış olan Eflâtun Cem Güney (doğ. 1896) ise mesleği gereği Anadolu’yu dolaşırken topladığı folklor malzemesini, daha sonraki halk ozanları incelemelerinde kullanmış; halk öykü ve masallarını, efsanelerini, yapı ve havalarını bozmadan yeniden işlemiştir. Günümüz masal yazarı olarak tanınan Eflatun Cem Güney, Açıl Sofram Açıl kitabındaki masalları ile Danimarka’daki Hans Christian Andersen Medal Kurumu’ndan Andersen Payesi Şeref Diploması ve Dünya Çocuk Yazını Sertifikası almıştır (1956). Dede Korkut Masalları kitabına aynı armağan 1960’da ikinci kez verildi. Dertti Kaval (1941), Halk Şiiri Antolojisi (1947). En Güzel Türk Masalları (1948), Bir Varmış Bir Yokmuş (1956), Nasrettin Boca (1957), Evvel Zaman içinde (1957), Aşık Garip (1958), Kerem ile Aslı (1959), Tahir ile Zühre (1960) v.b. yazarın bu alanda yayınladığı halk öyküleridir.

1950’lerde Türkiye’de çok partili siyasal döneme geçiş süreci yaşanmıştır. Bir önceki tek partili dönemin örgün eğitim alanında köye dönük eğitimi amaçlayan köy enstitüleri ile yaygın eğitim alanında kültürel kuruluşları olan halkevlerinin kapatılması bu sürecin başlangıcına raslar. Bu sürecin içinde ilerici yazarlarca başlatılan yeni akımda Türk kurtuluş savaşı, Cumhuriyet toplumunun çelişkileri, köylü ve işçilerin toplumsal sorunları, fakirlik ve zenginlik çelişkisi çocuklar için üretilen kitap ve yazıların ağırlık merkezini oluşturur.

• Vâ-Nû kısaltması ile tanınan Vâlâ Nurettin (1901-67) karısı Nihal Karamağralı ile birlikte yazdığı Korkusuz Murat (1966) adlı romanıyla 1964 yılında Doğan Kardeş Çocuk Romanları yarışmasında ikincilik ödülü kazanmıştır.
• Arkadaşı Nâzım Hikmet (1902-1968) çocuklar için yazdığı Sevdalı Bulut adlı masalında bir toprak ağası ile köylü kızının çelişkisini yansıtır.
• Orhan Veli Kanık (1914-50) La Fontaine Masalları’nı (1948) ve Nasrettin Hoca Hikâyeleri’ni (1949), gücünü günümüze dek sürdüren (5. baskı 1970) şiir çevirisi ile yeniden yaratmıştır.
• Şiir alanında Fazıl Hüsnü Dağlarca (doğ. 1915),
• gülmece alanında Aziz Nesin (doğ. 1915) bu dönemin çocuk edebiyatı ürünlerinin en verimli yazarlarıdır.

Fazıl Hüsnü Dağlarca

Askerî eğitiminden sonra subay olarak Türkiye’nin değişik illerini dolaşmış ve hizmeti dolunca ordudan ayrılmış olan Fazıl Hüsnü Dağlarca, Çocuk ve Allah (1940) adlı şiir kitabıyla uyandırdığı ilgiyi sürdürmekte, özgün ve çok yanlı yazar niteliğini korumaktadır. 1967’de Pittsburg (USA) Uluslararası Şiir Forumu’nda en iyi Türk şâiri seçilmiş, 1973’de de üç şiirine Arkın Çocuk Edebiyatı Yarışması’nda yarışma üstü onur ödülü verilmiştir. Açıl Susam Açıl (Üsküp, 1967) çocuklar için yazdığı ilk kitabıdır. Bunu Kuşayak (1971), Arkaüstü (1974), Yeryüzü Çocukları (1974) izledi. 13. Struga Şiir Festivalinde Altın Çelenk armağanı Dağlarca’ya yerildi. Yanık Çocuklar Koçaklaması (1976), Balina ile Mandalina (1977), Okumayı Seven Ayı (1978), Yaramaz Sözcükler (1979) çocuklar için yazılmış şiir-öykü türünden kitaplardır. Balina ile Mandalina’da sevginin evrenselliğini işleyen şair, Yaramaz Sözcükler’de, çocuklara düşünce ve hayal yoluyla gerçeği buldurmaya çalışmaktadır.

Aziz Nesin

Gülmece türünde Aziz Nesin, toplumsal eleştiri içeren öykü, oyun ve çağdaş masalları ile yalnız Türkiye’de değil uluslararası düzeyde de üne ulaştı. Nazım Hikmet ve Dağlarca gibi o da askerî eğitim görmüş, subaylıktan ayrılmıştı. Oya Ateş (iki çocuğunun adı) takma adı ile çocuklar için yazdığı Monologlar’ı 1948’de yayınladı. Şimdiki Çocuklar Harika (1967) adlı kitabında, toplumun gülünç yanlarını, yetişkinlerin kendini beğenmişliklerini, eğitimin aksayan yanlarını, biri Ankara’da diğeri İstanbul’da oturan iki çocuğun mektupları ile yansıttı. Nesin’in 50. kitabı Vatan Sağolsun (1968) çocukluktan gençliğe geçiş döneminde zevkle okunacak eserlerdendir. Üç Karagöz Oyunu (1968) 6. Karacan Armağanını, Pırtlatan Bal adlı öyküsü 1974’de Arkın Çocuk Edebiyatı ikincilik ödülünü kazandı. Kurduğu Nesin Vakfı (1972) ile korunmaya muhtaç çocuklar sorununa dikkat çeken yazara, yurt dışında Altın Palmiye (1956, 1957), Altın Kirpi (1966), Krokodil (1969) ve Lotus (1975) ödülleri verildi. Hayvan Deyipte Geçme (1973), Köylerin En İyisi Bizim Köy (1973), Kar Baba (1974), Doğ Güneşim Doğ (1974), Bu Yurdu Bize Verenler (1975), Borçlu Olduklarımız (1975), Aziz Dededen Masallar (1979) çocuklar için yazdığı öykü ve masallardır.

Rıfat llgaz

Şâir, gazeteci, yazar Rıfat Ilgaz (doğ. 1911) çocuklar arasında en çok Hababam Sınıfı (1967; 10. baskı 1971) adlı eseri ile tanınır. Sahnede oynanan ve sinema perdesine de yansıyan bu eser, okul yaşamının sert fakat güldüren bir eleştirisidir. Hababam Sınıfı Baskında; Hababam Sınıfı Uyanıyor gibi benzerlerinden sonra İlgaz, çocuklar için Küçükçekmece Okyanusu, Can Kurtaran Yılmaz (1979) adlı öykülerinde, günlük yaşamdan verdiği kesitlerle çalışan çocuk sorununu dile getirmektedir.

Mehmet Seyda

Roman ve öykü türünde Mehmet Seyda (doğ. 1919) bu kuşağın son temsilcilerindendir. Bir Gün Büyüyeceksin (1956) adlı romanı 1964’de Doğan Kardeş Çocuk Romanı Armağanı’nı birincilik ödülünü aldı. Şeytan Çekiçleri (3. baskı 1976), Çikolata (1967), Düşleme Oyunu (1979) çocuklara, kendi yakın çevrelerini ve dünyayı gözlemlere dayanarak çözümleme ve kavramayı öğretecek, ruhsal açıklamalarla dolu, neşeli romanlardır.

1970’lerde Türk çocuk yazını hızla gelişen bir süreçle roman, öykü, masal, şiir az da olsa oyun türünde bir sıçrama göstermektedir. Ağırlık merkezi sınıf çatışmasına dayanan, işçi-köylü, köy-kent sorunlarını içeren konular çoğunluğu oluşturmaktadır. Çocuk kitabı yayınlayan yayınevleri sayısında da önemli bir artış görülmektedir. Çok partili siyasal düzenin yansıdığı bir yayın yaşamı oluşmaya başlamıştır. Çeviriler, özellikle öykü ve roman türünde oldukça yüksek (1975’de % 60) bir oranda sürmektedir.

Çoğunluğunun çocukluğunu Cumhuriyetin ilk 20 yılı içinde yaşamış olan öğretmen yazarlar yanında, köy ve işçi kökenli yazarlar da çocuklar için yazmaya başlamışlardır. Talip Apaydın (doğ. 1926) hemen her eserinde köy-kent ilişkisini işlemektedir. Toprağa Basınca (1966), erkek kardeşi ile birlikte ilk kez köye giden genç hanım öğretmenin öyküsüdür. Başlangıçta kentten getirdiği önyargıların baskısıyla köy yaşamından korkan öğretmen, köydeki yaşantılarıyla bunun yanlışlığını anlar. Dağdaki Kaynak (1977), Elif Kızın Elleri (1977) yazarın köyü anlatma çabalarını sürdürür.

Kahramanlarını önceleri, çocuklar ve hayvanların oluşturduğu resimli küçük öyküler yayınlayan öğretmen-yazar Gülten Dayıoğlu (doğ. 1935), Fadiş (1970) adlı romanıyla çocuk edebiyatı yaşamına girmiştir. Dört Kardeştiler ve Sunanın Serçeleri (1974) adlı kitaplarıyla saf ve iyimser yazma yöntemini bırakmakta, daha gerçekçi olmaya çalışarak yurt dışındaki işçi sorunlarına yönelmektedir. Yurdumu özledim, (1977) çocuk edebiyatında bu sorunu içeren ilk denemesidir. Bu sorunu toplumsal gerçekçilik açısından başarı ile işleyen yazar Yüksel Pazarkaya (doğ. 1940) dır.

2. Dergiler

Osmanlı imparatorluğunda 18. yüzyılda askerlik ile ilgili konularda görülen batılılaşma süreci 19. yüzyılda toplumsal alanlara kaymış, özellikle Tanzimat (1839-1876) dönemi ve sonrası batıdan gelen yeni düşünceler önce gazetelerde, daha sonra dergi ve kitaplarda kitlelere aktarılmış ve mal edilmiştir. Bu dönemin yoğun aydın – halk iletişimi filizlenen milliyetçilik akımını beslemiş, «Osmanlı» kavramı yerini 1876 Kanûn-i Esâsî’sinde «Türk» kavramına bırakmıştır.

Tanzimat aydınları geniş okur kitlesi hazırlamak üzere çocuklar için de gazete ve dergi çıkarmayı düşünmüş ve gerçekleştirmiştir. Mümeyyiz (1869) ve Etfâl (1875) saptanabilen en eski çocuk dergileridir. Ancak bu dönemde dergi kavramı henüz kesin bir anlam üslenmemiş, «gazete», «mecmua», «ceride» ve «risale» adı altında genellikle haftalık, bazen 15 günlük veya aylık sürelerle yayınlanmıştır. Bunların hepsi dergi adı altında toplanabilir.

Başlangıcını, «çocuklar için gazetedir» tanımıyla yayınlanan Mümeyyiz adlı dergiye dayanarak 3 Ekim 1869’a yerleştirebileceğimiz Türk çocuk dergilerinin tarihçesi henüz yazılmamıştır. Böyle bir yayının hazırlanmasını kolaylaştıracak toplu katalog veya bibliyografyalar da azdır. İlişik dizin böyle bir bibliyografyanın ilk denemesidir. Eski harfli yayınlarla ilgili katalog ve bibliyografyalar çocuk yayınlarını da içermekte, fakat bunları özel bir bölümde biraraya getirmemektedir. Çocuk dergilerinin yalnızca adlarını ve yayma başladıkları yılı tek takvim içinde 1971’e kadar saptamaya çalışan, dergileri yayın tarihine göre sıralayan ilişik dizin, bu dergileri yayınlayanları da göstermektedir.

Bu dizin incelendiğinde göze çarpan önemli olgu, Türkiye’de siyasal düzeni değiştiren Cumhuriyet’in kuruluşu (29 Ekim 1923) ve kültür değişmesini yansıtan Harf Devrimi’nin (1 kasım 1928) çocuk dergilerinin yayın yaşamında büyük bir duraklama ya da kesinti yapmadığıdır. Buna karşılık 1869’dan günümüze doğru sıralandığında çocuk dergilerinde gittikçe artan bir niceliksel gelişme söz konusudur. Kütüphanelerde bulabildiğimiz dergi dermeleri (kolleksiyon) tam ve düzenli olmadığı için bu dergilerin ömürleri hakkında kesin bir bilgi vermek olanak dışında kalmaktadır. 100 yılı aşkın bir tarihi olan çocuk dergilerimizin içerikleri ise güncel ve toplumsal sorunlara göre değişmeler göstermektedir. 1869-1928 döneminde yayınlanan çocuk dergilerinde eğitici ve öğretici olma amacı ağır basmakta, içerdikleri bilmece, bulmaca ve güldürücü fıkralarla eğlendirici olmaya da çalışmaktadırlar. Bu genel yargının dışına çıkan dergilerle, tek tük de olsa karşılaşmak her zaman mümkündür.

1928’den 1950’lere dek aynı amaç izlenmekte, 1950’lerde eğlendirici, hattâ boş zamanları öldürücü dergiler sayısal üstünlüğü almaktadır. 1970’lerde bunu farkeden aydınlar, çağdaş eğitim nitelikleri ağır basan yazın dergileri çıkarmaya yönelmişlerdir.

Bu genel yargıyı kanıtlayacak örnekleri şöyle sıralayabiliriz: Etfal (1875), Çocuk Bahçesi (1904-5), Çocuk Dünyası (1913), Çocuk Yurdu (1913), Türk Halk Mektepleri (1921), Sevimli Mecmua (1925) gibi olanlar güncel siyasî ve iktisadî konuları da işleyerek geleceğin siyasal açıdan uyanık insanını hazırlamakta; Çocuklara Kıraat (1883), Çocuklara Talim (1887), Talebe (1911-1912), Türk Çocuğu (1914) gibi olanlar ise okuldaki öğretime destek olmaya çalışmaktadırlar.

Batıl inanışların yanlışlığı, akıllı insanın davranış biçimleri, vatan sevgisi, millî bilincin oluşumunu kolaylaştıracak dili yaratma çabaları bu dönem dergilerinin ortak niteliğidir. Cumhuriyetin başlangıç yıllarında yavaş yavaş köy ve köylünün sorunları da çocuk dergilerinde yer almaya başlamaktadır. Sevimli Mecmua ve Çocuk Ansiklopedisi’nde Sabiha Zekeria, M. Zekeria (Sertel) ve Faik Sabri, yeni türk toplumunun geleceğini evrensel tarih ve coğrafya boyutları içine oturtmaya çalışmakta, gerek dış görünüş, kağıt ve resim niteliğinin yüksekliği ve gerekse içerik bakımından öncüllerini aşan bir atılım başlatmaktadır.

1928’de gerçekleşen, oldukça uzun bir hazırlık dönemi olan harf devrimi, beraberinde getirdiği etkin bir yaygın ve örgün eğitim seferberliği nedeniyle, okuyan çocuk sayısını hızla arttırmış, ama çocuklar için yazan yazar sayısındaki artış aynı hızda olmamıştır.

1928-1945 yılları arasında 23 çocuk dergisi yayın yaşamına girmiştir. Bunlar arasında çocuk haklarını savunan bir de çocuk gazetesinin bulunması, Cumhuriyet dönemi aydınlarının çocuğa karşı toplumsal sorumluluklarını yansıtması bakımından ilgi çekicidir. Bu dönemin yazar ve yayıncıları M. Faruk Gürtunca, Rakım Çalapala, Tahsin Demiray ve R. Gökalp Arkın gibi genellikle öğretmenlik mesleğinden gelmektedir. Çocuk dergileri alanında günümüz şair ve yazarlarından M. Faruk Gürtunca (doğ. 1904) dikkat çeken bir yayıncılık çabası göstermektedir. 1957-60 döneminde milletvekili olan Gürtunca, Çocuk Sesi (1932), Afacan (1934), Gelincik (1936) ve Çocuk Gözü (1945) dergilerinin yayıncısıdır. Dergilerinde çocuklar için yazdığı şiir ve masallarına da yer vermiştir.

1940’lardan sonra kısa zamanda en çok tanınan çocuk dergileri Çocuk Haftası (1943) ve Doğan Kardeş (1945) dergileridir.

İlk yıllarında başarılı çocukların seçiminde etken olan bu dergi, İdil Biret, Suna Kan gibi sanatçıları ortaya çıkarmakta yardımcı olmuş, Selma Emiroğlu, Güngör Kabakçı gibi yetenekli çizerlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır. Kurucusu ve yöneticisi Vedat Nedim Tör‘ün, derginin bu başarısındaki katkısı tartışma götürmez. 1897’de İstanbul’da doğan Tör, Galatasaray Sultanisi’nde fransızca öğrenim görmüş, Berlin’de yüksek öğrenimini tamamlamış bir iktisat doktorudur. Yakup Kabri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir gibi arkadaşlarıyla Kadro dergisinde (1932-34) de çalışan V.N. Tör, kültür yaşamının canlılığının, okuyan çocukların yazınsal beğenisi ile besleneceğini ve toplumun düşünsel gelişmesine katkının bu yolla sağlanacağını bildiği için Doğan Kardeş dergisini, kısa zamanda sanat ve kültür yazıları ile değerlendirmiştir. Türk’ün ve Türklerin dünya tarihi üzerindeki olumlu etkileri, köy ve işçi sorunları da bu dergide sık sık yinelenen konular arasındadır. 1960’lardan sonra Doğan Kardeş yavaş yavaş sayfalarını niteliksiz çizgi romanlara bırakmaya başlamış ve 1978’de grev nedeniyle kapanmıştır.

1950’lerde dikkati çeken olay, ilişik dizinde de görüleceği gibi hemen hepsi Amerika Birleşik Devletlerinden alman «çizgi roman»larm ortaya çıkmasıdır. Pekos Bili, Koca Teks, Oklahoma, Bill Kid, Deyvi Kroket, Tom Miks v.b. adları bile yabancı olan bu dergiler, çocuklar için olmasa bile, kısa zamanda çok kâr getirmeleri açısından yayıncılar için yararlıdır denebilir. Ofset baskının kolaylıklarından ve ucuzluğundan yararlanıldığı, hızla satılıp tükendiği için, çocuk dergileri piyasası günümüzde de bu dergilerle doludur. Bu dergilerin içeriğinin çocukların ruh yapısı, hayal dünyası ve yazınsal beğenisi üzerindeki olumsuz etkilerini inceleyen kapsamlı araştırmalar henüz yapılmamıştır. Hemen hepsi istanbul’da ve aynı kişiler tarafından yayınlanmakta, tüm Anadolu’ya yayılmaktadır. Haftalık sayıların karma ciltleri bazan aynı, bazan da farklı adlar altında yeniden yayınlanmaktadır. Bayezit Devlet Kütüphanesi’nde yaptığımız örnekleme araştırması, bunların düzenli derlenemediklerini de ortaya çıkarmıştır. Süper Teks, Tarkan, Zagor, Zembla, Kansas v.b. adlarla günümüzde de yayın hızını sürdüren bü dergilerin içeriğine karşı, son yıllarda aydın çevrelerden gelen önemli eleştiriler, yerli yazar ve çizerlere, yerli konuları içeren, yazınsal beğeniyi de yükseltmek isteyen çizgi romanı başlatma gayretini vermiştir. Tan Oral ve Mistik bu yazar-çizer-lerin öncüleridir.

Ülkü Tamer‘in yönettiği Milliyet Çocuk Dergisi, resimli romana dönüşürek Doğan Kardeş’in bıraktığı yazınsal boşluğu doldurmaktadır. Günümüz şairlerinden, 1937 Gaziantep doğumlu Ülkü Tamer, kolej öğreniminden sonra Gazetecilik Enstitüsünde okumuş, aktörlük ve çevirmenlik yapmıştır. Çocuklar için yazdığı ve yayınladığı kitaplar yanında, yöneticiliğinden önce, batıdan alınmış çizgi romanlarla sıradan bir dergi olan Milliyet Çocuk Dergisi’ni, yeni ve çağdaş bir anlayışla haftalık yazınsal çocuk dergisine dönüştürmüştür. Gerek düzen, dizgi, çizgi ve resim, gerekse içerik açısından günümüzde yayınlanan dergilere örnek olabilecek niteliktedir.

İlk okullara satılan ya da parasız olarak dağıtılan dergileri dışarıda bırakan bu yazıda, Tercüman Çocuk Dergisi’ni de anmak yerinde olacaktır. Önceleri çocukların saklayıp biriktiremiyeceği yarım gazete sayfası boyutunda çıkarken, sonradan belki de Milliyet Çocuk Dergisi’ne benzemeye çalışarak, onun boyutlarına inen; henüz bir yazar-çizer kadrosu oluşturamamış, yabancı çizgi romanlarla tıkabasa doldurulmuş, hazırlanırken belli bir beğeniye dayandırılmamış, sözde renkli, fakat çok kötü baskılı, dağınık bir dergi olmaktan kurtulamamıştır.

Yayınlandıkları yerlere baktığımızda çocuk dergilerinin ve kitaplarının çoğunun İstanbul’da çıktığını hemen görebiliriz. Ankara ve izmir dergi alanında birkaç örnek vermekte, bü illerimizle yayın yaşamında yarışa çıkamamaktadır. Bu durum ulaşım koşulları elverişli bölge ve yörelerimizde yaşayan çocukların, parasal olanakları da elverişli ise kendileri için üretilen düşünce ürünlerinden yararlanmalarını sağlamakta, bu olanaklardan yoksun çocuklar da kendileri için kurulacak kütüphaneleri veya örgütlenecek kütüphane hizmetini beklemektedir.

TÜRKİYE’DE YAYINLANMIŞ ÇOCUK DERGİLERİ

1 Mümeyyiz. 1869-1870, 1-37. Sıtkı. İstanbul. Haftalık.
2 Etfal. 1875. Tahsin. İstanbul. Haftalık. ;
3 Bağçe. 1880-1881. 1-37. Kemal., İstanbul, Haftalık.
4 Çocuklara Arkadaş. 1882-1883. Mehmet Şemsettin. İstanbul. 15 günlükl
5 Nev-residegân Mecmuası. 1882-1883. H. Tayfur, S. Asaf, Y. Vasfi, İstanbul.
6 Vasıta-i Terakki. 1883-1884. Sarafim. İstanbul. 15; günlük..
7 Çocuklara Kıraat. 1883. İstanbul. 15 günlük., S.
8 Mecmua-i Mükaleme. 1886. A. (I). Zahid. Bursa.
9 Çocuklara Talim. 1887. İstanbul. 5 günlük.
10 Vezâif-i Ebeveyn Yahut Lahika-i Talim-i Kıraat ve Mekteb-i Edeb. 1888. Kitapçı Arakel-Muallim Naci. İstanbul. ., .
11 Parça Bohçası. 1889. Hatice Semiha-Rebia Kâmile. İstanbul.
12 Mektep. 1891-1895, 1-100. Kitapçı Karabet. İstanbul..v
13 Çocuklara Mahsus Gazete. 1894-1903: Îbnü’l-Hakkı Tahir.; İstanbul. Haftalık. ,
14 Çocuk Bahçesi. 1902-1904, 1-14. Necati. İstanbul.
15 Çocuklara. 1903-1904.
16 Çocuk Bahçesi. 1904-1905. Selanik.,
17 Alem-i Sıbyan. 1906-1914. İstanbul. Haftalık.
18 Arkadaş. 1909-1910, 1-14. Mithat Sadullah. İstanbul. 15 günlük.
19 Çolpan. 1909. Yakup Hilmi. İstanbul. 15 günlük.
20 Kardeş Sesi. 1909-1910. İstanbul. Haftalık.
21 Mekteplilere Mahsus Musavver Şâkirdân. 1910-1911. İstanbul. Haftalık.
22 Vezaif-i Etfal. 1910. İstanbul.
23 Çocuk Bahçesi. 1911-1912. İstanbul.
24 Çocuk Dünyası. 1911-1914. 1-70. Türk Yurdu Kütüphanesi, istanbul. Haftalık.
25 Fırtına. 1911. Köstenceli Himmet-zâde Sûdi. İstanbul.
26 Talebe Defteri. 1911-1917, 1-49. Muallim Ahmet Halit. İstanbul.
27 Genç Kalemler. 1911-1912. Nesimi Sarım. Selanik. 15 günlük.
28 Çocuk Duygusu. 1911-1914, 1-61. Lütfü Leon. İstanbul. Haftalık.
29 Talebe. 1911-1912. İstanbul. 15 günlük. .
30 Çocuk Dostu. 1912, 1-2. Tevfik Nurettin. İstanbul. Haftalık.
31 Terbiye ve Oyun. 1911. Selim Sırrı. İstanbul.
32 Çocuk Dünyası. 1913. Tevfik Nurettin. İstanbul- Haftalık.
33 Çocuk Yurdu. 1913, 1-10. Giridî Rahmi – Mahmud Sâ’im. İstanbul. Haftalık.
34 Gençlik Âlemi. 1913, 1-4. Mehmet Halet. İstanbul. 15 günlük.
35 Güzel Prens. 1913. Sisak Ferid. İstanbul. Haftalık.
36 Karagöz Mutfakda. 1913. Karagöz Gazetesi. İstanbul.
37 Mektep Müzesi. 1913. Ahmet Edîp. İstanbul. 15 günlük.
38 Mektepli. 1913-1914. Mağmumî. İstanbul.
39 Musavver Hukuk-i Etfâl. 1913. Emir Mahmud Hilmi. İstanbul.
40 Türk yavrusu. 1913. 1. Türk kütüphanesi. Haftalık.
41 Çocuklara Rehber. 1914. Ahmet Mithat. İstanbul.
42 Çocuk Dostu. 1914. İstanbul.
43 Çocuk Duygusu. 1913. İstanbul. 15 günlük.
44 Gençler Defteri. 1914. Muallim Ahmet Halit. İstanbul. 15 günlük.
45 Mektep. 1914. Gafur Reşat Mirza-zâde. İstanbul. 15 günlük.
46 Seyyâle. 1914. Adile Necati. İstanbul.
47 Türk Çocuğu. 1914. İzmir. 15 günlük.
48 Öksüz Yurtlar Mecmuası. 1917. Tayyar. Konya. 15 günlük.
49 Hür çocuk. 1918. M. Asaf, Hüseyin, Kasım. İstanbul.
50 Küçükler Gazetesi. 1918. Aziz. İstanbul. Haftalık.
51 Türk Genci. 1918. Ahmet Esat. İstanbul. Aylık.
52 Lâne. 1920, 1-3. İbrahim Ekrem. İstanbul. Haftalık.
53 Türkiye Halk Mektepleri Mecmuası. 1921. İstanbul.
54 Bizim Mecmua. 1922. Hulusi-Mehmet Ali. İstanbul. Haftalık.
55 Çocuk Postası. 1923. İstanbul.
56 Sübbân. 1923. Recai. İstanbul.
57 Talebe Mecmuası. 1923. Hikmet Arif. İstanbul. 15 günlük.
58 Genç Mektepliler. 1924. Muallim Ahmet Hilmi. İstanbul. 15 günlük.
59 Haftalık Resimli Gazetemiz. 1924. Tahsin Demiray. İstanbul. Haftalık.
60 Resimli Dünya. 1924-1925, 1-21. Orhan Seyf i. İstanbul.
61 Resimli Eytâm Mecmuası. 1925. Hamid Nuri. İstanbul.
62 Resimli Mecmua. 1925. Tahsin Demiray. İstanbul.
63 Sevimli Mecmua. 1925. M. Zekeriyya (Sertel). İstanbul.
64 Çiçek. 1926. Ruhi. İstanbul. 15 günlük.
65 Gürbüz Türk Çocuğu. 1926-1928, 1-24. Dr. Fuat Mehmet. İstanbul. Aylık.
66 Çocuk Dünyası. 1927. İstanbul. Haftalık.
67 Yeni Yol. 1925-1926, 1-83. Muallim Nedim Tuğrul,İstanbul. Haftalık.
68 Annelere ve Çocuklara Salname. 1927. Himaye-i Etfal Cemiyeti. Yıllık.
69 Çocuk Yıldızı. 1927. İzmir. Haftalık.
70 Çocuk Sesi. 1928.
71 Gençlik. 1928. Cemal. İstanbul. Aylık
72 Altun Kalem. Ahali Yurdu. Bulgaristan. 15 günlük.
73 Hacıyatmaz. Diken Neşriyatı. İstanbul.
74 Çocuk Sesi. 1932-1937, 106-400, cilt 5-16. M. Faruk Gürtunca. İstanbul. Haftalık.
75 Şen Çocuk. 1932-1933, 1-17. Mehmet Şükrü. İstanbul. 15 günlük.
76 Afacan. 1934-1939. M. Faruk Gürtunca. İstanbul. Haftalık.
77 Çalışkan Çocuk. 1934-1935, 1-38. Refik Emin. İstanbul. Haftalık.
78 Mektepli Gazetesi. 1934-1935. M. Sami Karayel. İstanbul. Haftalık.
79 Oklahoma. 1935-1955. Alaadin Kıral. İstanbul. 15 günlük.
80 Olgun Çocuk. 1935. Burhan Bilbaşar.İstanbul. Haftalık.
81 Ateş. Çocuklar için. İ936-1938, 1-25. Tahsin Demiray. İstanbul. Haftalık.
82 Çocuk. 1936-1948, 1-400. 1-25. Cilt 3-9. Fuat Umay. Ankara. Haftalık.
83 Gelincik. 1936. M. Faruk Gürtunca. İstanbul
84 Öğretmen İleri. Çocuklara hikâye demeti. 1936-1937. Nahide Bilbâşar -Burhan Atasayar. İstanbul. Düzensiz.
85 Yavrutürk. Çocuk gazetesi. 1936-1942, cilt 1-12. Tahsin Demirây. İstanbul. Haftalık.
86 Yeni Kültür. Ailede Çocuk, Mektepte Çocuk. 1936-1945, 1-92. Kâzım Nami Duru. Ankara. Aylık.
87 Cumhuriyet Çocuğu. 1938-1939, 1-52. Zahide Tan. İstanbul. Haftalık.
88 Çocuk Gazetesi. Çocuk haklarını korur havadis gazetesi. 1938, 1-5. M. Muzaffer. İstanbul.
89 Asrın Çocuğu. 1939-1940, 1-25. Süha Tükel. İzmir. Haftalık.
90 Binbir Roman. 1939-1952. Tahsin Demiray. İstanbul. Haftalık.
91 Binbir Roman. 1941-1947. Tahsin Demiray. İstanbul. Aylık.
92 Çocuk Romanları. 1941, 1-29. M. Faruk Gürtunca. İstanbul. Haftalık.
93 Bilmece. 1943-1945, 1-108. Cemile Tuna. İstanbul. Haftalık.
94 Çocuk Dünyası. 1943. D.N. Arsan. İstanbul. Haftalık.
95 Çocuk Haftası. 1943-1949, 1958-1959, 26-350, 1-84, 1960-1963, 1964. 1-52, 1-42. İstanbul. Haftalık.
96 Türk Çocuğu. 1944-1946. Naki Tezel. Ankara. 15 günlük.
97 Çocuk Gözü. 1945-1946, 1-52. 1-6. Faruk Gürtunca. İstanbul. Haftalık.
98 Doğan Kardeş. 1945-1978. V. Nedim Tör. İstanbul. Aylık.
99 §en Çocuk. 1945-1947, 1-60. Bahaddin Yücel. İstanbul. Haftalık.
100 Aile. 1947-1952. V. Nedim Tör. İstanbul. Haftalık.
101 Can Kardeş. Çocuk gazetesi. 1947, 1-2, Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
102 Çocuk Âlemi. 1947-1951. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
103 Küçük Kardeş. 1947-1948. V. Nedim Tör. İstanbul. Haftalık.
104 Armağan. Çocuk gazetesi. 1950-1957. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
105 Çocuk Güneşi. 1950, 1-24. Bilal Akıncı. Trabzon. 15 günlük.
106 Çocuklara Armağan. 1950-1956. Çocuk Yayınları Müessesesi. İstanbul. Haftalık.
107 1001 Özel. 1951-1961, 1-302. Kemal Uzcan. İstanbul. Haftalık.
108 Pekos Bill. 1951-1960. Alaaddin Kıral. İstanbul. Haftalık.
109 Pekos Bill’in Harikulade Maceraları 1951-1953. İstanbul. Haftalık.
110 Ateş. 1952. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
111 Harika. 1952. Aziz Vetoy. İstanbul. Haftalık.
112 Karınca. 1952-1953. R. Gökalp Arkın. İstanbul. Haftalık.
113 Kelebek. 1952. Ragıp Şevki Yeşim. İstanbul. Süresi belli değil.
114 Resimli Tomurcuk. 1952-1954. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
115 Yurt Çocuğu. 1952, Sabri Tümkur. İstanbul. Haftalık.
116 Çocuk ve Yuva. 1953-1978, 1-12. Çocuk Esirgeme Kurumu. Ankara. Aylık.
117 Koca Teks. 1953. Alaaddin Kıral. İstanbul. Haftalık.
118 Oklahoma. 1953-1955. Alaaddin Kıral. İstanbul. 15 günlük.
119 Çocuk Dünyası. 1954. Sabri Tümkur. İstanbul. Haftalık.
120 Çocuk Yuvası. 1954-1975. Türk Ticaret Bankası Kültür Yayınları. İstanbul. Aylık.
121 Genç Ay. 1954-1959. Kızılay Derneği. Ankara. Aylık.
128 Afacan. 1955; 1965; 1970. Şarika Şilliler. İstanbul. Haftalık.
123 Altın Kitap. Faydalı bilgiler mecmuası. 1955. Bekir Üstünel. İstanbul. Aylık.
124 Bill Kid. 1955-1971. Özcan Egeli. İstanbul. Haftalık.
125 Ceylan. 1955-1956; 1966. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
126 Cici Mu. 1955. M. Cemil Dağlaroğlu. İstanbul. Haftalık.
127 Dedektif Nik’in Maceraları. 1955. Nihat Özcan. İstanbul. Haftalık.
128 Kumbara. 1955, 1-27. Ahmet Dallı. Ankara. Aylık.
129 Küçük Afacan. 1955-1956. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
130 Deyvi Kroket. 1956-1967. Oğuz Özdeş. İstanbul. Düzensiz.
131 Roket. 1956, 14-26. Meral Demirer. İstanbul. Haftalık.
132 Teksas. 1956-1958; 1967-1976. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
133 T om Miks. 1956-1968. Erdoğan Egeli. İstanbul. Süresi belli değil.
134 Vak Vak Kardeş. 1956, 1-4. Nihat Özcan. İstanbul.
135 Yeni Macera. 1956, 1-30. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
136 Aslan Prens. 1957. Ceylan Yayınları. İstanbul. Haftalık.
137 Rodeo. 1957. Meral Demirer. İstanbul. Süresi belli değil.
138 Yavru Türk. 1957-1958. Kemal Özcan. İstanbul. Haftalık.
139 Altınırmdk. 1958. S. Sırrı Özerdem. İzmir. Belirsiz.
140 Bilgi. 1958, 1-10. İstanbul. Haftalık.
141 Resimlerle Hikâyeler Dergisi. 1958. H. Şükrü Adal. İstanbul. Haftalık.
142 Resimlerle Keşifler ve İcatlar Dergisi. 1958-1959. Sabahattin Selek. İstanbul. Haftalık.
143 Süperman. 1958-1959; 1963; 1967-1968. Erdoğan Egeli. İstanbul. Süresi belli değil.
144 1001 Gece Masalları. 1959. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
145 Binbir Macera. 1959-1962. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık.
146 Çocuk Haftası Yıllığı. 1959-1967. Tahsin Demiray. İstanbul.
147 Dakota. 1959. Eşref Ekicigil. İstanbul. Haftalık.
148 Dirik Daring. 1959. Zeria Karadeniz. İstanbul. Haftalık.
149 Jim Tora. 1959. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
150 Kansas Kid. 1959. Zeria Karadeniz. İstanbul. Haftalık.
151 Kinova. 1959. Ceylan Yayınları. İstanbul. Haftalık.
152 Kinova. 1959-1972. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
153 Kit Taylor. 1959-1971. Ceylan Yayınları. İstanbul. Düzensiz.
154 Red Kit. 1959-1978. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık.
155 Sipru Albüm. 1959-1961. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık.
156 Tom ve Miki. 1959, 1-21. Hamit Şendur. İstanbul. Haftalık.
157 Topuz. 1959. Erdoğan Egeli. İstanbul. Süresi belli değil.
158 Tor. 1959, Nebi Fazıl. İstanbul. Haftalık.
159 Yonca. 1959, 1-30. Ercan Erkan. Haftalık.
160 Kinova Teks. 1960-1963. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
161 Kovboy. 1960-1961. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık.
162 Küçük Prens. 1960-1978. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık. Düzensiz.
163 Tex. 1960-1969. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
164 Tim. 1960-1961. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
165 Güneş. 1961. Recep Ekicigil. istanbul. Haftalık.
166 Kartal. 1961-1963. Hakkı Bilgiç. Ankara. Haftalık.
167 Korkusuz Bill. 1961-1962. Burhanettin Şener, İstanbul. Haftalık.
168 . Kuş. Çocuk Mecmuası. 1961. A. Çağlar – N. Pakyüz – İ. Gerbn. İstanbul. Haftalık.
169 Küçük Fatoş. 1962-1963. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
170 Tom Mikson. 1961. Adnan Şakrak. İstanbul. Haftalık.
171 Alev. Çocuk Mecmuası. 1962-1964. Cemil Atacan. İstanbul. 15 günlük.
172 Arkadaş, 1962-1963. Haluk Yetiş. İstanbul.
173 Bacaksız. 1962. Fuat Yılmaz. İstanbul. Haftalık.
174 Blek Teksas. 1962. Hakkı Bilgece. Ankara. Haftalık.
175 Çiçek. 1962-1964. Merih Atalaysun. İstanbul. 15 günlük.
176 Çocuk Yuvası. 1962-1967. Necdet Özbelge. İstanbul. Aylık.
177 Hey Teksas. 1962-1974. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
178 Kaplan. 1962-1967. Nejat Erkan. İstanbul.
179 Kara Maske. 1962-1964. Mukaddes Kıral ve Ortakları. İstanbul. Haftalık.
180 Miki. 1962-1966. Ali Nusret Pulhan. İstanbul. Haftalık.
181 Pekos Bili. 1962.A. Nusret Pulhan. İstanbul. Haftalık.
182 Red Kit. 1962-1964. Said Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
183 Resimli Pekos BM. 1962-1966. A. Nusret.Pulhan. İstanbul. Haftalık.
184 Yeni Tommiks. 1962-1966. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
185 Zagor. 1962-1963; 1970-1978. Sezer Yalçmer. İstanbul. Haftalık.
186 Cingöz. 1963-1970. Sait Yurdagöl. İstanbul. Haftalık.
187 Çelik Blek. 1963-1965. Hakkı Bigeç. Ankara. 15 günlük.
188 Ördek. 1963. Hayrettin Önder. İstanbul. Haftalık.
189 Kahraman Ranger, 1963. Hakkı Bigeç. Ankara. Haftalık.
190 Kahraman Tommiks. 1963-1972. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
191 Karaoğlan. 1963. Suat Yalaz. İstanbul. Haftalık.
192 Keko. Hepimizindir. 1963. Mahmut Ortakaya. İstanbul. Belli değil.
193 Masal Dünyası. 1963. Tunç Gör. İstanbul. Haftalık.
194 Sipru. 1963-1964. Sait Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
195 Tarzan. 1963-1969. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
196 Zoro Kara Süvari. 1963. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
197 Akbulut Kaan. 1964-1967. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
198 Arkadaş. 1964. Dr. O. Nebioğlu. İstanbul. Haftalık.
199 Bilgi Çantası. 1964, 1-12. R. Gökalp Arkın. İstanbul. Haftalık.
200 Cici ile Bici. 1964. N. Erkmen. İstanbul. Haftalık.
201 Renkli Bilgiler. 1964. R. Gökalp Arkın. İstanbul. Haftalık.
202 Resimli Armağan. 1964. Ahmet Yazıcı. İstanbul. Haftalık.
203 Robin. Dağların Aslanı. 1964. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
204 Şarlo Kodeste. 1964. Asım Şakrak. İstanbul. Haftalık.
205 Yuki. 1964-1973. Yaşar ve Coşar Şilliler. İstanbul. Haftalık.
206 Zıp Zıp. 1964-1966, 1-22. Erol Simavi. İstanbul. Haftalık.
207 Acar. 1965; 1968. Şarika Şilliler. İstanbul. Haftalık.
208 Altın Işık. 1965. Cemal Demiray. İstanbul. Aylık.
209 Armağan. 1965. Sait Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
210 Aster. 1965-1969. Şarika Şilliler. İstanbul. Haftalık.
211 Bahadır. 1965-1967; 1972-1973. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
212 Kinova. 1965-1979. Erdoğan Egeli. İstanbul. Düzensiz.
213 Panter Montano. 1965. Sait Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
214 Renkli Teksas. 1965-1968. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
215 Renkli Tommiks. 1965-1968. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
216 Türk Çocuğu. 1965-1967. Cemal Erten. İstanbul. Haftalık.
217 Çitlenbik. 1966. Hayrettin Önder. İstanbul. Haftalık.
218 Deyvi Kroket. 1966-1972, 14-26. Oğuz Özdeş. İstanbul. Haftalık.
219 Feza Kartalı Gök Ali. 1966. Sedat Tuncay. İstanbul. Haftalık.
220 Kaplan. 1966-1967, 1-15. Nejat Erkan. İstanbul.
221 Nik. 1966. Şarika Şilliler. İstanbul. Haftalık.
222 Renkli Miki. 1966-1967. R. Gökalp Arkın. İstanbul. Haftalık.
223 Şen Çocuk. Çocuk gazetesi. 1966-1967. Mehmet Coşar. Ankara. Aylık.
224 Tom Kit. 1966-1967. Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
225 Altın Kanat (Fatoş). 1967-1968; 1976. Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
226 Arkadaş, 1967. Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
227 Bücür. 1967-1970. Şarika Şilliler. İstanbul. Haftalık.
228 Sipru. 1967-1968; 1971; 1978. Sait Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
229 Tarzan. Yeni Binbir Roman. 1967. Erol Simavi. İstanbul. Haftalık.
230 Tina. 1967-1969, 1-131. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
231 Viking. 1967, 1-24. Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
232 Alptekin. 1968-1969. Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
233 Bambi. 1968-1969, 1-78. Burhanettin Şener. İstanbul. Haftalık.
234 Hey Teksas. 1968-1974, 1-187. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.
235 Bilgi Bahçesi. 1969-1970. Cemal Erten. 15 günlük.
236 Güneş. 1969. Sait Yurdagül. İstanbul. Haftalık.
237 Kaptan Swing. 1969-1978. İlhami Alpagut. İstanbul. Haftalık,
238 Tom Braks. 1969-1977. Sezen Yalçmer. İstanbul. Haftalık.
239 Armağan. Çocuk gazetesi. 1970-1971; 1975. Zemine İspir. Ankara. Aylık.
240 Dago. 1970-1971: Bilge Şakrak. İstanbul. Haftalık.
241 Marcopolo. 1970, 1-13. Ziya Mek. İstanbul. Haftalık.
242 Pekos Bili. 1970-1971. Yücel Koksal. İstanbul. Haftalık.
243 Seksek. 1970-1976. Haldun Simavi. İstanbul. Haftalık.
244 Süper Teks. 1970-1977. .Çetin Karakoç. İstanbul. Haftalık.
245 Tarkan. 1970-1979. Veb Ofset: A.Ş. İstanbul. Haftalık.
246 Yeni Yumurcak. 1970.Yaşar ve Coşar Şilliler. Haftalık.
247 Zagor. 1970-1979. Sezen Yalçmer. İstanbul. Haftalık.
248 Zembla. 1970-1978. Sümer Yayınevi. İstanbul. Haftalık.
249 Kansas. 1971. Demirşah Doğan. İstanbul. Haftalık.
250 Savaş. 1971-1977. DemirşahDoğan-Hayrettin Önder.
251 Süper Gordon. 1971-1972. Şevket Kadayıfçı. İstanbul. Haftalık.
252 Tolga. 1971-1979. Abdullah Turhan. İstanbul. Haftalık.
253 Yuki. 1971-1973. Yaşar ve Coşar Şilliler. İstanbul. Haftalık.
254 Baytekin. 1973. Bülent Hazer. İstanbul. Belirsiz.
255 Milliyet Çocuk Dergisi. 1977 -, c. 1 – s. 1; Milliyet gazetecilik A.Ş. İstanbul.-Haftalık.
256 Tercüman Çocuk Dergisi, 1977 -, c. 1 -, sayı. 1 – Kemal Ilıcak. İstanbul. Haftalık.
257 Baytekin. 1-21, cilt. 1. Mustafa Kızıltan. İstanbul. Belirsiz.
258 Kinova «Özel». 5 cilt. Erdoğan Egeli. İstanbul. Yıllık.
259 Tombik. 1-16. Erdoğan Egeli. İstanbul. Haftalık.

Bu listedeki dergilerin yayınlandıkları yıllar ve sayıları tam olarak saptanamamıştır. Listede gösterilen cilt ve sayılar İstanbul’daki kütüphanelerde bulunabilenlerdir. Ayrıca bazı dergilerin yayın hayatını ne kadar sürdürdükleri de yine aynı nedenle ortaya konamamaktadır. Bu eksikliklerin tamamlanması gerekir. Bu arada ülkemizde yayınlanan kitap, dergi v.s. nin tamamının derlenmemiş olmasının bu tür araştırmalar için önemli bir eksiklik olduğunu belirtmek yerinde olacaktır.

Meral ALPAY, Türk Çocuk Edebiyatı

KAYNAKÇA

• Alangu, Tahir : Çocuk kitapları üstüne. İstanbul, 1965.
• Alpay, Meral – Robert Anhegger ; Çocuk edebiyatı, çocuk kitapları. İstanbul, 1975.
• Alpay, Meral- Robert Anhegger : Kinder ıcnd Juğendbüeher der Türkei, İstanbul, 1977.
• Bingöl, Vasfi : Metinli çocuk kitapları kılavuzu. 2 cilt. İstanbul, 1961-63.
• Gençer, İmre : 1960-70 yılları arasında Türkiye’de yayınlanmış yerli .çocuk yayınları bibliyografyası . İ.Ü. Edebiyat Fakültesi mezuniyet tezi, 1972)
• Gökşen, Enver N. : Örnekleriyle çocuk edebiyatimız. İstanbul. 1966.
• Karakaya, Yılmaz : 1950 – 1967 yılı arasında yayınlanmakta olan, doğan, ölen ve yayınlanmaya devam eden resimli dergilerin bibliyografyası. (İ.Ü. Edebiyat Fakültesi mezuniyet tezi. 1969)
• Lexikon der Kinder und JugendUteratur, FfM ab 1975, hier : «Türkei» von Dr. Meral Alpay.
• Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı. 1976, 102-55; 1977, 90-131- 1978, 97-127; 1979. 338-385. Derleyen : Erdal Öz.
• Tuncer, Nilüfer : Türkiye’de yayınlanmış resimli çocuk kitapları, 1960-72. (Hacettepe Üniversitesi, Kütüphanecilik Bölümü, Doktora Tezi, 1972).
• Türk Dili. Çocuk yazını özel sayısı, 1977/VIII, 89-93.
• Yansıma. Çocuk eğitimi ve edebiyatı. Günümüz Türk hikâyeleri ve masalları. İstanbul, Eylül 1975.

ÇOCUK EDEBİYATI

• Çocuk Edebiyatı
• Çocuk Edebiyatı Kavramı
• Tanzimattan Günümüze Çocuk Edebiyatı ve Bazı Öneriler
• Türk Çocuk Edebiyatı
• Okulöncesi Dönemdeki Çocuklara Seslenen Kitaplarda Bulunması Gereken Özellikler
• Çocuk Edebiyatı ve Metin Türleri (Masal)
• Okulöncesi Çocuk Anlatıları: Öykü ve Roman
• Okulöncesi Eğitimde Tekerleme ve Bilmeceler
• Okulöncesi Eğitimde Şiir
• Okulöncesinde Çocuk Edebiyatı ve Drama
• Çocuk Şiiri ve Çocuk Şiirleri Yazan Şairler
• Çocuk Edebiyatı: Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Çeviri Faaliyetleri
• Çocukların okuduğu şiirlerin özellikleri

• Türk Çocuk Edebiyatı Yazar ve Şairleri