Thomas More Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

More, Sir Thomas, Aziz Thomas More olarak da bilinir, Latince Thomas Morus (D: 7 Şubat 1477, Londra, İngiltere – Ö: 6 Temmuz 1535, Londra, İngiltere) İngiliz devlet adamı, hukukçu, filozof, Rönesans dönemi hümanist yazar.

Thomas More: Azizler listesine kabulü, 19 Mayıs 1935; yortu günü, 22 Haziran. Hümanist devlet adamı ve 1529-1532 arasında krallık başdanışmanı. Kral VIII. Henry’yi İngiltere Kilisesi’nin başı olarak tanımadığı için boynu vurulmuş, ama Papa XI. Pius tarafından azizliğe yükseltilmiştir.

Thomas More, Oxford’da iki yıl Latince ve biçimsel mantık eğitimi aldı. 1494’te gelenek hukuku öğrenimi görmek üzere Londra’ya döndü. Şubat 1496’da, baroya avukat yetiştiren dört resmi kurumdan biri olan Lincoln’s Inn’e kabul edildi, 1501’de baroya girdi. Dört yıl boyunca Lincoln’s Inn’in bitişiğinde, Chartreuse tarikatına bağlı bir manastırda kaldı ve koşullan elverdiğince keşişlerin yaşamlarını paylaştı. Özellikle Fransisken tarikatlarına yakınlık duymasına karşın, bağımsız bir Hıristiyan olarak Tanrı’ya ve insanlara daha iyi hizmet edebileceğine karar verdi.

Thames kıyısındaki Bucklersbury’de (Londra) More’un evlilik yaşamının ilk 20 yılını geçirdiği Old Barge’da sürekli bir dairesi olan Felemenkli hümanist Erasmus, Encomium moriae (1509; Deliliğe Methiye, 1964/Deliliğe Övgü, 1987) adlı yapıtını burada yazdı. More 1509’da Londra şirketleri adına Anversli tüccarlarla yaptığı anlaşmalarda ticaretteki ustalığını ve sözcülük yeteneğini kanıtladı. Eylül 1510’dan, bütün görevlerinden çekilip kralın hizmetine girdiği Temmuz 1518’e değin, Londra’nın iki yönetici yardımcısından biriydi.

More’un yaklaşık 1513-1518 arasında Latince ve İngilizce yazdığı History of King Richard III (Kral III. Richard’ın Tarihi) İngiliz tarih yazıcılığının ilk başyapıtıydı. More, Mayıs 1515’te bir İngiliz-Felemenk ticaret antlaşmasını gözden geçirmek için görevlendirildi.

Felemenk’te başlayıp Londra’ya dönüşünde tamamladığı Utopia’yı (Utopia, 1964, 1986) Aralık 1516’da Leuven’de yayımladı. Utopia, bütünüyle akıl yoluyla yönetilen, ortak mülkiyete dayalı bir kent devletini betimliyordu. More’a göre birey ve toplum yaşamında bencilliğe karşı tek çare ortak mülkiyetti; insan hata işlemeye her zaman yatkın olduğuna göre kötülüğü gidermek değil, azaltmak amaçlanmalıydı. Utopia’da ayrıca ceza sistemi, devlet denetiminde eğitim, dinsel çoğulculuk, boşanma, ötenazi ve kadın hakları gibi konular işleniyordu. Kısa süre içinde birçok Avrupa diline çevrilen yapıt, yeni bir edebiyat türünün öncüsü oldu.

1515-1520 arasında, Kitabı Mukaddes’e ve Kilise Babaları’na dönerek yeni bir ilahiyat oluşturma yolunun Yunan araştırmalarından geçtiğini savunan Erasmus‘un dinsel ve kültürel programına istekle katıldı. Erasmus’un Yeni Ahit çevirisini yorumlayan şiirler yazdı. More’un Latince şiirleri 1518’de, Utopia ve Erasmus’un Epigrammata‘sıyla (Yazıt) birlikte tek cilt içinde yayımlandı. Ölçü ve tarz bakımından büyük çeşitlilik gösteren şiirlerde işlenen başlıca konular hükümet biçimleri, kadınlar ve ölümdü.

1521’de hazine bakanı yardımcısı oldu ve şövalye unvanı aldı. VIII. Henry’nin Essertio septem sacramentorum adversus Martinum Lutherum (1521; Martin Luther’e Karşı Yedi Sav) adlı kitabının yazımına yardımcı oldu. Martin Luther’in bunu yanıtlaması üzerine, Responsio ad Lutherum’la (1523; Luther’e Yanıt) kralı savundu. Nisan 1523’te Avam Kamarası’nda sözcü seçildi. Bir yandan yönetimin hedeflerini güvence altına almak için bağlılıkla çalışırken, öte yandan parlamentoda konuşma özgürlüğünün gerçek anlamda yaşama geçirilmesini istiyordu. 1524’te Oxford, 1525’te Cambridge üniversitelerinin yöneticisi oldu. 1525’te Lancaster Düklüğü yöneticiliğine atanan More, böylece kuzey İngiltere’nin büyük bölümünün yargı ve yönetimi üzerinde söz sahibi oldu.

1527 yazında Fransa’daki bir elçilik görevinden döndüğünde, VIII. Henry’nin, bir erkek veliaht doğuramayan Aragonlu Catherine’le evliliğinin geçersiz olduğu savıyla karşılaştı. Kralın savını benimsemeye çalıştıysa da sonunda Catherine’in Henry’nin gerçek karısı olduğu görüşü daha da pekişti. Mart 1528’de Londra piskoposu Tunstall tarafından İngilizce yazılmış bütün heretik metinleri okuyup çürütmekle görevlendirilmesi üzerine 1529-1933 arasında bu konuda yedi polemik kitabı yazdı. Bunların en başarılısı ilk kitap A Dialogue Concerning Herecies’di (Heretik Görüşler Üzerine Bir Diyalog).

More 26 Ekim 1529’da Kardinal Wolsey’in yerine başdanışman oldu; 3 Kasım’da da parlamentoyu açtı. More açılış konuşmasında kralın sözcüsü olarak Wolsey’i suçladı ve kralın boşanmasından yana olan üniversitelerin görüşlerini açıkladı. Bununla birlikte, İngiliz soylularıyla Wolsey’in de aralarında bulunduğu yüksek din adamlarının, ilk evliliğin geçersiz olduğunu ilan etmesi için papaya baskı yaptıkları 1530 tarihli mektubu imzalamadı. 1531’de, din adamları kralın kilisenin başı olduğunu onaylayınca da görevden çekilmek istedi.

More’un iki ciltlik en hacimli kitabı The Confutation of Tyndale’s Answer (1532 ve 1533; Tyndales’in Yanıtlarına Tekzip) kilisenin niteliği üzerinde yoğunlaşıyordu. 16 Mayıs 1532’de, sağlık nedenlerini ileri sürerek Henry’den kendisini görevden almasını istedi. Aynı gün Canterbury başpiskoposluğunda yapılan bir toplantı sonucunda kralın kilisenin başı olduğu onaylanmıştı. More 1533’te yazdığı Apology (Savunma) ve Debellacyon (Fatih) adlı iki kitapta Katolik inancını savunmayı sürdürdü.

Kral 1533’te Catherine’den boşanarak Anne Boleyn ile evlendi. Anne Boleyn’in taç giyme törenine katılmayı reddeden More şimşekleri iyice üstüne çekti. Bu arada, rüşvet aldığı suçlamaları sonuçsuz kaldı. 13 Nisan’da saray görevlilerinin önünde, kralın Catherine ile evliliğinin geçersiz, Anne ile evliliğinin ise geçerli olduğu yönündeki Veraset Yasası’nı onayladığına dair yemin etmeye çağrıldı. More, Anne’in yasal kraliçe olduğunu onaylamaya hazırdı, ama bu yasa papanın üstünlüğünü reddetmeyi de gerektirdiği için yemin etmedi. 17 Nisan 1534’te Londra Kulesi’ne hapsedildi. Hapiste Hıristiyan edebiyatının başyapıtlarından biri olan A Dialogiue of Comfort against Tribulacion’u (Acıya Karşı Bir Yatıştırma Diyalogu) yazdı. 1 Temmuz 1535’te mahkemeye çıktı. Yönetimin perde arkasındaki başı, Thomas Cromwell’in adamı başsavcı yardımcısı (solicitor general) Richard Rich, More’un kralı İngiltere Kilisesi’nin başı olarak onaylamadığına tanıklık etti. More bu yalancı tanıklığa kesinlikle karşı çıktıysa da jüri oybirliğiyle suçlu olduğuna karar verdi. Yargıçların arasında Anne Boleyn’in babası, ağabeyi ve amcası da vardı. More, önce vatan hainlerine verilen, gerilip asılarak dört parçaya bölünme cezasına çarptırıldıysa da kral bu cezayı boyun vurmaya çevirdi.

Kaynakça: AnaBritannica – Turkedebiyati.org

Dünya Edebiyatı

• Yunan – Latin Edebiyatı
• İtalyan Edebiyatı
• İngiliz Edebiyatı
• Alman Edebiyatı
• İspanyol Edebiyatı
• Amerikan Edebiyatı
• Fransız Edebiyatı
• Rus Edebiyatı
• Dünya Edebiyatı Genel
• Batı Edebiyatı Genel
• Edebiyat Akımları