Tez Nedir? Tez Nasıl yazılır? Tez Nasıl olmalıdır?

TEZ NEDİR?

Tezin amacı; adayın özgün araştırma yapma yeteneğini kazandığını göstermektir. Bu nedenle uygun bir tez, aynı amacı güden bir bilimsel makale gibi olmalıdır [ Robert A. DAY, 2001; 151 ].

Seçilen araştırmada konu adı kısa ve öz olmalıdır. Bilim dünyasına bir yenilik getirmek, yeni yorumlamalarda bulunmak ön planda tutulmalıdır.

Tezin konu başlığı uzun olmamalıdır. Genellikle, “üzerine çalışmalar”, “üzerine araştırma” ve “üzerine gözlemler” gibi kelime israflarından kaçınılmalıdır.

TEZ YAZIMINDA BİÇİMSEL SORUNLAR

Kullanılacak Dil:

Tez yazımında açık ve yalın bir anlatım yolu izlenmelidir. Anlatım üçüncü tekil şahıs olarak ve mümkünse edilgen (pasif) biçimde yapılmalıdır. Kısa ve öz cümleler yeğlenmelidir.

Aranan nitelikler şöyle sıralanabilir;

“Açıklık, düzen, mantık, kolaylık, bütünlük, tutarlılık, ritim, güç, sadelik, doğallık, zarafet, zeka ve hareket. Ancak bunlardan hiçbiri birbirinden bağımsız düşünülemez, birbirleriyle çakışırlar, biri diğerinin anlamını güçlendirir veya belirsizleştirir; bir başka deyişle üslup olarak bilinen tek bir güç haline dönüşürler. [ Barzun J., Graff H.F., 1998; 219 ]

Tez yazımında Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yayınlarından olan Yazım Kılavuzundan yararlanılabilir.

Kullanılacak Kağıdın Niteliği, Sayfa Boyutları ve Yazım Alanı:

• Kullanılacak kağıtlar en az 80 en çok 100 gr/m2 ağırlığında ve birinci hamur beyaz kağıt niteliğinde olmalıdır.
• Kullanılacak kağıtlar A4 boyutunda olmalıdır. Sayfa boyutları son şeklinde yaklaşık 210×290 mm ölçüsünde olmalıdır.
• Kâğıdın sol kenarından 4cm ve diğer kenarlarından 2,5cm olarak boşluklar bırakıldıktan sonra kalan yer yazı alanı olarak kullanılır, sayfa numaraları da bu alanın içinde yer alır. Yazılar bu alanın dışına çıkmamalıdır.
• Kâğıtların sadece ön yüzü kullanılmalıdır.

Sayfaların Numaralandırılması:

• Sayfa numaraları yerleştirilirken sağ üst, sol üst köşe veya üst orta ve alt orta tercihi kişiye aittir.
• Özet, abstract, teşekkür, içindekiler, şekiller, çizelgeler, simgeler ve kısaltmaları belirten sayfalar ( I, II, III, IV, V… ) şeklindeki Romen rakamları ile yazılır.
• Giriş sayfasına 1 numara verilir, fakat yazılmaz. Takip eden sayfalar 2,3,4, şeklinde numaralandırılır.
• İç kapak, kabul ve onay sayfası ile ek sayfalar dışındaki tüm sayfalar numaralandırılır.
• Bölüm başlıkları sayfası üç satır aşağıdan başlar ve sayfa numarası verilmez.

Yazı karakterleri:

• Bilgisayar kullanıldığında yazılarda; Times New Roman, Arial Tur, Courrier New Tur, Helvetica gibi yazı fontlarının kullanılması yaygın tercih olmakla birlikte, amaç okunaklı ve konunun yapısına uygun yazı karakterlerinin seçilmesidir.
• Tez kapağındaki ve tez içindeki yazılar siyah renkte olmalıdır.

Satır aralıkları, paragraf düzeni

• Tez yazımında satır aralıkları 2 satır aralığı şeklindedir.
• Paragraflara 1 cm içerisinden başlanır.
• Kısaltmalar : Çok gerekli durumlarda standart kısaltmaların dışında kısaltmalara gidilebilir. Yapılan kısaltma veya kullanılan simge ilk geçtiği yerde parantez içinde ve yalnızca bir kez açıklanmalıdır.
• Alıntılar : Bir başka kaynaktan aynen aktarılmak istenen bir bölüm varsa, alıntıdan önce ve sonra 24 pt aralık bırakılmalıdır. Alıntının normal
  satırları sol kenar boşluğundan 1.5 cm, paragraf başları da 2.5 cm içerden başlamalıdır. Alıntı tırnak içinde ve 12 pt aralık kullanılarak
  yazılmalıdır. Sağlık Bilimleri alanında alıntıların sonunda numara verilme sistemi daha yaygın olarak kullanılır. Edebi metin türündeki tezlerde kaynaklar parantez içinde, yazar soyadı, yayın yılı ve sayfası yazılarak belirtilir.
• Dipnotlar : Metin içinde yazılması halinde konuyu dağıtıcı ve okumada sürekliliği engelleyici nitelikteki çok kısa ve öz açıklamalar aynı sayfanın altına dipnot olarak verilebilir.

Resimlemeler

• Çizelge, fotoğraf, şekil, grafik, histogram, harita vs. araçların tümü resimlemedir.
• Resimlemelerde kabarıklığa neden olmamak için resimlemeyi içeren sayfanın fotokopisi (varsa renkli) kullanılmalıdır.
• Resimlemelerin önce ve sonrasında 36pt aralık bırakılmalıdır.
• Resimlemeler belirtilen sayfada ya da izleyen sayfada yer almalıdır.

Teslim

Tezin tamamlandığına ilişkin danışmanın yazılı onayını alan öğrenci, tez savunma jürisinin asil ve yedek üyeleri sayısı toplamından bir fazla sayıda ciltlenmemiş tezi, yönetmelik yönünden gereğinin yapılması için Enstitü Müdürlüğüne gönderilmek üzere Anabilim Dalı Başkanlığına bir dilekçe ile teslim eder.

Düzeltme

Tez savunma sınavının başarılı geçmesi halinde varsa jürinin gerekli gördüğü değişiklikler danışman denetiminde yapılır.

Ciltleme

Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra üç fazla sayıda olarak ciltlenmiş tez ile, tezin son şeklini içeren bir adet CD aday tarafından Enstitü Müdürlüğüne teslim edilir.

Düzeltme Sonu Teslim

Ciltli üç adet tezden başka, tezin Türkçe özeti, tezin İngilizce özeti, tez veri formu ve tezin bulunduğu CD, tez bitirme sınavından sonra 15 gün içinde Sağlık Bilimleri Enstitüsüne teslim edilir.

TEZİN BÖLÜMLERE AYRILMASI

ÖN BÖLÜMLER

Dış Kapak

Araştırmanın bir tür kimliği niteliğindedir. Araştırmanın hangi kurumda yapıldığı, araştırma konusu, araştırmacının ve danışmanın ismi, ne düzeyde bir araştırma olduğu basım yılı ve yeri gibi bilgileri içermektedir. (Ekler bölümünde örnekler verilmiştir.).
Dış kapaktan sonra boş bir sayfa konulmalıdır.

İç Kapak

• Dış kapak düzeni korunarak aynen yazılır.
• İç kapaktan sonra boş bir sayfa bırakılır.

Tez Değerlendirme Kurulu Sayfası

• İç kapaktan sonra yer alır. (Ekler bölümünde örnek verilmiştir).
• İlk iki sayfa (iç kapak ve boş sayfa) İ, İİ şeklinde, önsöz İİİ ve içindekiler sayfası ise IV şeklinde numaralandırılır.

ÖNSÖZ

Araştırmacının okuyucuya iletmek istediği özel mesaj durumundadır. Onun konu hakkındaki kişisel görüş, amaç ve dileklerini kapsar. Araştırmacının yardım gördüğü kimse veya kurumlara teşekkürü de yine bu bölümde yer alır. Önsöz yazısının bittiği yerin sol alt kısmında şehir adı ve tarih, sağ alt kısmında ise yazar adı belirtilmelidir.

İÇİNDEKİLER

Tezin iskeletini belirten önemli bölümleri, başlıkları ve bunların sayfa numaralarını içerir. Tez metni bölümlerde derece derece alt bölümlerden oluşur. Her bölüm ve alt bölümün bir başlığı, bir de sınıflandırma numarası vardır. Alt bölüm üstündeki başlığın altına iki harf boşluğu içerden başlanarak yazılır. Bu yapı yalnızca giriş sayfasına özgüdür. Ana metinde bütün başlıklar paragraf başlığı hizasından yazılmalıdır.
Araştırmayı bölümlere ayırmada kullanılan başlıca iki numaralandırma sistemi vardır. Bunlar, rakam-harf sistemi ile, ondalık sistemdir. Aşağıda her iki sistem örneği verilmiştir.

Ondalık Sistem:

1.BİRİNCİ BÖLÜM
1.1.Birinci Derece Alt Bölüm
1.1.1.İkinci Derece
1.1.1.1 Üçüncü Derece
1.1.1.2. Üçüncü Derece
1.1.2.İkinci Derece
1.2.Birinci Derece Alt Bölüm

2.İKİNCİ BÖLÜM

Rakam-harf sistemi:

Birinci Bölüm
BÖLÜM BAŞLIĞI

I.BİRİNCİ DERECE ALT BÖLÜM
A.İKİNCİ
1.Üçüncü
a.Dördüncü
(1).Beşinci
(a) Altıncı
(i) Yedinci
(ii) Yedinci
(b) Altıncı
(2) Beşinci
b.Dördüncü

2. Üçüncü

B.İKİNCİ
II.BİRİNCİ DERECE ALT BÖLÜM

Tablolar, şekiller, grafikler dizini:
İçindekiler sayfasından sonra tezde yer alan tablolar, şekiller ve grafikler için ayrı ayrı kendi içinde numaralandırılmış dizin oluşturulur. Dizinlerdeki numaralarla metinlerdeki numaraların birbiriyle aynı olmasına dikkat edilmelidir.

BÖLÜM I

GİRİŞ

Giriş bölümünde araştırma konusunun (problemin) tanımı, araştırmanın amacı, önemi, varsayımlar vb. başlıkları içeren, en çok iki sayfayı kapsayan bir sunumun ardından Sağlık Bilimleri araştırmalarında önemli bir yer tutan ve kapsamı göreceli olarak geniş olan “Genel Bilgiler” yer alır. Girişin ilk sayfası, sayfaları numaralandırmada araştırmanın -1- numaralı sayfasıdır.

Araştırmanın Konusu (Problem):
Araştırmacıyı düşünsel ya da fiziksel olarak rahatsız eden kararsızlık ve birden çok çözüm yolu olasılığı görülen her durum problem olarak ifade edilir. Cevaplanmaya çalışılan konu bir soru veya test edilecek hipotez şeklinde olabilir. Genellikle araştırma bir tahmine dayanmakta ise amaç hipotez (denence) olarak, olayların tanıtılmasından oluşuyorsa, soru şeklinde ortaya konabilir. Problem cümlesi koyu yazılabilir veya altı çizilebilir.
Problemin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken ölçütler vardır. Bu ölçütler şunlardır.

• Genel ölçütler: Önemlilik, çözülebilirlilik, yenilik, yerleşik etik kurallara uygun olarak araştırılabilirliktir.
• Özel Ölçütler : Alanda yeterlilik, yöntem ve tekniklerde yeterlilik, veri toplama izni, zaman ve olanak yeterliliği, ilgi yeterliliğidir.

Alt Problemler :
Ana probleme bağlı olarak birden fazla sayıda alt problem de belirtilebilir.

Araştırmanın Amacı:
Araştırmanın amacı iyi tanımlanmış bir problem ifadesinde saklı olmakla birlikte, her türlü yanlış anlamayı önleyecek şekilde ayrı bir alt bölüm oluşturulması önerilebilir. Amaçlar, “Ne?, Nasıl? ve Niçin? “ gibi sorularla ilgili olup, aydınlatılmak istenen değişkenlerin ve ilişkilerin özet ifadeleri olarak toplanacak verileri açıklar niteliktedir. Net ve açık yazılmış amaç; problemin çözümünde karar niteliğinde sonuç verilmesinin sunumunu kolaylaştırır.

Hipotezler (Denenceler) :

Doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş, fakat doğruluğuna önceden güven duyulan bir önerme, ifade veya hipotez, araştırmaya başlamadan önce araştırmacının ileri sürdüğü çözümleme olarak tanımlanabilir. Hipotez ne kadar anlamlı, özgün ve uygun olarak kurulursa, yapılan araştırmaya o derece katkıda bulunulur. Araştırmacı kurduğu hipotezi gerçekleştirmek için veri toplar ve değerlendirerek elde ettiği bulgularla hipotezin gerçekleşip, gerçekleşmeyeceğini araştırır. Bir hipotez ne kadar akla yatkın ya da mantıklı olursa olsun, gerçekleşmeden doğru olduğu söylenemez. Bir hipotez reddedilmezse gerçekleşmiş sayılır ve varılan yargı genellenir. Bu genellemenin hangi sınırlar ve koşullar altında geçerli olduğunu iyice belirlemek gerekir.

Araştırmada iki tür hipotez vardır. Bunlar H1 ve H0 ‘dır.
H1: Araştırma hipotezidir ve değişkenler arasındaki ilişkiyi savunur.
H0 : İstatistiksel olarak farksızlık hipotezidir ve taraf tutmayan, değişkenler arasında farksızlığı, ilişkisizliği savunan hipotezidir.

Sayıltılar(Varsayımlar) :

Mevcut araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen, araştırıcının gerekçeli “kabul” leridir. Denenmeyen yargılardır. Bu bağlamda; evren, örneklem, örnekleme ve veri toplama teknikleri, analiz yöntemleri, kullanılan araç ve gereçlerle ilgili sayıltı geliştirilebilir.
Örnek 1: Araştırmadaki deney düzenekleri, araştırmanın amaçlarını geçekleştirebilecek kapasitededir.
Örnek 2: Tüm denekler eşit koşullarda testlere tabi tutulmuşlardır gibi.

Araştırmanın Önemi:

Araştırmadan elde edilecek kuramsal ya da pratik yararların ne olacağı, bilim dünyasına ya da insanlığa kazandıracakları açık olarak belirtilmelidir.

Sınırlılıklar ve Karşılaşılan Güçlükler:

Araştırmacının ideal gördüğü ve yapmak isteyip de çeşitli nedenlerle, vazgeçmek zorunda kaldığı konular araştırmanın sınırlılıklarıdır. Sınırlılıklar, problem alanından, araştırmanın amaçlarından, yöntem ve diğer zorluklardan kaynaklanabilir. Araştırma sonuçlarının yorumlanmasında sınırlılıkların kesinlikle dikkate alınması gerekir.

Tanımlar :

Araştırmada kullanılan teknik terimlerin, özgün terminolojinin açıklandığı bölümdür. Tanımlar alfabetik olarak sıralanır.

Genel Bilgiler :

Tez konusu ile yakından ilgili literatür bilgileri belirli bir düzen içinde sunulur. Genel bilgiler kısmı gerektiğinde alt başlıklara ayrılabilir.

BÖLÜM II
GEREÇ VE YÖNTEM

Araştırmanın tipi:
Tanımlayıcı, deneysel, kesitsel gibi ne tür bir araştırma olduğu belirtilir.

Kullanılan gereçler:
Hangi deneysel araçlardan veya anket tipi araçlardan, geçerlilik ve güvenirlilik çalışması yapılan ölçeklerden yararlanıldığı, isimler, markalar, modeller açık olarak belirtilmelidir.

Kullanılan yöntem ve yöntemler:
Yararlanılan ve araştırmalarda kullanılan yöntemler, kabul görmüş protokoller belirtilmelidir.

Araştırmanın yeri ve zamanı:
Araştırmanın yapıldığı yer açıklanır. Araştırmanın hangi tarihte hangi saatlerde hangi koşullarda yapıldığı açıklanır.

Araştırmanın evreni:
Araştırmanın hangi alanda yapılacağını belirtir. Örneğin İzmir ilinde bulunan ortopedik engelliler gibi.

Araştırmada örneklem:
Evreni temsil yeteneği olan belirli bir sayıdaki gruptur. Örneklem büyüklüğü ve örneklemin nasıl seçildiği, hangi yöntemlerin kullanıldığı belirtilmelidir.

Bağımlı ve Bağımsız Değişken:
Araştırmada konu olan bağımlı değişkene etkisi olan tüm bağımsız değişkenler incelenmelidir.

Veri toplama yöntemi ve süresi:
Velilerin nasıl toplandığı ve ne kadar sürede verilerin elde edildiği açıklanmalıdır.

Verilerin analizi ve değerlendirme teknikleri:
Verilerin işlenmesi, çözümlenmesi amacıyla istatistiksel işlemlerden yararlanılması ve ham verilerden sonuçlar ortaya konulması işlemidir.

Süre ve olanaklar:
Araştırmanın başından sonuna kadar yapılacak her işlemin alacağı zaman, gerektireceği insan gücü ve maddi kaynaklar için zaman-insan gücü-maliyet analizi yapılmalıdır.

Etik açıklamalar:
Kurum ve dernek izinleri, koruma önlemleri açıklanmalıdır.

BÖLÜM III

BULGULAR

Bu bölümde araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel analizi yapılır, sonuçlar açık ve düzenli bir şekilde, varsa şekil, resim tablo ve grafiklerle birlikte açıklanır.

Bulgular beklenilen ya da beklenilmeyen yönde çıkabilir, araştırmacı bulduğu sonuçları olduğu gibi sunmalıdır. Cümleler üçüncü şahıs olarak geniş zamanlı olarak kurulmalıdır.

BÖLÜM IV

TARTIŞMA

Araştırmada elde edilen bulgular daha önceki araştırmalarla karşılaştırılarak benzerlikler, farklılıklar ortaya konulur. Elde edilen bulguların ne anlama geldiği yorumlanır. Beklenilen sonuç olup olmadığı irdelenir. Farklılıklar varsa nedenleri belirtilir, genelde en çok kaynak kullanılan bölümdür.

BÖLÜM V

SONUÇ ve ÖNERİLER

Metnin son bölümüdür. Burada elde edilen bulgular doğrultusunda, kısa bir değerlendirme yapılır. Hipotezin geçerliliği konusunda yargıda bulunulur. Sonuca bağlı önerilerde de bulunulabilir. Ancak öneri ve kararların mutlaka araştırma bulgularına dayandırılması gerekir.

BÖLÜM VI

ÖZET
Araştırmanın konusu, sonuçları, bilimsel ve teknik ana hatları 250 kelimeyi geçmeyecek şekilde yazılır. Özet yazısının hemen altında araştırmanın başlığı mutlaka yazılmalıdır. Problem durumu, sınırlılıklar, yöntem ve ana bulgular da genel hatlarıyla verilir.

ABSTRACT

Araştırmanın özetinin İngilizce’ye çevrilmiş şeklidir. Abstract yazısının hemen altında araştırmanın İngilizce başlığı mutlaka yazılmalıdır. Sade bir İngilizce kullanılmasına özen gösterilmelidir.

BÖLÜM VII
YARARLANILAN KAYNAKLAR

Yararlanılan kaynakların belirtilmesinde 2 farklı modelden biri seçilerek kullanılır.
1. model (Vancouver Modeli): Sağlık bilimleri alanında daha yaygın olarak kullanılan bu modelde yararlanılan kaynaklar bölümündeki tüm kaynakların alfabetik sıraya konması ile oluşan numaralar kullanılır. Yararlanılan kaynakların numaraları metin içinde paranteze alınarak gösterilir. Metinde yararlandığımız kaynakla ilgili cümle bittikten sonra kaynak numarası yazılır. Birkaç kaynak aynı anda gösterilecekse kaynaklar küçük numaradan büyüğe doğru sıralanır.

2. model (Harvard Modeli): Kaynaklar yazarların soyadlarının ilk harfi temel alınarak harf sırasına göre sıralanır. Bu yöntemde tüm kaynakların önceden belirlenmiş olması gerekmektedir. Bir araştırmada yararlanılan kaynaklar bazı durumlarda “Makaleler”, “Kitaplar”, “Dergiler”, “Tezler” gibi gruplandırılarak da verilebilir.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan internetten yararlanma söz konusuysa; yararlanılacak bilgilerin bilimsel kişilerin yayınlarından bilimsel bir kurul tarafından denetlenen organizasyonlarından, devlet, üniversite ve kamu kuruluşlarının yayın organlarından yararlanılan bilgiler içermelidir.
Araştırmada kaynak gösterilen, alıntı yapılan araştırmaların aslının araştırmacının elinde olması gerekir. Yayınlanmamış raporlar, bildiriler, ders notları ve kişisel görüşler kaynak olarak gösterilemez.

YARARLANILAN KAYNAKLARIN YAZILIŞI İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

Kitaplar
1. Alpar, R. (1997). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemlere Giriş I., Bağırgan Yayınevi, Ankara, s…
2. Altman, D. G. (1992). Pratical Statistics for Medical Research, Chapman and Hall Pub., London, p..

Makaleler
3. Özensoy S, Öbel, Y., Turgay N., et al.(1988). Serodiagnosis and Epidemiology of Visceral Leishmaniasis in Turkey, Am J Trop Med. Hyg, 59: 363- 9
4. Glacier, J. J., Chierchia, S., Brown, M.J., and Maser: A. (1986). Importance of Generalized Defective Perception of Painful Stimuli as Cause of Silent Myocardial Ischemia in Choronic Stable Angia Pectoris, Am J. Cardiol, 58:667-672

EKLER

Metinde verilmesi araştırmanın bütünlüğünü bozan veya dikkati dağıtan malzeme ve bilgiler ekler halinde araştırmanın sonuna konulur. Ekler harf veya rakamlarla numaralandırılabilir. Her ekin bir de başlığı olmalıdır.

ÖZGEÇMİŞ

Tezi hazırlayanın kısa bir özgeçmişi verilir. Burada lisans eğitiminden başlayarak akademik özgeçmiş verilmelidir.

ÖRNEK TEZ FORMATLARI

YÖK’ün tez arşivine aşağıdaki bağlantıdan ulaşarak tez örneklerini inceleyebilirsiniz.

İndir ⇒ Tez Nedir? Tez Nasıl Yazılır?

Bakınız ⇒ YÖK Tez Merkezi