Tanzimat Edebiyatı Sanatçılarının Özellikleri

Tanzimat Dönemi Edebiyatı Sanatçılarının Özellikleri

Tanzimat yazar ve şairlerinin gerek edebiyat, sanat anlayışları gerekse hedefleri bakımından ortak özellikleri şöyle özetlenebilir:

1. Tanzimat şair ve yazarlarının hepsi Batıcı, yenilikçi, ilim ve fen taraflısı aydınlardır. Batı hayranıdırlar, yurdu gerilikten kurtarmak isterler. Yeni icatları, fen, elektrik, makine gibi kelimeleri heyecanla ararlar. Bununla birlikte, Türk halkının manevî değerlerine önem verirler. Hepsi maziye ve kök değerlerimize bağlı milliyetçilerdir. Bir kısmı Mason localarına gafilâne bir ilericilik aşkıyla bağlanmış olmakla birllkte İslâmiyet’e saygılıdırlar. Din hükümleri ile medeniyeti kaynaştırmaya, ikisi arasında hiçbir çelişki bulunmadığını ispata çalışırlar.

2. Hemen hepsi Fransız kültürü ile yetişmiştir. Onlar için Avrupa “Fransa” demektir. Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa’dan başka hepsi Fransızcayı belli bir yaştan sonra kendi çabalarıyla öğrenmişlerdir. Zaten düzenli bir okul öğrenimi görmemişlerdir. Kendi çabalarıyla yetişmişlerdir. Çoğu Fransızcayı pek derinlemesine bilmez, bu yüzden çağdaşları olan Fransız sanatçılarından fazla eski (Romantik) edebiyatla ilgilenmişlerdir.

3. Sanattan çok fikir ve ülkü peşindedirler. Bu yüzden Fransız edebiyatında bilhassa 18. yüzyıl “Aydınlanma Devri‘nin Montesquieu, J. J. Rousseau, Voltaire gibi devrimci düşünürlerine bağlanmışlardır. Onlar gibi mücadeleci ve polemikçidirler. Onlar gibi zulme, haksızlığa karşı savaş açarlar. Vatan, millet, hürriyet, adalet, meşrutiyet hayranlığını kutsal bir heyecanla yayarlar.

4. II.dönem sanatçıları, “Sanat toplum içindir” görüşünü benimsemişlerdir. Divan şairlerinin zıddına, halka hitap etmeye çalışırlar. Edebiyat yolu ile milleti yükseltmeye, dertlere çare bulmaya uğraşırlar. Yeni fikirler içinde yoğrulmuş bir nesil yetiştirmek arzusu taşırlar. Daha geniş kitlelere seslenebilmek için dilde sadelik taraftarıdırlar, yapabildikleri kadar sade yazmışlardır.

5. Divan şiirini iyi bilir, sever; fakat yine de onu yıkmaya çalışırlar. “Çünkü onunla halka gidilemez, topluma faydalı olunamaz.” diye düşünürler. Onla ra göre divan şiiri, rintlik, derbederlik, “tevekkül” üstüne kurulmuştur. Kitleyi yerinden oynatmak için vurduğu yerden ses getiren bir edebiyat lâzımdır.

6. Tanzimatçılar “çok yönlü” ediplerdir. Hem şair, romancı, tiyatro yazarı, tarihçi, tenkitçi, hem de gazeteci (makale ve fıkra yazarı) olmaya çalış mışlardır. Elbet, bunların hepsini birden olmaya jmkân bulamayınca her türde az çok eksik, ama o türlerin bayraktarı olmuşlardır. Çok yönlü oluşları nın bir sebebi, Fransız edebiyatının bütün türlerini Türkçeye aktarmak ise, bir sebebi de amaçlarını gerçekleştirmek için her edebîtürden faydalanma ya çalışmalarıdır.

7. Tanzimatçıların hemen hepsi, gazeteci, politikacı ve mücadele eden adamlardır. Çoğu, gizli ihtilâl gruplarına katılmışlar, yurttan kaçmışlar, hapis veya sürgün kalmışlardır. Gazetelerinde sert polemik yaptıkları için, pek çok kez yazıları yasaklanmıştır. İç ve dış siyaseti iyi bilirler; bazıları büyük devlet memurudur. Kanun tekniğini iyi bilirler; nitekim Meşrutiyet anayasasını Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi hazırlamışlardır.

Tanzimat 1.Dönem (1860-1876) Sanatçıları