Sözlü Anlatım (Konuşma) Türleri

1. Bir Konuşmacının Katılımıyla Gerçekleşen Sözlü Anlatım Türleri

Bir konuşmacının katıldığı sözlü anlatım türleri üç tanedir. Bunlar; nutuk, konferans ve bildiri‘dir. Tek bir konu hakkında alanında konuşma yetkinliğine sahip bir konuşmacının katılımıyla gerçekleştirilirler.

Konuşmacı ve dinleyiciler arasında soru ve cevap dışında, tartışmalar yapılmaz. Nutuk daha çok duygulara, konferans ve bildiri ise bilgilendirme amaçlı sözlü anlatım türleridir.

2. Birden Fazla Konuşmacının Katılımıyla Gerçekleşen Sözlü Anlatım Türleri

Konuşmacı sayısının en az iki kişiden oluştuğu sözlü anlatım türleri için bu sınıflandırmanın yapılması yerindedir. Önceden hazırlanan konuşmacıların belli bir sözlü anlatım türü kuralları içinde yaptıkları konuşma türleri olan bu anlatım türlerinde konuşmacılar, konu ve konuşma yönteminden ziyade sözlü anlatım türünün kurallarına bağlı kalarak konuşmalarını yaparlar. Bu sözlü anlatım türlerinin bazılarında tartışmalı konuşma öne çıkarken bazılarında ise müzakere konuşması ön plandadır.

Hepsinin ortak özelliği, bir konu etrafında ve belli bir ön hazırlık yapılarak gerçekleştirilen anlatım türleri olduklarıdır. Bunlardan röportaj ve mülakat soru-cevap esası üzerine oluşurken, açık oturum, panel, seminer ve forum, müzakere konuşması, münazara ise tartışmalı konuşma türünde gerçekleşir.

Bu sözlü anlatım türlerinde en az iki konuşmacının bulunduğu yukarıda belirtilmişti. Konuşmacı sayısının fazlalığı ele alman konu hakkında düşünülen ayrıntıların değerlendirilmesiyle alakalıdır. Aynı zamanda konuyla ilgili farklı düşüncelerin olması da konuşmacı sayısının belirlenmesinde önemli rol oynar.

Bu anlatım türlerinde konuşmaların gidişatını yönlendiren ve konuşmacılara eşit uzaklıkta bulunan bir yönetici vardır. Konuşmaları yöneten konuşmacının en önemli görevi, konuşmanın seyrini belirlemektir.

Konuşmacıların konuyu anlatmalarından konuşma sürelerine, açıklığa kavuşturulması gereken noktalardan konuşmacı düşüncelerinin dinleyiciler tarafından sağlıklı anlaşılmasına yardımcı olacak geçişlere kadar pek çok noktada, konunun doğru anlaşılmasını sağlamaktır.

Sözlü anlatım türleri, tür özelliklerine göre konuşmacıları belirlenmiş bir alan içinde konuşmaya mecbur bırakır. Burada konuşmacının bireysel özelliklerinden çok konu hakkında ileri sürülen fikir ve görüşmelerdir. Buna bağlı olarak da dinleyicilerin birden fazla düşünceyi aynı anda dinleyebilmesini sağlayarak farklı düşünceler arasında kendince değerlendirmeler yapmasına yardımcı olmaktır.

Sözlü anlatım türlerinin konuşmacıları ve dinleyicileri, eğitim seviyesi yüksek kişilerden meydana gelir. Çünkü bu türlerde ele alınan konular ve konuşmaya katılanlar ileri düzeyde bilgi ve kültür birikimine sahip kişilerdir. Bu özelliğinden dolayı akademik türde sözlü anlatım türleri demek doğru olacaktır.

Sözlü anlatım türlerinin konuları, toplumu yakından ilgilendiren ve üzerinde konuşulmasında yarar görülen konulardır. Bu konular felsefi, edebi, siyasi, kültürel ve sosyal olabildiği gibi, toplum tarafından tanınmış ve topluma ufuk, umut oluşturmuş kişilerin hayatları ve eserleri de olabilir. Toplumu yakından ilgilendiren olaylar, hastalıklar, yenilikler yetkili ve etkili konuşmacıların katılımlarıyla konuşulur ve tartışılır. Tüm sözlü anlatım türlerinin amacı bilgilendirmek ve düşündürmektir. (M. Gedizli, Söyleyebilmek)

Ayrıca bakınız ⇒

KOMPOZİSYON BİLGİSİ

YAZILI ANLATIM