Sone Nedir? Özellikleri, Örnekleri
Sone Nedir? Sone Özellikleri, Örnekleri
Sone: İlkin İtalyan yazınında görülen, klasik Avrupa edebiyatında yaygın olarak kullanılmış bulunan, Türk şiirinde az görülen, iki dört dizeli ve iki üç dizeli bölüm olmak üzere 14 dizeden oluşan nazım biçimi. (sonet, sonnet)
Uyak örgüsü şöyledir: abba ccd ede.
Sone nazım şeklini Türk edebiyatında ilk olarak Servet-i Fünun şairleri kullanmıştır.
Sone Örnekleri
Örnek-1
SONE
Derdim, yeter, sâkin ol, dinlen biraz artık!
Akşam olsa diyordun, işte oldu akşam,
Siyah örtülerle sardı şehri karanlık;
Kimine huzur iner gökten, kimine gam.
Bırak, şehrin iğrenç kalabalığı gitsin,
Yesin kamçısını hazzın sefil cümbüşte
Toplasın acı meyvesini nedâmetin
Sen gel, derdim, ver elini bana, gel şöyle.
Bak göğün balkonlarından geçmiş seneler
Eski zaman esvaplarıyla eğilmişler;
Hüzün yükseliyor, güler yüzle, sulardan.
Seyret bir kemerde yorgun ölen güneşi
Ve uzun bir kefen gibi doğuyu saran
Geceyi dinle, yürüyen tatlı geceyi.
(Charles Baudelaire’den çeviren: Sabahattin Eyuboğlu)
Dörtlüklerde iki, üçlüklerde üç ayak kullanılması zorunluğu bulunduğu için; şairler, uyakların örgüsünde kimi zaman bazı değişiklikler yapmışlardır.
Dörtlüklerin uyak örgüsünde yapılan değişiklikler:
abab abab…
abba cddc…
Üçlüklerin uyak örgüsünde yapılan değişiklikler:
eff ggf
eff egg
eff gge
efg efg … vb.
İngiliz sonesinde dize sayısı değişmemekle birlikte, son iki dize ayrı bir bent, geri kalan 12 dize tek bir bent halinde yazılır. Dize kümelenişi ve uyak örgüsü şöyledir: ababcdcdefef gg.
Örnek-2
SONE
Vazgeçtim bu dünyadan, tek ölüm paklar beni;
Değmez bu yangın yeri, avuç açmaya değmez,
Değil mi ki çiğnenmiş inancın en seçkini,
Değil mi ki yoksullar mutluluktan habersiz,
Değil mi ki ayaklar altında insan onuru,
O kız -oğlan -kız erdem dağlara kaldırılmış,
Ezilmiş, hor görülmüş el emeği, göz nuru,
Ödlekler geçmiş başa, derken mertlik bozulmuş
Değil mi ki korkudan dili bağlı sanatın,
Değil mi ki çılgınlık sahip çıkmış düzene,
Doğruya doğru derken eğriye çıkmış adın,
Değil mi ki kötüler kadı olmuş Yemen’e:
Vazgeçtim bu dünyadan, dünyadan geçtim ama,
Seni yalnız komak var, o koyuyor adama.
(Shakespeare‘den çeviren: Can Yücel, Her Boydan)
Örnek-3
SONE
Dağılır yele karşı altın saçları
Uçuşurdu bin bir büklüm içinde.
Bir hoş ışık vardı gözlerinde
Pırıl pırıl, sönmüş o zamandan beri.
Bir iyilik sarardı yüzünü bazan
Bilmem, belki bana öyle gelirdi.
Ben, o sevdadan can atan deli
Nasıl yanıp tutuşmazdım o zaman.
Yürüdü mü yerden kurtulurdu sanki
Melekler öyle yürüse gerek.
Sözleri Bir başka türlüydü insan sözlerinden.
Gökte bir ruhtu o, bir canlı güneşti.
Öyle gördüm ben; öyle değilmiş şimdi.
Yay gevşemiş, ne çıkar, yara gitmez gönülden.
Francesco PETRARCA çev.: Sabahattin EYUBOĞLU
Örnek-4
SONNET
Yürüyorum kara toprağın ıssızlığında
Seni nice göresim geliyor, Amarillis’im.
Ben, aydın bir insan eski bir çoban kılığında,
Sen yaşadın diye geliyor bu yerleri öpüp sevesim.
Seyrederim gece yarılarına dek yıldızları
Kimin şerefine donanmış derim bu gökyüzü?
Hep böyle sensiz mi geçecek bu cennet yazları?
Hep böyle sensiz mi yolcu edeceğim turnalarla güzü?
Yeşil yollarında yürür gibiyim sonrasızlığın
Acılar toplamakta son çiçeklerden gönlüm yığın yığın,
Ne zaman dolacak öpüş sesimizle yıldızların altı?
Biliyorum beklemenin de bir güzelliği var,
Bekledikçe gönül yemişi balla dolar
Bir kovan bal olur sonunda en korkunç bunaltı.
Kaynak: Murat AKINCI, Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü
Ayrıca bakınız:
Batı’dan Alınan Nazım Biçimleri
Nazım Biçimleri
