Servet-i Fünûn (Edebiyat-ı Cedide) Şiiri ve Özellikleri

Servet-i Fünûn (Edebiyat-ı Cedide) Edebiyatında Şiir

Servet-i Fünûn Edebiyat sanatçıları, Abdülhak Hamit‘in şekilde yaptığı yeniliği daha da genişletirler Fransız şiirinden “sone” ve “terzarima” gibi nazım türlerini alırlar. Müstezad (serbest nazım)ı, yaygın ölçüde kullanırlar. Kalıplaşmış vezinlerin dışına çıkarlar.

Türk şiiri nazım şekilleri bakımında modernleşir. Türkçeyi aruza uygularlar. Tevfik Fikret oldukça başarı sağlar. Aruzun bütün kalıpları müstezat için denenir, büyük ilgi görür.

Şiirde ahengi yaratmada aruz vezninden yararlanılır. Konunun yapısına uygun, aruzun değişik kalıpları kullanılır. Ahenk endişesiyle aynı şiirde değişik vezinlere yer verirler (Cenap Sahabettin).

Kafiye göz için değil, kulak içindir ilkesi benimsenir; kafiye, ahenk unsuru olarak eli alınır.

Şairler, mısra bağımsızlığı anlayışına ve ifadenin bir beyitte bitmesi geleneğine karşı koyarlar. Bütün güzelliğine önem verirler.

Şiirde anjambmanlar (şiirde cümledeki anlamın bir dizede bitmeyip sonraki dizelere geçmesi, kayması, sarkması) kullanarak, şiiri nesre yaklaştırmaya çalışırlar. Şiirde cümleleri istedikleri kısalık ve uzunlukta kullanırlar. Cümleyi mısra ortalarında tamamlayarak, beş altı mısra kadar uzattıkları olur.

Şiirin konusunu genişletirler. Ferdî duygu ve hayâllerin yanı sıra, aşk, tabiat ve allı hayatı başlıca temalar arasındadır. Hayâl-hakikat çatışması şiirde dikkat çekici boyutlardadır.

Ferdiyetçi sanat anlayışı şiire egemendir. Aşırı duygusallık ve yeni hayâl dünyası kurma eğilimi, onları ferdiyetçi kılmıştır. Bu yüzden aşk ve tabiat konusuna ağırlık verir.

Romantizmden sembolizme kadar açılan şairler, yeni bir duyuş, hayâl kuruş, yeni bil zevk ve estetik getirmişlerdir. Beğendikleri birçok hayâlleri şiire sokarlar.

Parnasizmin ve sembolizmin etkisiyle şiire resim ve mûsikî girer. Ses ve ahenk şiire egemen olur (Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin). Şiire özgü bir vokabüler (kelime kadrosu) yaratılır. Şiirde kuvvetli bir mûsikî dili görülür. Şiire dış mûsikî (yani vezin ve şekil kusursuzluğu) ve iç mûsikî (yani doyurucu, anlam yönü kuvvetli şiir) egemendir. Tevfik Fikret dili ve tekniğiyle dış mûsikîyi, Cenap Şahabettin ise ince buluş, parlak hayal ve mecazlarıyla iç mûsikîyi sağlarlar.

Şiir dilinde Arapça, Farsça kelime ve tamlamalar vardır. Sanatkârane bir üslûp peşindedirler.

Batı etkisinde şiire yeni sözler girer: “saat-ı semen fem” (yasemin renkli saat). Fransızca ” neige d’or ” karşılığı olan “berf-i zerrin” (altın renkli kar) vb…

Servet-i Fünun şiiri, II. Meşrutiyet’in ilanıyla (1908) sosyal meselelere yönelir (Tevfik Fikret, Ali Ekrem, Süleyman Nazif…)

Şiirin yenileşmesinde nazım şekli önemli bir rol oynar; şiir nazım şekli bakımından zenginlik kazanır.

Servet-i Fünun Şiiri Biçim Özellikleri

Nazım Birimi:

• En küçük nazım birimi dizedir. Tanzimatçılar ise Divan edebiyatı nazım birimi olan beyti kullanmışlardır.

Ölçü:

• Ölçü yine aruz ölçüsüdür. Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamışlardır.
• Hece ölçüsü yalnızca Tevfik Fikret’in çocuk şiirlerinde kullanılmıştır.

Uyak Türü

• Uyak anlayışı değişmiş “göz uyağı” yerine “kulak uyağı” anlayışı benimsenmiştir.

Dil ve Üslup:

• Dil son derece ağır ve süslüdür. Dile, Arapça Farsça ve Fransızcadan yeni sözcük tamlama ve terkipler aktarmışlar; dile o güne değin hiç duyulmamış ve kendi uydurdukları tamlamalar ekleyerek anlaşılması olanaksız yapay bir şiir dili yaratmışlardır.

Nazım Şekilleri:

• Nazım şekillerinde pek çok değişiklik yapılmıştır.
• Divan edebiyatı nazım şekilleri tamamıyla terk edilmiş; Batı edebiyatının “sone” ve “terzarima” biçimleri ile “serbest müstezat” ve “karma” nazım biçimleri kullanılmıştır.
• “Mensur şiir” örneklerine ilk kez bu donemde rastlanmaktadır.

Servet-i Fünun Şiiri İçerik Özellikleri

• “Sanat için sanat” ilkesi benimsenmiştir.
• Sembolizm ile parnasizmin etkisinde kalınmıştır.
• Siyasal ortamın da etkisi ile toplumsal konular ele alınmamıştır.
• En çok işlenen konular: günlük yaşam, aşk, doğa görüntüleri, karamsarlık, düş kırıklıkları, ölüm.
• Nazım nesre yaklaştırılmıştır.
• Konu birliğine bütün güzelliğine önem verilmiştir.
• Konu ile vezin arasında ahenk ilgisi aranmıştır.
• Şiirde musikiye önem verilmiştir.
• Hayata karamsar bakmaları ve derin bir melankoli içinde kıvranmaları şiirlerine yansımıştır.
• Yalnızca Tevfik Fikret “toplum için sanat” ilkesine bağlı, sosyal içerikli şiirler yazmıştır.

Serveti Fünun Edebiyatı

• Serveti Fünun Edebiyatı Oluşumu ve Dağılması
• Serveti Fünun Edebiyatını Hazırlayan Koşullar
• Serveti Fünun Dergisi
• Serveti Fünun Edebiyatı
• Serveti Fünun Edebiyatı Sanatçıları ve Eserleri
• Servet-i Fünun Şiiri
• Serveti Fünun Edebiyatı Nazım Şekilleri
• Serveti Fünun Edebiyatı Öğretici Metinler
• Servet-i Fünun Hatıra
• Servet-i Fünun Eleştiri
• Servet-i Fünun Gezi
• Serveti Fünun Tiyatro
• Serveti Fünun Edebiyatı Hikaye ve Roman
• Eski-Yeni; Abes-Muktebes Tartışması
• Serveti Fünun Edebiyatı Tanzimatla Karşılaştırma
• Serveti Fünun Edebiyatı İlkleri
• Serveti Fünun Dönemi Bağımsız Sanatçılar
• Serveti Fünun, Fecri Ati, Milli Edebiyat Dönemi Eserleri