Sakiname Nedir? Özellikleri, Örnekleri

• Sakiye hitaben yazılmış içki ve meyhane kültürünü dile getiren manzumelere (şiirlere) Sâkînâme denir.
• Sahba-name veya işret-name şeklinde de adlandırılabilir.
• Sakinamelerin kaynağı Arap edebiyatındaki “hamriyat” türündeki eserlerdir.
• Fars edebiyatındaki ilk sakiname örneği Nizami’nin İskender-name adlı eserinin içerisinde yer almaktadır.
• Türün tasavvufi ilk örneği Selman-ı Saveci’nin Tevhidadlı terkib-i bendidir.
• Zuhuri’nin 804 beyitlik sakinamesi İran edebiyatının en hacimli sakiname örneğidir.
• Sakinamelerde daha çok mesnevi ve terkib-i bend nazım biçimi tercih edilir.
• Türk edebiyatındaki ilk sakiname örneği Ahmedi Dai tarafından terci-i bend şeklinde kaleme alınmıştır.
• XIV. yüzyılda Harizmi’nin Mahabbet-name adlı mesnevisinde bölüm sonlarında sakiye hitaben yazılmış ikişer beyit bulunmaktadır. Bu beyitler de yine sakiname türünün ilk örneklerindendir.
• İlk müstakil sakiname ise İşret-name adıyla Revani’ye aittir.
• Fuzuli’nin Farsça olarak kaleme aldığı Heft-Cam adlı 327 beyitlik mesnevisi edebiyatımızdaki önemli sakiname örneklerindendir.
• Nevizade Atai’nin 1583 beyitlik mesnevisi bu türün en başarılı örneğidir.
• Ali Şir Nevai’nin Fevaidü’l Kiber adlı divanı içinde başarılı bir sakiname örneği vardır.

Sakiname Örnekleri

SAKİNAME-İ MERHUM KAFZADE FAİZİ EFENDİ RAHMETULLAHİ ALEYH*

1

Sâkî ko tegafül ü gurûrı
Kıl tesliye cân-ı nâ-sabûrı

İsi gibi ehl-i derde yâr ol
Merhem-zen-i sîne-i figâr ol

Ey gülbin-i nâz serkeş olma
Erbâb-ı niyâza âteş olma

Dil şû’le-i aşka müşt-i hasdur
Besdür bu kadar itâb besdür

Sun destime câm-ı erguvânı
İstignânun da var zamânı

Tîg-i gam-ı dehr geçdi câna
Sür’at kıl o dârû-yı revâna

Söhrâb misâl kalmasun cân
Pür-hasret u ârzû-yı dermân

2

Genc-i tarabun zekâtı yok mı
Bir cur’aya lütfün olsa çok mı

Hâhiş-ger-i lutfa rûy dürme
Muhtâcun isek de hor görme

Ehl-i kereme niyaz yokdur
Hâtem-menişânda nâz yokdur

Dil-rîş ü figârdur bilürsin
Cân haste vü zârdur bilürsin

İrmezse eğer nevâlesinden
Yâ’ni bir iki piyâlesinden

Keşt-i elemüm tebâh idersin
Mahsûl-i ümidim âh idersin

Sâkî kanı ol mey-i güher-sân
Sermâye-dih-i mu’âmil-i kân

3

Ol mey ki cihâna salsa pertev
Gevher-kede ola âlem-i cev

Ol mey ki firîb-kâr-ı gamdur
Şûr-efgen-i rûzgâr-ı gamdur

Ol mey ki tılâ-ger-i cenândur
Azîn-bend-i dükân-ı cândur

Ol mey ki salarsa âteşe tâb
Dûdın ide neyyîr-i cihân-tâb

Ol mey ki derûnî kılsa pür-lem’
Her mûy bedende ola bir şem’

Ter eyle ol âbile dehânım
Kim gamla dehâna geldi cânım

Sâkî kanı ol şarâb-ı rûşen
Meşşâte-i rûh u gâze-i ten12

4

Ol bâde ki itse fitne-sâzı
Lâzım bile çarh-ı dûn niyâzı

Ol bâde ki salsa şûr u gavgâ
Gerdûn ola âciz-i mudârâ

Ol bâde ki andan içse bir dem
Nâz ide neşâta ehl-i mâtem

Ol bâde ki olsa cür’a-hârı
Mecnûn’a düşe ümîd-vârı

Ol bâde ki cevher-i ferahdur
Ol bâde ki rûh-ı mustalahdur

Bezm ehlin o meyle neşve-dâr it
Gülşenine şevki rûh-ı zâr it

Sâkî kanı ol piyâle-i hâs
Lâ-havle riyâ vü hırz-ı ihlâs

***

Kafzade Faizi