Rasih (Ahmet) Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Divan Şairi Rasih (Ahmet) Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

XVIII. yüzyıl şairlerinden. Balıkesirlidir. Fatih döneminin ileri gelenlerinden Zağanos Ahmet Paşa’nın soyundan. Yaşamı üzerine bilgi olma­dığı gibi, ölüm tarihi de tartışmalıdır. 1706′ da öldüğü söylendiği gibi (Osm. Müellifleri), 1761′ de hayatta olduğu da belirtilmektedir. (TYDK, c.111/2, s. 791). Ayrıca 1725 (Fahir İz) ve 1776 (Topkapı KTYK) tarihleri de ölüm tarihi olarak geçer. Tarihler arasında böylesine fark olması başka bir Rasih’i akla getirmektedir.

Rasih, onun olduğunda birleşilen ve “Süzme çeşmin gelmesin müjgan müjgan üstüne” dize­siyle başlayan gazeliyle anılır. Kendine özgü kıv­rak bir söyleyişi ahengin yanında anlamı da öne alan bir şair olarak dikkati çeker.

Süzme çeşmin gelmesin müjgân müjgân üstüne
Urma zahm-i sineme peykân peykân üstüne

Rize-i elmas eker her açtığı zahme o şûh
Lûtfu var olsun eder ihsân ihsân üstüne

Dilde gam var şimdilik lûtfeyle gelme ey sürûr
Olamaz bir hânede mihmân mihmân üstüne

Yârdan mehcûr iken düşdük diyâr-ı gurbete
Dehr gösterdi yine hicrân hicrân üstüne

Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkımda
Eylemişler Rasih’e bühtân bühtân üstüne

***
Ağyâra lûtf bana sitem öldürür beni
Etme efendim etme amânı bilir misin

Lûtfun dirîğ etmez idin bir zaman idi
Kurbanın olduğum o zamanı bilir misin

Divan’ı basılmadı (İst. Üni. Ktp.). Osmanlı Müellifleri’nde Bülgatü’l-Ahbab adlı bir yapıtı olduğu söylenir. Vasf-ı Eshab-ı Kehf ve Rakım adlı mesnevisi “mağara yaranı” denilen Eshab-ı Kehfin Kur’an’da geçen öyküsünü konu alır.

Rasih (Ahmet) Eserleri

• Divan:

Rasih Divanı’nın yazma nüshası İstanbul Üniversitesi Ktp. NO: T.Y. 391/7’de kayıtlıdır. Bu yazma nüsha Dîvân’ın içinde 1 naat, 34 gazel, 1 tahmis, 1 müseddes, 7 rubai, 15 kıt’a ve 9 beyit mevcuttur.

• Bürûcü’n-Nücûm:

Ashâb-ı kiram hakkında yazılmış dört makaleden oluşan bir eserdir. Eserin Bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. No:A.3510’da kayıtlıdır.

• Vasf-ı Ashâb-ı Kehf ve Rakım:

Ashâb-ı Kehf Mağara Yârânı hakkında yazılmış bir mesnevidir. Bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. NO: R.1495’de kayıtlıdır.

• Bülgatü’l-Ahbâb:

Görgüye dair kaleme aldığı mensur bir eserdir. Süleymaniye Ktp. NO: 2246 ve İstanbul Üniversitesi Merkez Ktp. NO: T. 8887, 8888, 8891 ‘de kayıtlı nüshaları bulunmaktadır.

Hangi Rasih?

Türk Edebiyatında Rasih mahlaslı üç şair vardır. Birisi Balıkesirli sözünü ettiğimiz Rasih Ahmet Bey birisi Sofyalı Rasih, diğeri de asıl adı Abdüllatîf olan Derviş Efendi adlı birinin oğlu Kayserili Râsih’tir.

Balıkesirli Rasih, Sofyalı Rasih’ten 26 yıl önce ölen bu üç tanınmış Rasih arasında en popüler olanıdır. Kayserili Rasih ise 19 yy.da yaşamıştır. Bu üç Rasih’in dışında bir de 19 yy.da yaşamış olan Kırklarelili divan şairi Hacı Rasih Efendi vardır.

Hayatı Sofyalı Rasih ile karıştırılan Balıkesirli Râsih, Sofyalı diğer Râsih’ten 26 yıl sonra vefat etmiştir. Balıkesirli Rasih en çok” Üstüne “ redifli gazeli ile tanınmış, şöhreti bu gazeli sayesinde günümüzde de devam etmiştir. Râsih’in bu gazeli hem kendi döneminde ve hem de sonraki dönemlerde pek çok şairi etkilemiş ve bu gazeli pek çok şair tarafından tanzir edilmiştir.

Çağdaşı Tezkireci Salim onun hakkında şu değerlendirmelerde bulunur:

“Livâ-yı sühanda dahı bir mîr-i kelâm nâzük-tabî’at pür-ma’rifet” dedikten sonra “Elsine-i nâsda şöhret-şi’âr olan bu gazel-i pür-iştihâr ol merd-i nâmdârun cümle-i güftârındandur”diyerek bu gazelinin halk arasında çok meşhur olduğunu belirtmiştir. Nitekim Nedim de dahil olmak üzere pek çok şair onun bu şiirine nazireler yazmışlar veya tanzir etmişlerdir.