Peyami Safa Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Peyami Safa (d. 02 Nisan 1899, İstanbul – ö. 15 Haziran 1961, İstanbul)

Peyami Safa, 02 Nisan 1899’da İstanbul’da doğdu, 15 Haziran 1961’de İstanbul’da yaşamını yitirdi. Psikolojik romanlarıyla tanınan Peyami Safa, şair İsmail Safa‘nın oğludur. Babası Sivas’ta sürgünde yaşamını yitirdi. Yoksulluk ve 9 yaşında yakalandığı kemik veremi nedeniyle düzenli bir eğitim almadı. Bir yandan çalışırken bir yandan da kendi kendini yetiştirdi. 13 yaşında hayata atıldı. Posta Telgraf Nezareti’nde memur olarak çalıştı. 1914-1918 arasında öğretmenlik, 1918-1916 arasında gazetecilik yaptı. Hayatını yazıları ile kazandı.

Babası gibi şair olan amcaları Ahmed Vefa ve Ali Kâmi’nin yönlendirmesiyle edebiyata başladı. Kardeşi İlhami ile çıkardığı “Yirminci Asır” adlı akşam gazetesinde “Asrın hikâyeleri” başlığıyla yazdığı magazin hikayeleriyle dikkat çekti.

Para kaygısıyla yazdığı sıradan yazılarda annesi Server Bedia’nın adından esinlenerek yarattığı “Server Bedii” takma adını kullandı. Bu isimle kaleme aldığı “Cingöz Recai” isimli polisiye dizi romanları büyük ilgi gördü.

Kültür Haftası (21 sayı, 15 Ocak-3 Haziran 1936) ve Türk Düşüncesi (63 sayı, 1953-1960) adlarında iki dergi çıkardı.

Tasvîr-i Efkâr, Cumhuriyet, Milliyet, Tercüman, Son Havadis gazetelerinde yazdı.

Çok sevdiği oğlu Merve’yi askerlik hizmeti yaparken kaybedince derinden sarsıldı. Bu olaydan birkaç ay sonra İstanbul’da beyin kanaması sonucu yaşamını yitirdi. Edirnekapı’da toprağa verildi.

Sanat, edebiyat, felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi değişik alanlarda yazdığı yazılarla çok yönlü bir yazar oldu.

43 yıl hiç durmadan yazdı. İlk döneminde değişik ilgi alanları içinde sol eğilimli siyasal akımlara ilgi gösterdi. 1930’da basılan ve genç bir hastanın psikolojisini yansıtan otobiyografik romanı “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”nun ilk baskısını “Nâzım Hikmet“e ithaf etmişti. Ama 2’nci Dünya Savaşı’ndan sonra Nazileri savundu.

Ölümünden bir süre önce metapsişik konulara yöneldi. (Metapsişik: “İnsanın olağan ruhsal fenomenlerini aşan, henüz yeterince açıklanamayan, insanın birtakım bilinmeyen yetenekleriyle oluşturduğu tüm paranormal olayları konu alan araştırma alanı.” )

1949’da yayınlanan son eserlerinden “Matmazel Noraliya’nın Koltuğu“nda da tıp öğrenimi yaparken bunalıma girerek felsefeye yönelen ve sonuçta mistik dünya görüşünde karar kılan bir gencin öyküsünü anlattı.

Edebiyat ve siyaset tartışmalarının hep içinde bulundu. Nâzım Hikmet, Nurullah Ataç, Zekeriya Sertel, Muhsin Ertuğrul, Aziz Nesin’le polemiklere girdi. Ayrıca ders kitapları da yazdı.

Peyami Safa’nın Eserleri

ROMAN:

• Gençliğimiz (1922)
• Şimşek (1923)
• Sözde Kızlar (1923)
• Mahşer (1924)
• Bir Akşamdı (1924)
• Süngülerin Gölgesinde (1924)
• Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü (1925)
• Canan (1925)
• Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (1930)
• Fatih-Harbiye (1931)
• Atilla (1931)
• Bir Tereddüdün Romanı (1933)
• Matmazel Noralya’nın Koltuğu (1949)
• Yalnızız (1951)
• Biz İnsanlar (1959)

ÖYKÜ:

• Hikayeler (Halil Açıkgöz derledi, 1980)

OYUN:

• Gün Doğuyor (1932)

İNCELEME-DENEME:

• Türk İnkılâbına Bakışlar (1938)
• Büyük Avrupa Anketi (1938)
• Felsefî Buhran (1939)
• Millet ve İnsan (1943)
• Mahutlar (1959)
• Mistisizm (1961)
• Nasyonalizm (1961)
• Sosyalizm (1961)
• Doğu-Batı Sentezi (1963)
• Sanat- Edebiyat-Tenkid (1970)
• Osmanlıca-Türkçe- Uydurmaca (1970)
• Sosyalizm-Marksizim- Komünizm (1971)
• Din-İnkılâp-İrtica (1971)
• Kadın-Aşk-Aile (1973)
• Yazarlar-Sanatçılar- Meşhurlar (1976)
• Eğitim-Gençlik-Üniversite (1976)
• 20. Asır- Avrupa ve Biz (1976)

DERS KİTAPLARI:

• Cumhuriyet Mekteplerine Millet Alfabesi (1929)
• Cumhuriyet Mekteplerine Alfabe (1929)
• Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat (Dört cilt, 1929)
• Yeni Talebe Mektupları (1930)
• Büyük Mektup Numuneleri (1932)
• Türk Grameri (1941)
• Dil Bilgisi (1942)
• Fransız Grameri (1942)
• Türkçe İzahlı Fransız Grameri (1948)