Örf Nedir? Âdet Nedir?

Örf [Alm. Sitte, Fr. Moeurs, İng. More]: Toplumuna göre, kanun ve ahlak yerine geçebilen, fakat gerçekte kanun olmayan davranış kalıbı. Örf, âdet’e bakarak daha güçlüdür.

Âdet [Alm. Brauch, Fr. Coutume, İng. Custom]: Bir topluluğun yapmaya ve uymaya alışageldiği ve topluluk tarafından yapılması gerekli görünen davranış kalıbı. Âdet, örf’e bakarak daha yumuşaktır.

Örfler, çoğu zaman toplumun katı beklentileri olarak nitelenen birtakım örnek tutum ve davranışlardır. Örfler, aynı zamanda toplumu, herhangi bir değer sisteminin bünyesini oluşturan temel taşlarını da temsil eder. Bu değerler sistemi, toplumsal yapının durumuna göre giderek özel bir hukuk sistemine göre ya da o sistemdeki bir yasa maddesine de gerekçe olur.

Örflerin bireyle birey, bireyle aile, bireyle komşular ve akrabalar, bireyle halk ve ulus arasındaki ilişkileri, davranışları, tutum ve tavırları düzenleyen ve belirleyen işlevleri vardır.

Toplumun her üyesini sürekli olarak baskı altında tutan örfler, zorlayıcı yaptırıcı ya da yasaklayıcı yaptırımlarıyla bireyin grupla ya da toplumla uyuşmasını sağlar. Öte yandan cins, sınıf, yaş ve mesleklere göre belirlenmiş çeşitli örfler, bunlar arasında bağlantıyı koruma, kollama, denetleme ve pekiştirmek işlevleriyle yükümlüdür.

Örflere karşı çıkma, kimi toplumlarda yasaya karşı çıkmayla bir tutulur; hatta zaman zaman yasaların da üstünde tutularak katı ve bağışlamasız bir tutumla birey cezalandırılır.

Âdetler, tıpkı örfler gibi birçok sosyal içerikli ilişkiyi düzenlemekte, yönetmekte ve denetlemektedir. Toplumsal yaşantının düzenli gitmesinde, kuralların uygulanmasında Âdetler etkili olmaktadır.

Örneğin,

• karşılamalar ve uğurlamalar, yemek ve sofra düzenleri, geçiş dönemleriyle ilgili kutlama ve kutsamalar;
• kız isteme, nişanlılık ve evlenme usulleri;
• cinsler, yaş grupları, meslek mensupları arasıdaki ilişkilerin biçimleri;
• selamlaşma, hatır sorma biçimleri;
• yaş alma, baş sağlığı dileme gibi durumlarda söylenecek sözler, takınılacak tavırlar ve tutumlar âdetlerin alanına girer.

Âdetler çeşitli kökenlerden kaynaklanmış ve biçimlenmiştir. Bunlar içinde geçmiş zamanların yaşama biçimleri, dünya görüşleri, ilginç rastlantı ve olaylar önemli bir yer tutar.

Bir toplumda, toplumun bütününü ilgilendiren âdetler olduğu gibi çeşitli mesleklerin, mezheplerin, etnik grupların vb. kendisine özgü âdetleri vardır. Âdetlerden bir bölümü toplumun büyük değişim çalkantısına ayak uydurarak özlerinde ve biçimlerinde sınırlı değişmelere uyarak benliklerini bir dereceye kadar korurken bir bölümü de tıpkı canlı organizmalar gibi etkinliği ve diriliğini zamanla yitirerek gün gelir ortadan kalkar. (MEB, Anadolu Halk Kültürü)

Ayrıca bakınız-> Gelenek Nedir? Görenek Nedir?