Ömer Seyfettin Kimdir? Ömer Seyfettin’in Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Ömer Seyfettin (D.11 Mart 1884, Gönen/Balıkesir – Ö. 6 Mart 1920, İstanbul) Yazar.

Ömer Seyfettin, 11 Mart 1884’te Gönen’de doğdu. 6 Mart 1920’de İstanbul’da henüz 36 yaşındayken yaşamını yitirdi. Çağdaş Türk öykücülüğünün ve “Milli Edebiyat Akımı“nın kurucularındandır.

Kafkas göçmenlerinden Yüzbaşı Ömer Şevki Bey’in oğlu. Öğrenimine Gönen’de başladı. Babasının görevi nedeniyle sürekli yer değiştirmemeleri için annesiyle bilikte İstanbul’a gönderildi. 1892’de Aksaray’daki Mekteb-i Osmaniye’ye yazdırıldı. 1896’da Eyüp’teki Baytar Rüşdiyesi’ni bitirdi. Edirne Askeri İdadisi’nden sonra 1903’te İstanbul’da Mekteb-i Harbiye’den mezun oldu. Mülazim (teğmen) rütbesiyle orduya katıldı. İzmir Zabitan ve Efrat Mektebi’nde bir süre öğretmenlik yaptı. 1908’de merkezi Selanik’te olan 3’üncü Ordu’da görevlendirildi. 1911’da ordudan ayrıldı. Ama Balkan Savaşı çıkınca tekrar askere alındı. Sırp ve Yunan cephelerinde savaştı. Yanya Kalesi’nin savunması sırasında Yunanlılara esir düştü. Bir yıl süren tutsaklıktan sonra İstanbul’a döndü. Kısa bir süre “Türk Sözü” dergisinin başyazarlığını yaptı. 1914’te Kabataş Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı. Ölümüne dek bu görevi sürdürdü.

Yazmaya Edirne’deki öğrenciliği sırasında başladı. İlk şiiri “Hiss-i Müncemid” “Ömer” imzasıyla 1900’de “Mecmua-i Edebiye”de yayınlandı. İlk öyküsü “İhtiyarın Tenezzühü” 1902’de Sabah gazetesinde yer aldı. İzmir ve Makedonya’da görevliyken yazdığı şiir, öykü ve makaleler çeşitli dergilerde çıktı. Askerliğe ara verdiği dönemde ise yazıları “Rumeli” gazetesi ve çeşitli dergilerde yayınlandı.

Selanik’te yayınlanan “Genç Kalemler” dergisindeki yazılarıyla ünlendi. Derginin ikinci dizisinin ilk sayısında Nisan 1911’de yayınlanan “Yeni Lisan” başlıklı yazısı “Milli Edebiyat” akımının başlangıç bildirgesidir.

Yazılarında, yalın, halkın konuştuğu ve anladığı bir dil kullanmak gerektiğini savundu. Türkçe’nin kendi kurallarına uygun yazılmasını, Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılmasını istedi. Milli Edebiyat akımının öncülüğünü Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem‘le birlikte sürdürdü.

1’inci Dünya Savaşı yıllarında “Yeni Mecmua”da yayınlanan öyküleriyle ününü iyice yaygınlaştırdı. Öykülerini kişisel deneyimlerine, tarihsel olaylara ve halk geleneklerine dayandırdı. Günlük konuşma dilini kullanması, öykülerine canlı ve etkileyici bir özellik verdi. Çok değişik konular işledi. Bunları anlatırken yergiye, polemiğe, komik durumlara ve toplumsal yorumlara da yer verdi.

Ömer Seyfettin, olay ya da Maupassant tarzı öykücülüğün kurucu ismidir. Öykülerinde büyük oranda realizm etkisinde olduğu görülmektedir. Öykülerindeki kahramanlar için çok yönlü ve derin bir psikolojik çözümleme yapmamıştır. Öykülerinde anlatımı daha etkili kılmak için efsanelerden, atasözlerinden, deyimlerden ve halk hikayelerinden sık sık faydalanır. Öyküleri genellikle sürpriz bir sonla bitmektedir.

Ölümünden sonra 1926’da öykülerini önce Ali Canip Yöntem derledi. Ardından Ahmet Halit Kitabevi 1936’da bir derleme yaptı. 1950’den sonra Şerif Hulusi, öykülerini yeniden gözden geçirip 10 cilt halinde yayınladı. Rafet Zaimler Yayınevi 1962’de 30 öykü daha ekleyerek 11 ciltlik bir külliyat halinde yayınladı. Son olarak Bilgi Yayınevi, “Bütün Eserleri” adıyla tüm öykülerini 16 kitapta topladı. Kahramanlar, Bomba, Yüksek Ökçeler, Yüzakı, Yalnız Efe, Falaka, Aşk Dalgası, Beyaz Lale, Gizli Mabet bu dizideki öykü kitaplarından bir bölümü.

İnceleme kitaplarında “Tarhan”, “Ayın Sin” rumuzlarını kullandı.

Ömer Seyfettin’in Eserlerine İlişkin Değerlendirmeler

Bahar ve Kelebekler: Genç Kalemler’de yayımlanan öykülerinden biridir. Yeni Lisân makalesinde ortaya koyduğu hususları örnekleyen kullanımlar içermesi açısından önemlidir. Yani “yeni lisan” konusunda dile getirdiği teorinin pratiğe dönüşmüş halidir.

At: 1908’de yayımlanmıştır. Ömer Seyfettin öykücülüğünün ana hususları ihtiva eden karakteristik metinlerden biridir.

Ömer Seyfettin’in öykülerindeki ana hususlar:

• Yirminci yüzyılda yaşama şuuru ve gerçekçilik
• Mazi ve kahramanlık hasreti
• Duru bir Türkçe
• Buruk bir mizah

Öyküleri şu alt başlıklar etrafında ele alınabilir:

Tarihî hikâyeler

Peçevi Tarihi başta olmak üzere Ömer Seyfettin bir dizi konusunu tarihten alan hikâye yazmıştır. Bu hikâyelerin amacı, Türk devletinin güçlü yönlerini öne çıkarmaktır. Devlet adamları, askerler bu öykülerin ana kadrosunu oluşturmaktadır.

• Başını Vermeyen Şehit : Konu, Peçevi Tarihi’nde geçen manzum bir destandan alınmıştır.
• Kütük
• Vire
• Ferman
• Kızılelma Neresi?
• Pembe İncili Kaftan

Balkanlar ile İlgili Hikâyeler

Balkanları iyi bilen Ömer Seyfettin, bir kısmı da kendi başından geçen hikâyeler kaleme almıştır. Ömer Seyfettin, Balkan Savaşı sırasında orduya çağrılmış, o günlerde kısa kısa yazdığı günlükleriyle o günlerin iç burkan acı şartlarını ortaya koymuştur. En acı olayları; keskin ve kısa ifadelerle anlatan bu rûz-nâme, Balkan Savaşı hakkındaki önemli belgelerden biridir. Yunanlılara esir düşen Ömer Seyfettin, Nafliyon kasabasında 10 ay kadar kalmış ve 15 Kasım 1913’te esaretten kurtulmuştur.

• Bomba
• Beyaz Lale
• Nakarat
• Hürriyet Bayrakları

Çanakkale Savaşı ile İlgili Öyküler

• Çanakkale’den Sonra
• Mefkûre
• Aleko Bir Çocuk
• Kaç Yerinden

Çocukluk ve Gençlik Hatıralarından Yola Çıkarak Yazdığı Öyküler

• İlk Namaz
• Anda
• Kaşağı
• Falaka

Masal ve Fanteziler

• Kurumuş Ağaçlar
• Herkesin İçtiği Su
• Üç Nasihat

Türkçülük Düşüncesini Telkin Etmek Üzere Yazmış Olduğu Öyküler

• Primo Türk Çocuğu
• Ashab-ı Kehfimiz

Önemli Açıklama

Ömer Seyfettin’in “Efruz Bey” ve “Ashab-ı Kehfimiz” adlı eserleri kimi kaynaklarda roman, kimi kaynaklarda ise uzun hikâye olarak adlandırılmaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalara göre bu eserler Batı edebiyatında örnekleri görülen novella bağlamında değerlendirilmelidir.

• Ömer Seyfettin bizzat kendisi Ashab-ı Kehfimiz için “İçtimaî bir roman” değerlendirmesini yapmıştır.
• “Ashab-ı Kehfimiz” ve “Hürriyet Bayrakları” adlı eserler, Osmanlıcılık ideolojisinin iflas ettiği ana fikrine dayanmaktadır.
• Ömer Seyfettin kendi edebiyat dünyasını değerlendirdiği bir yazısında gerçekçiliği Baha Tevfik’ten; sade dili ise Maupassant ve Türkçü Necip’ten öğrendiğini dile getirmiştir.

Efruz Bey

Ömer Seyfettin Efruz Bey tipiyle, 1910-1918 arasında ülkenin düşünce ve siyaset alanında öne çıkan, biraz gösteriş budalası, yarı aydın ve kendilerini soylu sanan birtakım tanınmış kişileri karikatürize etmiştir.

Diğer Eserleri

• Şiir: Ömer Seyfeddin’in Şiirleri
• Oyun: Mahcupluk İmtihanı
• Çeviri: İlyada ve Odyseissa (Tam bir çeviri değildir!)

Ayrıca bakınız ⇒ Ömer Seyfettin’in Hikayeciliği

—————–

Ömer Seyfettin’in Eserleri

Şiir:

• Ömer Seyfettin’in Şiirleri (1972, Fevziye Abdullah Tansel derlemesi)

Roman:

• Ashâb-ı Kehfimiz (1918)
• Efruz Bey (1919)
• Yalnız Efe (1919)

Öykü:

• Harem (1918)
• Yüksek Ökçeler (1922, 1988)
• Gizli Mabed (1923, 1988)
• Beyaz Lale (1938)
• Asilzâdeler (1938)
• İlk Düşen Ak (1938, 1980)
• Mahçupluk İmtihanı (1938, 1982 bir oyun da içerir)
• Dalga (1943, 1952)
• Nokta (1956)
• Tarih Ezelî Bir Tekerrürdür (1958)

İnceleme:

• Milli Tecrübelerden Çıkarılmış Ameli Siyaset (1912)
• Yarınki Turan Devleti (1914)
• Türklük Mefkuresi (1914)
• Türklük Ülküsü (ilk 3 kitap birarada ölümünden sonra, 1975)