Öğretici Anlatım ve Özellikleri

Öğretini anlatım; açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla oluşturulan metinlerde başvurulan anlatım türüdür.

Öğretici Anlatımın Özellikleri

1. Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
2. Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez.
3. Verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir.
4. Daha çok nesnel (objektif, tarafsız) cümleler kullanılır.
5. Açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla yazılır.
6. Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir.
7. İfade hiçbir engele uğramadan akıp gider.
8. Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.
9. Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
10. Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
11. Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
12. Bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır.
13. Tarihi metinler, Felsefi metinler, Bilimsel metinler gibi bölümleri vardır.

Ayrıca bakınız ⇒ Öğretici Metinler

Öğretici Anlatım Örnek Metinler

Örnek Metin-1:

KLASİSİZM
Bu sanat okulunun gayesi tabiatı akla uygun bir şekilde taklit etmektir. Klasisizme göre sanatın üç temeli vardır: Akıl, sağduyu, tabiat. Bir eser güzelliğini, değerini akıldan alır. Sağduyuya uymayan hiçbir anlatımın estetik değeri yoktur. Hiçbir şey “gerçek”ten daha güzel olamaz. Ancak “gerçek” sevimlidir. İnsan ruhu inanmadığı hiçbir şeyden heyecan duymadığı için tabiatı taklit gerekir. Klasisizmde gayeye varabilmek için tabiattan ayrılmamak, akl-ı selimden uzaklaşmamak; Grek ve Latin kaynaklarından faydalanmak; sanatçının daima kusursuzluğa varabilmek için istek duyması şarttır. Klasisizm için “1660 Edebiyat Akımı” da denilir. Konuların insan tabiatına uygunluğu, davranışların aklın denetimine bağlı oluşu, konuların gerçekliği Klasisizmin temel özellikleridir. Gide’ye göre: “Klasisizm geçici rağbeti değil sürekli rağbeti arar.” Ana dilin en güzel biçiminde yazılması, biçim kusursuzluğu, kurallara tam uygunluk, din dışı konulara eğilim klasik yapıtların temel nitelikleri arasındadır. Cornaille (Korneyıl), Racine (Rasin), Moliere (Molyer), La Fontaine (La Fonten), La Bruyere (La Buruyer) Klasisizmin en ünlü öncüleridir.  (Edebiyat Ders Kitabı)

Örnek Metin-2:

MADDENİN ÜÇ HÂLİ
Maddenin üç hâli vardır. Katı, sıvı ve gaz hâli. Uygun koşullarda madde bir hâlden diğer hâle dönüşebilir. Bu dönüşüm sırasında bir kütle kaybı olmaz.
a. Katı hâli: Bir maddenin belli bir şekli ve belli bir hacmi varsa maddenin bu durumuna “katı hâl” denir. Katı maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar çok azdır. Maddenin katı hâlinde, tanecikler arasında
bir düzenlilik vardır.
b. Sıvı hâli: Sıvı maddelerin belli bir şekli yoktur. Bunlar içinde bulundukları kabın şeklini alırlar. Hafif bir kuvvet uygulanarak sıvıların biçimi rahatlıkla değiştirilebilir. Sıvı hâlde tanecikler arasındaki boşluk katılara göre daha fazla olup tanecikler arasındaki düzensizlik artar.
c. Gaz hâli: Bir maddenin belli bir şekli ve belli bir hacmi yoksa ve bulunduğu kabın şeklini alarak hacmini kaplıyorsa bu duruma “gaz hâli” denir. Gaz maddeyi oluşturan tanecikler arasında büyük boşluklar ve düzensizlikler vardır. (Kimya Ders Kitabı)

Örnek Metin-3:

MERİDYENLER
Ekvatordan kuzey-güney yönünde birer derece açıyla geçerek bir kutuptan ötekine uzanan daire yaylandır. Ekvatorun çevresi 360 derece olduğundan 360 meridyen bulunur. Meridyenler arasındaki uzaklık ekvator üzerinde yaklaşık 111 km’dir. Bu uzaklık, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe daralır. Meridyenlerin birleştiği kutuplarda bir nokta hâlini alır. Meridyenlerin yerini belirtmek için Londra’daki Greenwich (Grinviç) gözlemevinden geçen meridyen esas alınmıştır. “0” derece olarak kabul edilen bu meridyen başlangıç meridyenidir. Bunun doğusunda bulunan 180 meridyene doğu meridyenin, batısında bulunan 180 meridyene batı meridyeni denir. Ayrıca başlangıç meridyeninin doğusundakine Doğu Yarım Küre, batısındakine Batı Yarım Küre denir. (Coğrafya Ders Kitabı)

Anlatım Türleri:

• Öyküleyici Anlatım (Hikâye Etme)
• Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme, Betimleme)
• Öğretici Anlatım
• Açıklayıcı Anlatım
• Tartışmacı Anlatım
• Kanıtlayıcı Anlatım
• Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım
• Destansı (Epik Anlatım)
• Emredici Anlatım
• Düşsel (Fantastik) Anlatım
• Gelecekten Söz Eden Anlatım
• Söyleşmeye Bağlı Anlatım (Diyalog)
• Mizahi Anlatım