Noktalama Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Noktalama işaretlerinin cümlede yerli yerinde kullanılmaması, yanlış, eksik veya gereksiz kullanılması anlam belirsizliğine neden olur.

Noktalama eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluklarını şu başlıklar altında inceleyebiliriz:

1. Virgül İşaretinin Kullanılmaması veya Yanlış Kullanılması
2. Düzeltme (^) İşaretinin Kullanılmaması
3. Kesme İşaretinin Kullanılmaması veya Yanlış Kullanılması
4. Diğer Noktalama İşaretlerinin Yanlış Kullanılması

1. Virgül İşaretinin Kullanılmaması veya Yanlış Kullanılması

Örnekler:

Zeynep Nur’un hâlâ kendisini beklediğini görünce sevindi.
Zeynep, Nur’un hâlâ kendisini beklediğini görünce sevindi.

cümlesinde bekleyen “Zeynep” mi yoksa “Zeynep Nur” mu? Bu iki isim arasına virgül konursa bekleyen “Zeynep” olur; virgül konmazsa tek özel isim olan “Zeynep Nur” olur.

Adlaşmış sıfatlardan sonra bir isim geliyorsa bu sözcüklerin arasına virgül konmalıdır.

Genç sürücüye bir şeyler söyledi.
Genç, sürücüye bir şeyler söyledi.

cümlesinde “genç”ten sonra virgülün kullanılmamasıyla cümle “genç sürücü”ye bir şeyler söyleyen bir gizli özne söz konusudur.

Ancak “Genç, sürücüye bir şeyler söyledi.” cümlesinde “genç”ten sonra virgül kullanılması bir şeyler söyleyen kişinin adlaşmış sıfat olan “genç” olduğu anlaşılır.

Hizmetçi kadına azarlarcasına baktı.
Hizmetçi, kadına azarlarcasına baktı.

cümlesinde fiili yapan “Hizmetçi kadın”dır; Bu cümleye virgül getirilirse cümle, “Hizmetçi, kadını azarlarcasına baktı.” şeklinde, fiili yapanın “hizmetçi” olduğu bir cümleye dönüşür.

Diğer Örnekler:

Aşağıdaki cümlelerde virgülün kullanılıp kullanılmaması anlamı değiştirir.

O arabaya bindi.
O, arabaya bindi.

İhtiyar adamı karşıya geçirdi.
İhtiyar, adamı karşıya geçirdi.

Yaşlı adama bir soru sordu.
Yaşlı, adama bir soru sordu.

Hasta kadına bir mektup uzattı.
Hasta, kadına bir mektup uzattı.

Çocuk arabasını beğenmedi.
Çocuk, arabasını beğenmedi.

Genç kadın doktorla görüşmek istedi.
Genç, kadın doktorla görüşmek istedi.

Misafir odasına doğru yürüdü.
Misafir, odasına doğru yürüdü.

Sarhoş adama ağzına geleni söyledi.
Sarhoş, adama ağzına geleni söyledi.

İhtiyar çobanla konuşmaya devam ediyordu.
İhtiyar, çobanla konuşmaya devam ediyordu.

Deli adamı öldüresiye dövdü.
Deli, adamı öldüresiye dövdü.

Tahta evin önüne yığılmıştı.
Tahta, evin önüne yığılmıştı.

Yabancı dükkanda eşyaları beğenmedi.
Yabancı, dükkanda eşyaları beğenmedi.

Kadın şoförü şöyle bir süzdü.
Kadın, şoförü şöyle bir süzdü.

2. Düzeltme İşaretinin Kullanılmaması

Sözcüklerdeki anlamı ayırt edici özelliğe sahip düzeltme işaretinin (^) kullanılmaması anlam karışıklıklarına sebep olur.

Yazılışları bir, anlamları ve okunuşları ayrı olan sözcükleri ayırt etmek için, okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine kesme işareti konulmalıdır. Türkçede uzun ünlü yoktur; uzun ünlü bulunduran bu tür sözcükler dilimize yabancı dillerden (özellikle Arapça ve Farsça) geçmiş sözcüklerdir.

adem (yokluk) ⇒ âdem (insan);
adet (sayı) ⇒ âdet (gelenek, alışkanlık);
alem (bayrak) ⇒ âlem (dünya, evren);
alim (her şeyi bilen) ⇒ âlim (bilgin);
aşık (eklem kemiği) ⇒ âşık (vurgun, tutkun);
hakim (hikmet sahibi) ⇒ hâkim (yargıç);
hal (pazar yeri) ⇒ hâl (durum, vaziyet);
hala (babanın kız kardeşi) ⇒ hâlâ (henüz);
şura (şu yer) ⇒ şûra (danışma kurulu).

Örnek-1

• Hala öğretmen gelmedi. (babanın kız kardeşi)
• Hâlâ öğretmen gelmedi. (henüz)

Henüz anlamında kullanılan “hâlâ” sözünde düzeltme işareti kullanılmaması durumunda ortaya “hala” çıkıyor. Bu cümlede düzeltme işareti kullanılmayınca “hala öğretmen” yani “babanın kız kardeşi olan öğretmen” gibi garip bir anlam ortaya çıkar.

Örnek-2

• Milli güvenlik konusunda bir toplantı düzenlenecek. (mil-li: topraklı, kumlu yer)
• Millî güvenlik konusunda bir toplantı düzenlenecek. (Ulusal)

Bu cümledeki “millî” sözünde düzeltme işareti kullanılmayınca bu söz, “topraklı, kumlu güvenlik” şeklinde bir anlama dönüşecektir.

3. Kesme İşaretinin Kullanılmaması veya Yanlış Kullanılması

Kesme işareti, anlam karışıklığını önlemek üzere daha çok özel adlara getirilen hâl eklerini ve iyelik eklerini ayırmada kullanılır.

Örnekler:

Konuyla ilgili olarak Genelkurmay Başkanlığı’ndan açıklama yapıldı.
Konuyla ilgili olarak Genelkurmay Başkanlığından açıklama yapıldı. (Doğrusu)

Bir grup İzmir’li genç Anıtkabir’i ziyaret etti.
Bir grup İzmirli genç Anıtkabir’i ziyaret etti. (Doğrusu)

Yazarın konuşmasını dinlemek isteyen birçok meraklı’da salondaydı.
Yazarın konuşmasını dinlemek isteyen birçok meraklı da salondaydı. (Doğrusu)

O’na hayrandık.
Ona hayrandık. (Doğrusu)

Ayşeyle Ankarada buluşup Anıtkabiri ziyaret edeceğiz.
Ayşe’yle Ankara’da buluşup Anıtkabir’i ziyaret edeceğiz. (Doğrusu)

9.’uncu sınıf öğrencilerine yeni uygulamalar getiriliyor.
9’uncu sınıf öğrencilerine yeni uygulamalar getiriliyor. (Doğrusu)
9. sınıf öğrencilerine yeni uygulamalar getiriliyor. (Doğrusu)

4. Diğer Noktalama İşaretlerinin Yanlış Kullanılması

Örnek-1

Annem geldi mi çıkacağız?
— Annem geldi mi çıkacağız. (Doğrusu)

Bu cümledeki mi soru eki, -ince anlamında zarf-fiil olarak kullanıldığından dolayı cümlenin sonuna soru işareti değil, nokta konulmalıdır.

Örnek-2

Sükût her zaman ‘ikrar‘ değil, çoğu zaman tenezzül ve simgedir.
— Sükût her zaman “ikrar“ değil, çoğu zaman tenezzül ve simgedir. (Doğrusu)

Yukarıdaki ifadede tek tırnak içinde gösterilen ‘ikrar’ sözü, tırnak işareti kullanılarak “ikrar” biçiminde yazılmalıdır.

Konu İle İlgili Sorular

SORU

Aşağıdakilerden hangisinde virgülün kaldırılması anlamı ~~bozmaz~~?
A) Genç, çocuğu görmezden geldi.
B) Genç, yabancıya doktorun evini tarif etti.
C) İhtiyar, kadına doğru yürüdü.
D) Gençlik, sorunlarını iyi biliyor.
E) Şair, evrene kalpten bakandır.

CEVAP: Doğru seçenek E’dir.

Diğer Anlatım Bozuklukları

Ayrıca bakınız:

Etiketler

Noktalama Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Z Harfiyle Başlayan Atasözleri

Benzer İçerikler: