Nevizade Atai Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Nev’i-zâde Atâi (d. 1583, İstanbul – ö. 1635, İstanbul) Divan Şairi

Nevizade Atai, On yedinci yüzyıl Divan Edebiyatı şairi, tarihçi ve Hanefi mezhebi fıkıh alimi. 1583 senesinde İstanbul’da doğdu. Adı Ataullah olup, Nev’i diye meşhur Yahya bin Pir Ali bin Nasuh’un oğludur. Bu sebepten Nev’izade diye tanınmıştır.

Atai, küçük yaşta ilim tahsiline başlayıp, ilk tahsilini babasından aldı. Sonra, Kafzade Feyzullah Efendiden ilim öğrendi. Ahizade Abdülhalim Efendi’den aklî ve naklî ilimleri tahsil edip, yüksek ilmi dereceye yükseldi. 1605 senesinde İstanbul Canbaziye Medresesi müderrisliğine tayin edildi. 1608 senesinde müderrislikten ayrılıp kadılık mesleğini seçti ve Lofça’ya kadı tayin edildi. 1610 senesinden sonra sıra ile; Babaeski, Varna, Rusçuk, Silistre, Tekfur Dağı, Hezargrand, Tırnova, Tırhala, Manastır ve Üsküp kadılıklarında bulundu. 1634 senesinde kadılıktan alınınca İstanbul’a döndü.

1635 (H. 1044) senesinde İstanbul’da vefat etti. Şeyh Vefa Tekkesi bahçesinde, babasının yanına defnedildi.

Nev’izade Ataullah Efendi, alim ve fazıl bir zat olup, evliyanın büyüklerinden Üsküdar’da medfun Aziz Mahmud Hüdayi’den manevi feyz aldı. Güler yüzlü hoş sohbetti. Kadılık yaptığı sürede doğruluktan, adaletten ayrılmadı.

Fıkıh ve tarih ilminde mütehassıstı. Şiir de yazan Atai, bilhassa Fuzuli ve Baki‘nin tesiri altındadır. Mesnevi sahasında bir hamse meydana getirmişse de şiir dili oldukça ağırdır. Birçok kıymetli eserleri vardır.

Eserlerinin bazıları şunlardır:

1. Hadaik-ül-Hakayık fi Tekmilet-iş Şakayık: Eserlerinin en önemlisi ve en meşhur olanıdır. Kanuni Sultan Süleyman Handan yaşadığı zamana kadar yetişen ulema ve meşayihin hal tercümelerini anlatır.

2. El-Kavl-ül-Hasen fi Cevab-il Kavl li-Men: Fıkıh kitabı olup, Arabidir.

3- Divan: Yahya Efendi’ye ithaf etmiş olduğu bu eserinde, kaside, gazel ve diğer nazım türlerinde şiirleri vardır.

Mesnevi sahasında ise:

1) Alemnüma (Saki-name),
2) Nefhatü’l Ezhar,
3) Sohbet-ül-Ebkar,
4) Heft Han,
5) Hilyet-ül-Efkar adında beş eseri vardır ve bunlar bir hamse meydana getirirler.

Ayrıca bakınız ⇒

Divan Edebiyatı

• Divan Edebiyatı Genel
• Divan, Divançe, Divan Edebiyatı
• 11.12.Yüzyıl Geçiş Dönemi
• 13.14.Yüzyıl Türk Edebiyatı
• 15.Yüzyıl Türk Edebiyatı
• 16.Yüzyıl Türk Edebiyatı
• 17.Yüzyıl Türk Edebiyatı
• 18.Yüzyıl Türk Edebiyatı
• Divan Edebiyatı Şairleri ve Eserleri
• Divan Edebiyatı Sanatçıları (Yüzyıllara Göre)
• Divan Edebiyatı Mazmunları
• Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri
• Divan Edebiyatı Nazım (Şiir) Türleri ve Özellikleri
• Edebi Sanatlar/Söz Sanatları
• Divan Edebiyatında Nesir
• Divan Şiirinin Kaynakları
• Divan Şiirinde İslami Motifler
• Divan Şiirinde Timsaller ve Efsaneler
• Divan Şiirinde Mitolojik Karakterler
• Aruz Ölçüsü
• Türk Şiirinde Aruz Ölçüsü