Naima Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Naima Tarihi

Naima, asıl adı Mustafa Naim (d. 1655, Halep, Suriye – ö. Ocak 1716, Patras, Mora)

Osmanlı tarihçisi. 1591-1659 arasındaki döneme ilişkin Osmanlı tarihiyle tanınır.

Naima, genç yaşta İstanbul’a giderek Baltacılar Ocağı’na yazıldı. Çeşitli devlet görevlerinde bulunduktan sonra Divan-ı Hümayun ka­tipleri arasına girdi. Burada geleneğe uygun olarak kendisine Naima unvanı/sanı verildi.

Naima Tarihi

1700’de sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa tarafından vakanüvisliğe (tarih yazarlığı) atandı. Şarih-i Menarzade Ahmed Efendi’nin 1574-1655 ara­sındaki olayları kapsayan çalışmasını temel alan Naima belge derleme, kaynak incele­me, doğrudan gözlemlerde bulunma ve olaylan görgü tanıklarından saptama gibi yöntemleri kullanarak titiz bir çalışma yü­rüttü. Sonuçta Naima Tarihi (1734, 2 cilt; 1863, 6 cilt; yeni harflerle 1967-69, 6 cilt) olarak bilinen Ravzatü’l-Hüseyn fi Hülasatı Ahbari’l-Hafikeyn adlı yapıtını tamamlaya­rak Amcazade Hüseyin Paşa’ya sundu.

1704’te önce defter emini, ardından Ana­dolu Muhasebe Kalemi halifesi oldu. Daha sonra çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Katıldığı Mora seferinden sonra Mora defter emini olarak görevlendirildi (1715).

Döneminin önde gelen aydınlarından olan Naima, yapıtındaki şiirsellik, üslup ve içerik bakımından Osmanlı tarihçilerinin gelenek­sel anlatımından çok farklı bir tarih yazımı­nın öncüsü olmuştur. Yapıtı 17. yüzyıl Os­manlı toplum yaşamını anlatan en önemli kaynaktır. Yapıtında vezirlerin, bilginlerin ve şeyhlerin yaşamöykülerine de yer verir. Olaylan, ayaklanmaları, savaşları, üst kadro­lardaki çekişmeleri, devlet adamlarının kişi­liklerini çok cesur ve gerçekçi biçimde yansı­tır. Yapıtını hazırlarken Maanoğlu Hüseyin gibi yaşlı görgü tanıklarının yanı sıra Vecihi, Hasanbeyzade, Katip Çelebi, Karaçelebiza­de Abdülaziz Efendi, Mehmed Halife ve Tevkii Abdurrahman Paşa gibi tarihçilerin yapıtlarından yararlanan Naima, İbn Hal­dun’un tarih felsefesinden de etkilenmiştir. Yapıtında devletlerin de insanlara benzediği­ni ve beş aşamadan geçtikten sonra yıkıldığı­nı öne sürerek Osmanlı tarihini bu görüş açısından değerlendirir.

Naima’nın Damat Ha­san Paşa’nın isteği üzerine yazdığı Edirne Olayı’nı anlatan bir de risalesi vardır. Bu risa­le İbrahim Müteferrika tarafından 1734’te basılan Naima Tarihi”nin sonuna eklenmiştir.