Muamma ve Lûgaz Nedir?

Muamma Nedir?

Arapça bir sözcüktür. Kelime anlamı “gizli ve güç anlaşılır söz, biçim” şeklindedir.

Muamma kelimesinin terim anlamı ise, çeşitli harf-kelime oyunları ve yöntemlerle Esmaü’lhüsna ve özel adların gizlenmesiyle oluşturulan manzum-mensur bilmecelerdir.

Lûgaz Nedir?

Arapça bir sözcüktür. Kelime anlamı “bilmece, bulmaca, yanıtlamaca” şeklindedir.

Lugaz kelimesinin terim anlamı ise, bir şeyin çeşitli özelliklerini belirtmek suretiyle sorulan manzum-mensur bilmecelerdir.

Muamma ve Lûgazın Arasındaki Farklar

• Lûgazlarda özel ad dışındaki tüm varlık ve nesneler bilmeceye konu olabilir.
• Muammalarda yalnızca özel adlar bilmeceye konu olabilir.
• Muammalarda cevap başlıklarda verilir. Lûgazlarda cevap belirtilmez.
• Lûgazlar genellikle “nedir ol” gibi kalıp ifadelerle biter.
• Muammalar genellikle musarra (mısraları birbiri ile kafiyeli olan) bir beyit şeklindedir.

Muamma Örneği:

Be-ism-i Nâbî

Bende yok sabr u sükûn sende vefadan zerre
İki yokdan ne çıkar fikr idelim bir kere

Beytin ikinci dizesindeki “iki yokdan ne çıkar” yokluk, olumsuzluk anlamında Farsça “nâ” yı Arapça “bî olumsuzluk ön eklerinin birleşmesiyle Nâbî çıkar.

Muamma türü XV. yüzyıldan itibaren Türk edebiyatında görülmeye başlanmıştır. Ali Şir Nevai, Cem Sultan, Baki, Fuzuli, Lami, Nabi, Şeyhülislam Esad muamma yazan önemli isimlerdir.

600’den fazla muamma yazan Emrî ise türün en büyük temsilcisidir.

Ayrıca bakınız ⇒ Divan Edebiyatında Nazım Türleri