Mizancı Murat Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Mehmet Murat Bey (d.1854, Dağıstan, Rusya – ö. 15 Nisan 1917, İstanbul) Politikacı, gazeteci, tarihçi ve yazar.

Asıl ismi Mehmet Murat olup Dağıstan’da doğmuştur. Çıkardığı Mizan adlı gazeteden dolayı Mizancı Murat olarak anılagelmiştir. Ayrıca, ittihat ve Terakki Partisi’ne karşı her fırsatta sergilediği muhalif tavrı ile siyasi tarihe geçmiştir.

Onun fikri yapısının temelinde eğitim aracılığıyla yenileşme ve kalkınma vardır. Birçok yazısı bu düşünce doğrultusundadır. İdeolojik olarak İslamcı çizgide olan Mizancı Murat’ın en meşhur eseri “Turfanda mı Turfa mı?“dır.

Not: Turfanda ve Turfa sözlük anlamı: “turfanda” mevsimin başında ilk yetişen (meyve, sebze); “turfa” kelimesi ise değeri düşük, işe yaramaz, çürük.

Turfanda mı Turfa mı?

1892 yılında tefrika (bölüm bölüm yayımlanma) edilmiştir. Tamamen fikirlerin anlatılması amacıyla yazılmıştır. Bu eserinin önsözünde yazar “tezli roman“dan yana olduğunu açıkça belirtmiştir. Romanın başkarakteri Mansur Bey’dir.

Bu ideolojik romanın en meşhur sahnesi şöyledir: Karadeniz’den İstanbul’a giren vapurun güvertesinde heyecanla İstanbul’u izler ve gözüne çarpan ilk mimari yapı Robert Koleji olur. Robert Koleji’ni Fatih Sultan Mehmet adına yapılmış bir okul sanırken buranın bir misyoner okulu olduğunu öğrenmesi onu derinden sarsar…

Mizancı Murat Bey’in Eserleri

• Tarih-i Umumî (4 cilt, 1880-1982),
• Muhtasar Tarih-i İslâm (1885),
• Muhtasar Târîh-i İslâm (1890),
• Turfanda mı Turfa mı? (1891, M. Ertuğrul Düzdağ tarafından sadeleştirilerek Mansur Bey adıyla, 1972),
• Devr-i Hamîdî Âsârı (1891),
• Le Palais de Yıldız et la Sublime Port la Sublime Port (Paris, 1896; Yıldız Saray-ı Hümayunu ve Babıali adıyla, Kahire, 1895),
• Müdafaa Niyetine Bir Tecavüz (Paris, 1896),
• La Force et la Faiblesse la Faiblesse la Turquie la Turquie (Türkiye’nin Kuvvet ve Zaafı, Cenevre, 1897),
• Hürriyet Vadisinde Bir Pençe-i İstibdat (1908),
• Mücahede-i Milliye (1908),
• Tarih-i Ebul-Faruk (Osmanlı tarihi, 7 cilt, 1909-1914),
• Akıldan Bela (çeviri oyun, Griboyedov’dan, 1883),
• Tencere Yuvarlandı Kapağını Buldu (komedi, 1909),
• Enkaz-ı İstibdat İçinde Züğürdün Tesellisi (1911),
• Meskenet Mazeret Teşkil Eder mi? (1911),
• Taharrî-yi İstikbal (2 cilt, 1913-1914),
• Tatlı Emeller Acı Hakikatler (1912).