Memet Fuat Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Memet Fuat (Tam adı Mehmet Fuat Engin Bengü) (d. 16 Şubat 1926, İstanbul – ö. 19 Aralık 2002, İstanbul). Yazar (Eleştirmen, çevirmen, denemeci, yayımcı, voleybol antrenörü, eğitimci. Nazım Hikmet‘in üvey oğludur.

Memet Fuat, Engin Bengü imzasını da kullandı. Dedesi Mehmet Ali Paşa’nın köşkünde doğdu. Erenköy 38. İlkokulu’nda, Kadıköy 1. Orta’da, Robert Kolej’de ve Haydarpaşa Lisesi’nde okudu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu (1951). İki arkadaşıyla birlikte Kitaplar dergisini çıkardı (1950-1951). Nâzım Hikmet ile Piraye’nin birlikteliği sırasında onlarla birlikte yaşadı. Gençliğinde yaşadığı akciğer rahatsızlığı yüzünden askerliğe başladığı yedek subay okulundan çürük raporuyla çıkarıldı. Nâzım’ın etkisiyle yöneldiği edebiyat alanında “Memet Fuat” adıyla tanınmaya başladı.

Çocukluğundan beri tanıştığı ve Piraye’nin de akrabası olan İzgen’le Edebiyat Fakültesi’ndeki arkadaşlıkları evlilikle noktalandı. Bu evlilikten 25 temmuz 1961 yılında oğulları Kenan doğdu. De Yayınevi’ni kurdu ve 1960-1980 arasında birçok kitap yayımladı. Yeni Dergi’yi (ekim 1964-mayıs 1975), 1963-1972 arası da Türk Edebiyatı yıllıklarını yayımladı.

1979-1982 arasında Anadoluhisarı Gençlik ve Spor Akademisinde voleybol dersleri verdi. Voleybol milli takımı antrenörlüğü yaptı (1979-1980).

Yazko-Edebiyat dergisinin yönetmenliğini üstlendi (1980-1983). Adam Yayınevi’nde yerli yayınlar yönetmeni olarak çalıştı (1981-1987), emekli oldu. Adam Sanat dergisinin 1999’a kadar yönetmenliğini yaptı.

Yazarlığa 1945’te başladı, önce iki öykü kitabı çıkardı, sonra çağdaş Amerikan öykü ve oyun yazarlarından çeviriler yaptı. Birçok yardımcı edebiyat kitapları yazdı, derlemeler yaptı, antolojiler hazırladı. Ama asıl temel uğraşı olan deneme–eleştiri türünde ilk yazıları 1951’de yayımlanmaya başladı.

1959’da dergilerde çıkan yazılarıyla Ataç Eleştiri Armağanı’nı, 1961’de Düşünceye Saygı adlı kitabıyla Türk Dil Kurumu Deneme-Eleştiri Ödülü’nü aldı. Çağdaşımız Makyavel adlı kitabıyla 1992 Sedat Simavi Ödülü’nü Gülten Akın’la paylaştı. 1995’te kendisine Kültür Bakanlığı “Kültür ve Sanat Büyük Ödülü”, 1996’da Edebiyatçılar Demeği Onur Ödülü Altın Madalyası verildi. 1997’de Yaşasın Edebiyat dergisinin yaptığı soruşturmada Gölgede Kalan Yıllar adlı yapıtı “Yılın Kitabı”, 2000’de ise Dünya Kitap tarafından Nâzım Hikmet adlı kitabı “Yılın Telif Kitabı” seçildi.

Ölümünden iki yıl sonra 2004’te ailesi tarafından anısını yaşatmak amacıyla “Memet Fuat Ödülleri” kondu.

Memet Fuat’ın Eserleri

Memet Fuat’ın bugüne kadar yayımlanmış kitapları (Toplam 105 kitap)

Anlatı:

• Aşk ve Sümüklüböcek (1946*, öyküler, Tuna Baltacıoğlu ile)
• Yaşadığımız (1951, yeni yazımı, Adam, 1998, roman)
• Bir Ayrılışın Öyküsü (Adam, 1998, öyküler)
• Sana Deliler Gibi (Adam, 2002, kısa roman)
• Adlin (Adam, 2003)

Anı:

• Gölgede Kalan Yıllar (Adam, 1997)
• Tribünden Palavra Anılar (Adam, 1999)
• Yazarlığın Eteklerinde (Literatür, 2002)

Deneme:

• Düşünceye Saygı (De, 1960, genişletilmiş basım, Yapı Kredi, 1994)
• Çağını Görebilmek (Adam, 1982)
• Unutulmuş Yazılar (Broy, 1986; Yapı Kredi, 1997)
• Çağdaşımız Makyavel (Adam, 1992)
• Eleştiri Sorumluluğu (Yapı Kredi, 1994)
• İki Yönlü Yozlaşma (Yapı Kredi, 1995)
• Konuşan Toplum (İyi Şeyler, 1996)
• Dağlarda Yüreğim (Adam, 1996)
• Özgünlük Avı (Yapı Kredi, 1996)
• Sömürüsüz Bir Dünya (Adam, 1998)
• Çoğunluğun Gücü (Adam, 1998)
• Duyumsanmayan Karanlık (Yapı Kredi, 1998)
• Biçemden Biçeme (Yapı Kredi, 1999)
• Yaşlı Bir Şaire Mektuplar (Adam, 1999)
• Aykırılıklar (Adam, 2000)

Konularına göre derlenen denemeler:

• Demokrasi Kültürü (Adam, 2000)
• Din ile Felsefe (Adam, 2000)
• İkinci Yeni Tartışması (Adam, 2000)
• Kültür Alışverişi (Adam, 2000)
• Orhan Veli (Adam, 2000)
• Nâzım Hikmet Üstüne Yazılar (Adam, 2001)
• Eleştiri Üstüne (Adam, 2001)
• Eğitim Sorunu (Adam, 2001)
• Dil Üstüne (Adam, 2001)
• Toplum ile İnsan (Adam, 2002)

Yaşamöyküsü:

• Nâzım Hikmet (Adam, 2000)

Çeşitli:

• Tartışmalar (Adam, 2001)
• Aydınlar Sözlüğü (Adam, 2001)
• Konuşmalar (T.İ.B. Kültür Yayınları, 2002)
• İncelemeler (Adam, 2002)
• Nasrettin Hoca Fıkraları (T.İ.B. Kültür Yayınları, 2002)
• Kitap Eleştirileri (Adam, 2002)

Yaşamı, sanatı, yapıtları dizisi:

• Yunus Emre (De, 1976; YKY, 1999)
• Şinasi (De, 1977; YKY, 1999)
• Pir Sultan (De, 1977; YKY, 1999)
• Karacaoğlan (De, 1977; YKY, 1999)
• Ahmet Haşim (De, 1977; (YKY, 1999)
• Tevfik Fikret (De, 1979; YKY, 1999)
• Namık Kemal (Yapı Kredi, 1999)
• Köroğlu (Yapı Kredi, 2001)
• Dadaloğlu (Yapı Kredi, 2002)

Antoloji:

• Memet Fuat’ın Seçtikleri-Türk Edebiyatı (yıllıklar, De, 1963’ten 1972’ye 10 cilt)
• İlkokul Çocukları İçin Şiirler (De, 1968; Adam, 1999)
• Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi I – II (Adam, 1985; genişletilmiş basımı Adam, 1999)
• Dünya Yazınından Çeviri Şiirler (Adam, 1992)
• Dünya Yazınından Seçilmiş Kısa Oyunlar I – II (Adam, 1993)
• Dünya Yazınından Seçilmiş Kısa Öyküler (Adam, 1993)
• Türk Yazınından Seçilmiş Çocuklar İçin Şiirler (Adam, 1993)
• Türk Yazınından Seçilmiş Denemeler (Adam, 1993)
• Türk Yazınından Seçilmiş Eleştiri Yazıları (Adam, 1993)

Seçme Şiirler:

• Nâzım Hikmet (Adam, 1997)
• Orhan Veli (Adam, 1997)
• Oktay Rifat (Adam, 1997)
• Cahit Külebi (Adam, 1997)
• Edip Cansever (Adam, 1997)
• Sabri Altınel (Adam, 1997)
• Cahit Irgat (Adam, 1998)
• Melih Cevdet Anday (Adam, 2000)
• Can Yücel (Adam, 2000)

Tiyatro:

• Tiyatro Tarihi (Varlık, 1961; MSM Yayınları, 2000)
• Her Yer Tiyatrodur (Yapı Kredi, 1997)

Spor:

• Voleybol (Adam, 1983, Mehmet Bengü adıyla)

Albüm:

• Nâzım Hikmet – Portreler (Yapı Kredi, 2001)

İnceleme:

• A’dan Z’ye Nâzım Hikmet – Portreler (Yapı Kredi, 2002)

Günce:

• Ölünceye Kadar I, II (Adam, 2003)

Mektup derlemeleri:

• Nâzım ile Piraye (De, 1975; Adam, 1998)
• Cezaevinden Memet Fuat’a Mektuplar (De, 1968; Adam, 1998)
• Piraye’ye Mektuplar (Adam, 1998)

Çeviriler:

Şiir:

• Seçme Şiirler (Walt Whitman, “Çimen Yaprakları” adıyla 1954; Yön Yayıncılık, 1992)
• Çimen Yaprakları (Walt Whitman, Adam Yayınları, 2003)

Roman:

• Alın Yazısı (Erskine Caldwell, Varlık, 1954; Adam, 1994)

Öykü:

• Kuyudaki Zenci (Erskine Caldwell, Yeditepe, 1953; Adam, 1994)
• Ateş Yakmak (Jack London, Yeditepe, 1953; Adam, 1992)
• Ölü Albayın Kızları (Katherine Mansfield, Varlık, 1953; Adam, 1991)
• Kasımpatları (John Steinbeck, Yeditepe, 1953; Adam, 1992)
• Gece Ağacı (Truman Capote, Varlık, 1954; Adam, 1989)
• Denizin Değiştirdiği (Ernest Hemingway, Yeditepe, 1954; Adam, 1992)
• Morgue Sokağı Cinayeti (Edgar Allan Poe, Varlık, 1954; Adam, 2000)
• Yoksul İnsanlar (William Saroyan, Varlık, 1961; Adam, 1990)

Oyun:

• Doğum Günü Partisi (Harold Pinter, De, 1965)

• Kısa Oyun:
• Don Cristobita ile Dona Rosita’nın Acıklı Güldürüsü (Federico Garcia Lorca, De, 1960)
• Kulaktan Kulağa (Lady Augusta Gregory, De, 1961)
• Çağrılmadan Gelen (Maurice Maeterlinck, De, 1961)
• İstiridye ile İnci (William Saroyan, De, 1961)
• Trenton ile Camden’e Mutlu Yolculuk (Thornton Wilder, De, 1961)
• Zavallı Aubrey (George Kelly, De, 1964)

Hobi:

• Briç, Yeni Sayı Metodu (Charles H. Goren, De, 1959) (Adam, 1994)