Makale Nedir? Nasıl Yazılır? Özellikleri

Makale Nedir? Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır?

Makale Nedir ? Makale Nasıl Yazılır?

Bu yazıda şu konular üzerinde durulacaktır:

1. Makale nedir?
2. Makale türünün özellikleri
3. Makale çeşitleri ve özellikleri
4. Makalenin bölümleri
5. Makale yazımının temel kuralları
6. Makalelerden örnekler

1. Makale Nedir?

Makale, belirli bir konuda, bir görüşü, bir düşünceyi savunmak ve kanıtlamak için yazılan yazı türüne denir. Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açıklığa kavuşturmak, bir konuda görüş ve tezler ortaya koymak ve bir hipotezi savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.

Metinler genel olarak “edebî” ve “öğretici” olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici metinler bilimsel veya bilgilendirici metinler olarak da adlandırılır. Edebî metinler hem dili kullanış biçimleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici metinlerden ayrılır. Edebî metinlerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici metinlerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür metinlerde önemli olan, bir bilgiyi veya düşünceyi doğru ve anlaşılır bir şekilde sunmaktır.

Bilimsel metin türlerinin en önemlilerinden biri makaledir. Makaleler, belli bir düşünceyi kanıtlara dayandırarak açıklayan yazılardır. Makaleler bir görüşün doğruluğunu veya yanlışlığını ispatlamak amacıyla da yazılabilir. Makalede önemli olan ortaya konulan düşüncelerin bilimsel temellere ve bilgilere dayandırılarak sunulmasıdır.

Gazetelerde güncel konular hakkında nesnel bir bakış açısıyla yayımlanan yazılar da makale olarak nitelendirilir. Bilimsel veya akademik makaleler ise genellikle bu türde yayın yapan dergi veya kitaplarda yayımlanır. Bilgisayarın yaygınlaşması ile birlikte İnternet’te her gün çok sayıda bilimsel makale okurla buluşmaktadır. Bilimsel makale, tarama yazıları, değerlendirme yazıları veya herhangi bir bilimsel konferansın ve toplantının tutanakları da makale türünde değerlendirilebilecek yazı türleridir.

Makalelerin en önemli özelliği alanında uzman kişilerce yazılmış olmalarıdır. Bu tür metinler nesnel bir anlatım dili ile kaleme alınır. Dolayısıyla yazarın tavrı, kişiliği veya tarafı bu tür metinlerde hissedilmez. Ortaya konan veri, bilgi veya düşünceler sağlam kaynaklarla desteklenir ve bu kaynaklar yazının sonunda ayrıntılı olarak sıralanır. Makalelerde kullanılan bilgi veya düşüncelerin alındığı kaynakların gösterilmesinde ve aktarılmasında belli kurallar vardır. Bu kurallar makalelerin bilimsel ölçütleriyle doğrudan ilgilidir.

Makale türünün doğup gelişmesi ve çeşitlenmesi gazete ile birlikte gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bu türün bizim edebiyatımızda ortaya çıkışı da ilk gazetelerle birlikte olmuştur. Tanzimat Dönemi yazarlarından Şinasi’nin çıkardığı Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde yazdığı makaleler bu türün edebiyatımızdaki ilk örnekleri arasında yer alır. Daha sonra Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar da bu türde metinler yazmıştır.

Önceleri yalnızca gazetelerde yayımlanan makaleler, zaman içerisinde belli uzmanlık alanlarına yönelik çıkarılan dergilerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde ise gazetelerde makale boyutunda çok az yazı yer almaktadır. Çünkü gazeteler daha çok güncel konulara yer ayırmaktadır.

Makale yazarken aşağıdaki kriterler önemlidir:

Anlatımda sade ve belirli bir format uygulanmalı.
Somut özellikler ön planda olmalı.
Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlarla desteklenmelidir.
Makele yazarken belirli bir konu yoktur. Yazar her konuda makale yazabilir.
Gazete, dergi ve internette yayımlanır.

Ayrıca bilimsel standartlarda makale yazmak çok önemlidir. Örneğin çok önemli bir hipotezi ispatlasanız dahi eğer bu bilimsel makale formatına uygun değilse hiç bir bilimsel yayında itibar görmez hatta yayınlanmaz. Bu sebeple akademik kariyer sahibi insanlar makalelerini belirli bir formata uygun kalarak yazmak zorundadır. Bu okuyanların işini kolaylaştırır.

Akademik bilgi düzeyi ve yazılan hipotezin doğruluğu ile ilgili makale arasında bilimsel bilgi düzeyi açısından direk bir bağlantı olmasa da, bilimsel makale yazma alışkanlığınız ve formata uygunluğunuz karşı tarafın sizi değerlendirmesinde rol oynayabilir.

Akademik süreçde bilimsel dünyaya sunulan bir bilgi demetinin başarısı, anlaşılır bir düzeydeki dille ve formatına uygun bir biçimde karşı tarafın yargı gücüne sunulmuş olma özellikleri ile doğru orantılıdır.

Bilimsel Metinler (Makale)

Makale, belli bir görüş veya düşünceyi kanıt göstererek ispatlamak amacıyla yazılan bilgilendirici bir yazı türüdür. Makaleler toplumsal bir sorunla ilgili olabileceği gibi tamamen bilimsel bir konu hakkında da yazılabilir. Toplumsal konularda yazılan makaleler, bir görüşü kanıtlara dayanarak savunmak veya bir konu hakkında ayrıntılı bilgi vermek amacı taşır. Bilimsel makalelerde ise araştırma sonuçları veya verilerden yararlanılarak bir konu hakkındaki tezler ispatlanır. Bu özellikleriyle bilimsel metinlerin edebî metinlerden çok farklı yönleri bulunmaktadır.

Bilimsel metinler ile edebî metinler arasındaki farklılıklar şu şekilde sıralanabilir:

a) Edebî metinler genellikle hayal gücüne dayanır, bilimsel metinler ise bir tez veya görüş üzerine kurulur.

b) Edebî metinlerde anlatılanlar kurgusal oldukları için herhangi bir araştırmaya veya kaynağa dayandırılmaz. Oysa bilimsel metinlerde sunulanların hemen hepsi bilimsel araştırma veya verilerle desteklenmelidir.

c) Edebî metinlerde kullanılan dil, mecaz ve çağrışımlara açıktır. Dolayısıyla edebî metinlerde öznel bir anlatım söz konusudur. Ancak bilimsel metinlerde yazar, olabildiğince nesnel ve açık bir anlatım dili kullanmak zorundadır.

ç) Edebî metinlerde kesin sonuçlara ulaşmak gibi bir amaç güdülmezken bilimsel metinler, tezleri hakkında olabildiğince belirgin sonuçlara ulaşmak durumundadır.

Bilimsel Makalenin Bölümleri

Bilimsel makaleler; “başlık, özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, kaynakça” bölümlerinden oluşur. Metnin özelliğine göre bu bölümlerden bazıları bulunmayabilir veya başlıkla belirtilmeyebilir. Özellikle edebî makalelerde ” özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç, tartışma ve kaynakça” bölümleri bulunmayabilir.

1. Başlık: Konunun ilgilileri tarafından okunacak ilk bölümdür. Bu nedenle başlık düzenlenirken kelimeler dikkatle seçilmeli, makalenin içeriğini yansıtan en az sayıda kelime kullanılmalıdır. Uygun bir başlığı olmayan makale, hedef okuyucu kitlesine ulaşmayabilir.

2. Özet: Metnin bütününde anlatılanların ana hatlarıyla ifade edildiği bölümdür. Araştırmanın kapsamı, amacı, araştırmada kullanılan yöntemler, elde edilen bulgular, araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar ve metindeki anahtar kelimeler bu bölümde verilir.

3. Giriş: Temel bilgilerin sunulduğu bölümdür. Bu bölümde konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar hatırlatılır. Bu çalışmaya neden gerek duyulduğu ortaya konur.

4. Yöntem: Bu bölümde araştırmada tercih edilen yöntem ve söz konusu yöntemin tercih edilme nedenleri anlatılır. Yazarın neyi, nasıl ve niçin kullandığını açıkladığı bu bölüm, konuyu bilen bir uzmanın aynı çalışmayı kendi imkânlarıyla tekrar etmesini sağlar nitelikte olmalıdır.

5. Bulgular: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ne anlama geldiği dile getirilir.

6. Sonuç ve Tartışma: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulguların araştırmanın amaçları ile ilişkileri kurulur. Elde edilen bulgulardan birtakım nesnel genellemelere ulaşılmaya çalışılır. Ulaşılan sonuçlar, daha önce aynı veya benzer konularda yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırılır. Araştırmanın bilim dünyasına katkısı belirtilir. Yapılan bilimsel çalışmayla ulaşılan sonuçların günlük hayattaki olası etkileri değerlendirilir.

7. Kaynakça: Makalenin sonunda, yararlanılan kaynaklar liste hâlinde gösterilir. Makalede yer alan her kaynağa, kaynakçada yer verilir; kaynakçada yer alan her kaynağa metin içinde gönderme yapılır. Bilginin hangi kaynaktan alındığı, metnin içinde kaynağa gönderme yapılarak belirtilir. Kaynakçada her kaynağa sadece bir kez yer verilir.

Makalede özetleme, Alıntılama ve Kaynak Gösterme:

Bilimsel metinlerin en önemli özelliği, ortaya konulan düşünce veya tezin belirli kanıtlara dayandırılarak ispatlanmasıdır. Bu amaçla farklı kaynaklardan veya bilimsel araştırma sonuçlarından faydalanılır.

“Şiir Kaynağı Bilmeceler” adlı makalede de öncelikle “bilmecelerin şiirsel açıdan oldukça zengin olduğu” tezi ortaya konulmuş ve bununla ilgili yapılan çalışmalar sıralanmıştır. Bilmecelerin şiirsel yönü hakkında Prof. Dr. Şükrü Elçin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun cümlelerine başvurulmuştur. Birisi alan uzmanı, diğeri ise şair olan bu kişilerin görüşlerinin tamamı makaleye alınmamış, yalnızca konuyla doğrudan ilgili olan ifadelere yer verilmiştir. Makalede yer verilen alıntılar, adları dipnotta verilen kaynaklardan doğrudan aktarıldığı için tırnak içerisinde gösterilmiştir. Makalenin dipnotunda bu cümlelerin alındığı eserlerin künyeleri, “yazar adı, eser adı, basıldığı şehir, basım yılı ve sayfa numarası” sırasına göre verilmiştir. Makalenin ilerleyen bölümünde “giriş” bölümünde ortaya konulan tez, “gelişme” bölümünde çeşitli örneklerden hareketle ispatlanmış ve “sonuç” bölümünde de konuyla ilgili bir genel yargıya ulaşılmıştır.

Makalede Açıklayıcı Anlatım:

Bilimsel bir yazı türü olan makalede bir görüş veya tezi ispatlamak amaç edinildiği için nesnel bir anlatım dili kullanılır. Bu anlatım diline ve bilimsel metinlere en uygun düşen anlatım biçimi “açıklama”dır. Çünkü makalede yazar ortaya koyduğu tezi ispatlamak için gerekli açıklamaları yapmak ve okuru ikna etmek durumundadır.

“Şiir Kaynağı Bilmeceler” adlı makalede de açıklama anlatım biçimine sıkça başvurulmuştur. Öncelikle bilmecelerin hangi söz sanatlarına dayandığı açıklanmış, daha sonra bunlar çeşitli örneklerle desteklenmiştir. Yine örneklerden sonra söz konusu bilmecelerin şiiriyetini sağlayan unsurlar açıklanarak makale bir sonuca ulaştırılmıştır. Bu metinde de görüleceği gibi makalelerde, açıklayıcı anlatımın yanı sıra örneklendirme, tanık gösterme, tanımlama, verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına da sıkça başvurulmaktadır.

Makale Örnekleri: