Lamartine Kimdir? Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri

Tam adı, Alphonse Marie Louise Prat de Lamartine. (d. 21 Ekim 1790, Mâcon, Fransa – ö. 28 Şubat 1869, Paris, Fransa) Fransız şair, yazar ve devlet adamı.

» Meditalions poetiques’teki (1820; Şiirsel Düşünceler) şiirleriyle Fransız romantizminin en önemli adlarından biri olmuştur.

» 1830’lu yıllarda İstanbul’da bulundu, İstanbul’un birçok yerini gezdi. Osmanlı padişahı Abdülmecit’le görüştü. Türkiye tarihi üzerine bir kitap yazdı.

» Şiir ve roman türlerinde eserler vermiştir.

» Romanlarında tasvirler (betimlemeler) geniş yer tutar.

Türkçede Lamartine

• Şairane Düşünceler (şiir)
• Graziella (roman)
• Raphael (roman)

Lamartine, terör dönemi sırasında giyotinden kılpayı kurtulan bir soylunun oğluydu. Belley’deki bir Cizvit okulunda öğrenim gördü. Orduda ya da dışişlerinde görev almak istediyse de, kral yanlısı anne ve babası Napoleon’a hizmet etmesine razı olmadılar. Bu yüzden Lamartine, uzun süre hiçbir işe giremedi. 1814’te Bourbon hanedanı yeniden başa geçince. XVIII. Louis’nin muhafız alayına girdi, ama ertesi yıl sürgünden dönen Napoleon imparatorluğunu yeniden kurmaya girişince Lamartine İsviçre’ye gitmek zorunda kaldı. Napoleon’un Waterloo’da yenilmesinden ve İkinci Bourbon Restorasyonu’ndan sonra, askerlik mesleğini terk etti.

Lamartine, zamanla edebiyata ilgi duyarak manzum trajediler ve birkaç ağıt kaleme aldı. 1816’da sağlığının kötüleşmesi üzerine tedavi amacıyla gittiği Aix-les-Bains’de, ölümcül bir hastalığa yakalanmış olan Julie Charles’la tanıştı. Daha önce, 1812 başlarında Antoniella adlı bir işçi kıza âşık olmuş, 1815’te kızın öldüğünü öğrenmişti. Daha sonra kaleme alacağı Graziella (1852; Graziella, 1934, 1991) adlı “anektod”unda onu anlatacaktı. 1816’da. bu kez tutkuyla Charles’a bağlandı. Charles’ın 1817’de ölmesi üzerine, onun anısına “Le Crucifix” (Haç) gibi birçok şiir kaleme aldı. Daha önce de onun için başta “Le Lac” (Göl) olmak üzere birçok şiir yazmıştı.

Lamartine 1820’de, İngiliz Maria Ann Birch’le evlendi. Aynı yıl ilk şiir kitabı Meditations poetiques’i yayımladı ve Napoli’deki Fransız elçisinin sekreteri oldu. Meditations, romantik tonu ve içten anlatımıyla kısa sürede büyük başarı kazandı. Lamartine hem dinsel, hem de son derece kişisel temaları işleyen bu şiirleriyle Fransız şiirine yeni bir müzik getirdi. Sözcük dağarcığı bakımından bir önceki yüzyılın dil ve üslubuna bağlı kaldıysa da, cümlelerinin yankılanması, yarattığı güçlü ritim ve yansıttığı yaşam tutkusuyla 18. yüzyılın kuru şiirinden tümüyle farklı bir şiir yarattı. Meditations o kadar başarılı oldu ki, Lamartine yapıtın kapsamını genişleterek iki yıl sonra Nouvelles meditations poetigues (1823; Yeni Şiirsel Düşünceler) ve metafiziğe duyduğu ilginin kendini ilk kez belli ettiği La Mort de Socrates (1823; Sokrates’in Ölümü) adlı kitaplarını yayımladı. 1825’te yayımladığı Le Dernier Chant du pelerinage d’Harold (1825; Harold’un Kutsal Yolculuğunun Son Şarkısı) adlı kitapta topladığı şiirlerini ise, İngiliz şair Lord Byron’dan etkilenerek kaleme aldı. 1829’da Academie Française üyeliğine seçilen Lamartine, ertesi yıl iki ciltlik Harmonies poetigues et religieuses (1830; Şiirsel ve Dinsel Uyum) adlı yapıtını yayımladı. Bu yapıt yaradancı, hatta “L’Hymne au Christ” (İsa’ya İlahi) gibi şiirlerde olduğu gibi, Hıristiyanlıktan beslenen bir coşkuyu yansıtıyordu.

Temmuz Devrimi’nin ardından Louis-Philippe meşruti kral olarak tahta çıkınca (1830) Lamartine diplomatlığı bırakarak politikaya atıldı. Temmuz Devrimi’ne bağlanmak yerine bağımsız tavrını korudu ve toplumsal sorunlara dikkat çekmeye çalıştı. İki başansız girişimden sonra, 1833’te parlamentoya seçildi. Bir yandan da. 1821’den beri yazmayı tasarladığı şiiri Les Visions üzerinde çalışmaya başladı. Önce son bölümünü yazdı ve 1836’da Jocelyn adıyla yayımladı. Lamartine’in “ruhun destanı” olarak nitelediği bu yapıt, bir kadının aşkını Tanrı’nın aşkına tercih ettiği için Cennet’ten kovulan ve yeniden Tanrı’yı seçtiği güne değin, ruhu bir bedenden bir başkasına göç etmeye mahkûm edilen bir meleğin öyküsüydü. Bu simgesel öykünün ardında ise, din adamı olmak isteyen, ama devrim sırasında ilahiyat okulundan atılınca genç bir kıza âşık olan, sonunda aşkından vazgeçip yeniden Tanrı’ya ve kiliseye dönen bir adamın öyküsü anlatılıyordu. Bu uzun metafizik şiirin ilk bölümü de 1838’de La Chute d’un ange (Bir Meleğin Düşüşü) adıyla yayımlandı. 1832-33’te Lübnan, Suriye ve Kutsal Topraklar’ı ziyaret eden Lamartine, artık bu yıllarda Katolikliğe olan inancını tümüyle yitirmişti.

Lamartine, 1839’da Recuellements poetiques (Şiirsel Tefekkürler) adlı yeni bir şiir kitabı yayımladıktan sonra, siyaset alanında daha etkin olmak amacıyla edebiyat çalışmalarına ara verdi. Dönemin başlıca toplumsal sorununun “proletarya sorunu” olduğuna inanıyor, işçilerin içinde bulunduğu insanlık dışı koşullara büyük tepki duyuyordu. Tröstlere ve hükümet politikasını belirlemelerine karşıydı. Tröstlere karşılık 1838 ve 1846’da kaleme aldığı yazılarında işçi sınıfı devriminin kaçınılmaz olduğunu savundu. 1847’de, Fransız Devrimi’nin ılımlı cumhuriyetçileri Jirondenlerin tarihini konu alan 8 ciltlik Histoire des Girondins (Jirondenlerin Tarihi) adlı yapıtıyla sol çevrelerin övgüsünü topladı.

24 Şubat 1848 Devrimi’nden sonra Paris’te İkinci Cumhuriyet ilan edilince, Lamartine geçici hükümetin sözcüsü oldu. Nisan 1848’de de 10 ilde temsilci seçilerek Ulusal Meclis’e girdi. İşçilerin silahlanmasından ürken mülk sahibi sınıflar ve onları temsil eden sağa partiler, Lamartine’in işçileri yatıştıracağını umuyordu, ama Lamartine, önceden açıkladığı gibi proletaryanın sözcüsü olmayı sürdürünce burjuvazinin büyük öfkesini çekti. 24 Haziran 1848’de meclisteki görevinden atıldı ve ayaklanma bastırıldı.

Lamartine’in sonraki yıllan borç içinde geçti. Ayakta kalabilmek için, 20 yıl boyunca kitap üstüne kitap yayımladı. Bunlar arasında Julie Charles’a aşkını anlatan Raphael, pages de le vingtieme annee (1849; Raphael, 1935, 1968), gerçek ve düşsel öğeleri kaynaştıran Les Confidences (1849; itiraflar) ve Nouvelles Confidences (1851; Yeni İtiraflar; Craziella bu yapıtın bir bölümüydü), Genevieve (1851) ve Antoniella adlı romanlar, büyük tarihsel önemi olan Memoires politiques (1863; Siyasal Anılar), Cours familiers de litterature (1856-1868/69) adlı dergide yayımladığı “La Vigne et la maison” (Bağ ve Ev) ve “Le Desert” (Çöl) gibi şiirleriyle günümüzde de değerini koruyan Histoire des Constituants (1854; Kurucu Meclis Tarihi), Histoire de la Restauration (1851-52; Restorasyon Tarihi), Histoire de la Russie (Rusya Tarihi) ve Histoire de ta Turquie (Türkiye Tarihi, 1974) gibi tarihsel konulu yapıtlar yer alır. Lamartine’in Türkçede yayımlanmış bir başka yapıtı da Osmanlı Tarihi’dir (1992).

Lamartine, çağdaşlarınca neredeyse unutulmuş bir durumda, mülk sahibi sınıfların nefreti hâlâ üzerindeyken öldü. Sonradan ise cesur ve sağduyulu bir siyaset adamı ve büyük bir şair olarak nitelendirilmiş, Arthur Rimbaud‘nun sözleriyle “eski prozodiye bağlı bir kâhin” olarak övgü toplamıştır.

Lamartine’in yaşamını konu alan başlıca yapıtlar:

• Jean des Cognets’in La Vie interieure de Lamartine (1913; Lamartine’in İç Dünyası),
• Louis Barthou’nun Lamartine orateur (1916; Hatip Lamartine) ve
• C. Latreille’in Les dernieres annees de Lamartine, 1852-1869 (1925; Lamartine’in Son yılları, 1852-1869)

Lamartin’in Diğer Eserleri

Tarih ve Politika:

• Histoire de la Revolution de 1848 (1849. 2 cilt; 1848 Devrimi Tarihi).
• La France parlementaire 1834-1851), oeuvres oratoires et ecrits politiques (1864-65: Parlamenter Fransa (1834-1851), (Konuşmalar ve Siyasal Yazılar)

Öykü:

• La Tailleur de pierres de Saint-Point (1851; Saint-Point’lı Taş Ustası).

Gezi:

• Souvenirs, impressions, pensees et paysages, pendant un voyage en Orient, 1832-33 (1835; Bir Doğu Yolculuğundan İzlenimler, Düşünceler ve Görüntüler, 1832-33),

Anı:

• Memoires inedits (1790-1813; Yayımlanmamış Anılar).

Kaynakça: AnaBritannica – Turkedebiyati.org

Ayrıca bkz. ⇒

Dünya Edebiyatı

• Yunan – Latin Edebiyatı
• İtalyan Edebiyatı
• İngiliz Edebiyatı
• Alman Edebiyatı
• İspanyol Edebiyatı
• Amerikan Edebiyatı
• Fransız Edebiyatı
• Rus Edebiyatı
• Dünya Edebiyatı Genel
• Batı Edebiyatı Genel
• Edebiyat Akımları