Kutb Nedir?

Tasavvufta en yüksek makama ulaşmış kişiye verilen ad (çoğulu aktab). Bu manevi dereceye ancak bir kişi erebilir ki o da Kutbü’l-Aktab (Kutupların Kutbu)’dır. Kutupluk kazanılmaz, Tanrı tarafından verilir. Kendisinden yardım istendiği zaman da gavs, gavs-i a’zam adını alır.

Tasavvufta önemli bir yeri olan kutb inancı Çeşitli mezhep ve tarikatlara bağlı olanlarca değişik biçimlerde yorumlanmıştır.

Şiiler Hz. Muhammed’den sonra Ali’nin de kutupluk sırrına erdiğini kabul ederler. İmamiyye’de ise kutup ve imam anlayışı iç içe geçmiş gibidir.

Mevlana ise imam ve kutup görüşlerini kabullenmekle birlikte Şii-Batıni yorumlara katılmaz:

Öyleyse her devirde, peygamber yerine bir eren vardır; kıyamete dek bu, böyle sürer-gider.

Kimin huyu güzelse kurtuldu; kimin gönlü sırçaysa kırıldı gitti.
Şu halde diri olan, her solukta işte, güçte bulunan imam, o erendir;
ister Ömer soyundan olsun, ister Ali soyundan (Mesnevi Şerhi, c. 2, s. 140).

Bu kutbiyyet emanettir ki birdenbire nakleyler
Acebdir iktisap olmaz ezelden bir inayettir (La’lizade Abdülbaki)