Kesme (‘) İşareti ve Kullanıldığı Yerler

1. Aşağıda sıralanan özel adlara getirilen iyelik, durum (hâl) ve Haber (bildirme) ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

a) Kişi adları, soyadları ve takma adlar:

• Atatürk’üm, Ali’m,
• Dadaloğlu’nun, Mustafa Kemal’in, Yusuf Ziya’nın
• Gül Baba’ya, Fatih Sultan Mehmet’e, Yurdakul’dan, Ziya Gökalp’ten,
• Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Mevlana’yı,
• Refik Halit Karay’mış, Namık Kemal’se,
• Cahit Sıtkı Tarancı’dır, Nazım Hikmet’tir, Atatürk’tür…

Uyarı: (Sadece konuşmada) Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Çiçek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, Özbek, Recep, Yiğit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkük, Sinop, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Çeliği, Çiçeği, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Muradı, Özbeği, Recebi, Yiğidi, Bosna-Herseği, Gaziantebi, Kerküğü, Sinobu, Zonguldağı biçiminde son ses (harf) yumuşatılarak söylenir.

Uyarı: Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan öce konur:

• Yunus Emre’nin (1240?-1320),
• Yakup Kadri’nin (Karaosmanoğlu) vb.

Ancak cins isimler için yapılan açıklamalarda yay ayraçtan sonra doğal olarak kesme işaretine gerek yoktur:

• İmek fiili (ek fiil)nin geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.

Uyarı : Özel adlar yerine kullanılan “O” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnek: Bu zafer onun sayesinde kazanıldı.

b. Millet, boy, oymak adları: Türk’üm, Alman’sınız, İngiliz’den, Rus’muş, Oğuz’un, Kazak’a, Kırgız’ım, Özbek’e, İzmirli’nin, Ankaralı’ya.

c. Devlet adları: Türkiye Cumhuriyeti’ni, Osmanlı Devleti’ndeki, Amerika Birleşik Devletleri’ne, Azerbaycan Cumhuriyeti’nden.

ç. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar: Allah’ın, Tanrı’ya, Cebrail’den, Zeus’u.

d. Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafyayla ilgili yer adları:

• Asya’nın, Avrupa’da,
• Marmara Denizi’nden, Akdeniz’i,
• Meriç Nehri’ne,
• Van Gölü’ne,
• Ağrı Dağı’nın,
• Çanakkale Boğazı’nın,
• Zigana Geçidi’nden,
• Uzunyayla’ya,
• Türkiye’dir, Almanya’dan,
• İç Anadolu’da, Doğu Anadolu’ya,
• Ankara’ymış, Sungurlu’ya,
• Ziya Gökalp Bulvarı’ndan,
• Yıldız Mahallesi’ne,
• Taksim Meydanı’ndan,
• Reşat Nuri Sokağı’na.

Uyarı: Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır: Hisar’dan, Boğaz’dan…

Uyarı: Sonunda 3. tekil kişi iyelik eki olan özel isme, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz:

• Boğaz Köprüsü’nün güzelliği ⇒ Boğaz Köprümüzün güzelliği,
• Ankara Ovası’nın bitki örtüsü ⇒ Ankara Ovamızın bitki örtüsü,
• Kuaşada’sı Limanı ⇒ Kuşadamızdaki liman vb.

e. Gök bilimiyle ilgili adlar: Jüpiter’den, Venüs’ü, Halley’in, Merih’e, Büyükayı’da, Yedikardeş’ten, Mars’ta vb.

f. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. adları:

• Dolmabahçe Sarayı’nın,
• Çankaya Köşkü’ne,
• Sait Halim Paşa Yalısı’ndan,
• Ankara Kalesi’nden,
• Horozlu Han’ın,
• Galata Köprüsü’nün,
• Bilge Kağan Abidesi’nde,
• Çanakkale Şehitleri Anıtı’na vb.

g. Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.) adları:

• Nutuk’ta, Safahat’tan, Kiralık Konak’ta, Sinekli Bakkal’ı,
• Hürriyet’te, Resmî Gazete’de,
• Onuncu Yıl Marşı’nı, Yunus Emre Oratoryosu’nu,
• Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’nü.

ğ. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adları:

• Millî Eğitim Temel Kanunu’na,
• Medeni Kanun’un,
• Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü’nde,
• Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’nin vb.

Uyarı: Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

• Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi…
• Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre… vb.

h. Hayvanlara verilen özel adlar: Sarıkız’ın, Karabaş’a, Pamuk’u, Minnoş’tan.

Uyarı: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

• Türkiye Büyük Millet Meclisine,
• Türk Dil Kurumundan,
• Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına,
• Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına,
• Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne,
• Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının;
• Bakanlar Kurulunun,
• Danışma Kurulundan,
• Yürütme Kuruluna;
• Mavi Köşe Bakkaliyesinden,
• Türkiye Büyük Millet Meclisinin 112’nci Birleşiminin 2’nci Oturumunda,
• Yıldırım Bakkaliyesinden vb.

Uyarı : Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

• Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe;
• Müslümanlık, Hristiyanlık,
• Avrupalı, Avrupalılaşmak,
• Aydınlı, Konyalı, Bursalı,
• Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Mevlanalar,
• Türklerin, Türklüğün, Atatürkçülüğün, Türkleşmekte, Türkçenin,
• Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan…

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

• Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya vb.

Uyarı: Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

• Cumhurbaşkanınca,
• Başbakanca,
• Türk Dil Kurumu Başkanına göre vb.

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

• TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye.

Uyarı: Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra,  kelimenin ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır:

• vb.leri,
• Alm.dan,
• İng.yi;
• cm³e (santimetre küpe),
• m²ye (metre kareye),
• 6³ten (altı üssü üçten)…

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

• 1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik.
• 1919 senesi Mayısının 19’uncu günü Samsun’a çıktım.

5. Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kesme işareti kullanılır:

• Bir ok attım karlı dağın ardına
  Düştü n’ola sevdiğimin yurduna
  İl yanmazken ben yanarım derdine
  Engel aramızı açtı n’eyleyim                  (Karacaoğlan)

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

• a’dan z’ye kadar,
• b’nin m’ye dönüşmesi,
• Türkçede -lık’la yapılmış sözler.

Uyarı: Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

• Eski Çağın,
• Yükselme Döneminin,
• Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına…

NOKTALAMA İŞARETLERİ

Ayrıca bakınız ⇒ Noktalama İşaretleri

1. Nokta ( . )
2. Virgül ( , )
3. Noktalı Virgül ( ; )
4. İki Nokta İşareti ( : )
5. Üç Nokta İşareti ( … )
6. Soru İşareti ( ? )
7. Kesme İşareti ( ‘ )
8. Tırnak İşareti ( ” ” )
9. Tek Tırnak İşareti ( ‘   ‘)
10. Parantez İşareti (  )
11. Ünlem İşareti ( ! )
12. Kısa Çizgi ( – )
13. Köşeli Parantez [  ]
14. Uzun Çizgi ( __ )
15. Eğik Çizgi ( / )
16. Denden İşareti ( //)
17. Düzeltme (şapka) İşareti ( ^ )