Türkçede İyelik (Aitlik, Tamlanan) Ekleri (-m, -n, -i, -miz, -niz, -leri)

İyelik (Aitlik, Tamlanan) Eki Nedir?

Adlara gelerek onlara aitlik anlamı katan, onların neye, kime ait olduğunu belirten eklerdir.

Ünsüzle biten bir sözcüğe geldiğinde iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:

• kalem-im → benim kalemim ⇒ BEN/1. tekil kişi iyelik eki
• kalem-in → senin kalemin ⇒ SEN/2. tekil kişi iyelik eki
• kalem-i → onun kalemi ⇒ O/3. tekil kişi iyelik eki
• kalem-imiz → bizim kalemimiz ⇒ BİZ/1. çoğul kişi iyelik eki
• kalem-iniz → sizin kaleminiz ⇒ SİZ/2. çoğul kişi iyelik eki
• kalem-leri → onların kalemleri ⇒ ONLAR/3. çoğul kişi iyelik eki

Ünlüyle biten bir sözcüğe geldiğinde ise iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:

• anne-m → 1. tekil kişi iyelik eki
• anne-n → 2. tekil kişi iyelik eki
• anne-s-i → 3. tekil kişi iyelik eki
• anne-miz → 1. çoğul kişi iyelik eki
• anne-niz → 2. çoğul kişi iyelik eki
• anne-leri → 3. çoğul kişi iyelik eki

Dikkat!

İyelik eki olan “-ı, -i, -u, -ü” ile, hâl (durum) eki olan “-ı, -i, -u, -ü” birbirine karıştırılmamalıdır.

• Okul- u bu sokağın sonundaymış. (iyelik eki)
• Okul-u üç günde boyayabildiler. (hâl eki)

Birinci cümlede “okul” sözcüğüne gelen “-u” eki bu sözcüğe aittik anlamı katmıştır, yani “okul” sözcüğünün bir varlığa ait olduğunu belirtmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u” eki, iyelik ekidir. “okul” sözcüğünün başına getireceğimiz “onun” zamiriyke aittik anlamını açıkça görebiliriz.

İkinci cümlede ise “okul” sözcüğüne gelen “-u” eki aittik anlamı katmamış, bu sözcüğü cümlede nesne durumuna getirmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u” eki, hâl (durum) ekidir.

Ad tamlamalarında tamlanana gelen ek, iyelik ekidir. Bu yüzden bu ekin diğer bir adı da “tamlanan” ekidir.

• okulun bahçes-i
• okul yol-u

tamlamalarında tamlanan olan “bahçe, yol” sözcüklerine 3.tekil iyelik eki (-i, -u) getirilerek belirtili ve belirtisiz ad tamlaması oluşturulmuştur.