İdmâc Sanatı Nedir? Özellikleri, Örnekleri

İdmâc kelimenin sözlük anlamı “bir şeyi, bir şeyin içine koyma, sıkıştırma” elemektir.

Edebi sanat olarak idmâc: Övgü içinde övgü, yergi içinde yergi şeklinde tarif edilebilir. Katmerli övgü veya katmerli yergi.

İdmâc övme ile ilgili olursa istitbâ’ adı verilmektedir.

“Öyle müeddeb bir zâttır ki meclisinde muhâlif-i edeb söz sarfına cesaret edilemez.”

cümlesinde, şahsın önce edebli biri olduğu söylenmiş, sonra da yanında edeb dışı söz söyletmeyecek derecede vakarlı olduğu zikredilmiştir.Yani övgü içinde övgü yapılmıştır.

“Öyle fâsık bir heriftir ki ayak bastığı yerde salâhdan eser kalmaz.”

ifadesinde şahsın fâsık biri olduğu, daha sonra da uğursuzluğu söylenmiştir. Yani yergi içinde yergi yapılmıştır.

Sadrında seni eyleye Hak dâ’im ü bâkî
Hep âlemin itdikleri şimdi bu du’âdır

Bu beyitte de şair, memdûhu sadrâzam için duada bulunduktan sonra onun, herkes tarafından beğenildiğini söyleyerek medhediyor.

“Ol bahadırın rüus-ı a’dâ üzerinde sâ’ika-ı seyfini beş bulut cevlân etdirir.”

sözü bahadırın yiğitlikle medhini ifade eder. Beş buluttan maksat beş parmak olup, parmakların buluta teşbihi cömertlik bakımından yine övgüdür. Her ikisi de övgüye aittir.

Müje haylin dizer ol gamze-i fettân sâf sâf
Gûyiyâ cenge girer nîze-güzârân sâf sâf (Bâki)

Aşık-ı dîdâr-ı pâkündür meğer kim cûylar
Cüst ü cû eyler seni ey serv-i bâlâ semt semt (Bâkî)

Al ile duhter-i rez la’lün öpünce yârun
Kızarup şermle gûyâ ki açıldı gül-i âl (Nâdirî)

Sîne-i yâre nazar kıldı meğer dikkat ile
Berf-i sîmîn eriyüp geçdi yire haclet ile (Nâdirî)

Turra-i yâri tararken öptü ruhsârın meğer
Lezzetinden çak çâk oldu dehânı şânenin (Nâbî)

Basmasa mübârek kademün rûy-ı zemîne
Pâk itmez idi kimseyi hâk ile teyemmüm (Nâbî)

Edebi Sanatlar – Söz Sanatları