Hüsn-i Talil (Güzel neden bulma, güzel nedene bağlama) Söz Sanatı 

Hüsn-i Talil (Güzel Neden Bulma): Herhangi bir olayı gerçek edeninin dışında daha güzel ve hayali bir nedene bağlayarak açıklama sanatıdır.

Örnekler:

“Sen gittin yaslara büründü cihan
Soluyor dallarda gül dertli dertli”

Şair, “akşamın gelişini” ve “gülün solmasını”, “sevgilinin gidişine bağlamıştır. Böylece gerçek neden yerine hoşa giden, hayali bir neden bulmuştur.

“Güzel şeyler düşünelim diye
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar”

Şaire göre ağaçlar, insanların mutlu olmasını, güzel şeyler düşünmesi için yemyeşil olmuştur. Bu ağaçların yeşil olmasının gerçek nedeni değildir. Şair gerçek nedeninin dışında daha güzel ve etkileyici bir neden bulmuştur.

“Renk aldı özge ateşimizden şerâb ü gül
Peymâne söylesün bunu gülzâr söylesün”

şerâb: şarap, Peymâne: kadeh, gülzâr : gül bahçesi

Bu dizelerde şair, şarabın ve gülün rengini ( kırmızılığını ) kendi içindeki ateşten geldiğini belirtiyor.Böylece şarabın ve gülün kırmızılığını gerçek nedeninin dışında daha güzel ve hayali bir nedenle açıklıyor.

“Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına
Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgârına”

Akıncıların yeni ülkeler fethetme isteklerinin nedeni olarak, şair atlarına yeni bir ülkede yem vermek isteyişlerini gösteriyor. Oysa fetihlerin asıl amacı toprak kazanmaktır.

“Sen yoksun hiçbir şey yok
Güneşin rengi
Ağustosyıldızlarının sıcaklığı
Karanfil kokusu”

Şair, karanfil kokusunun ağustos yıldızlarının sıcaklığının, güneşin renginin olmayışını gerçekçi bir neden değil de sevdiğinin yok oluşuna bağlıyor.

“Müzeyyen oldu reyâhin bezendi bâğ -ı çemen
Meğer ki bağa haber geldi yârdan bu gece”

müzeyyen olmak: süslenmek, reyâhin: fesleğenler Şair, “Bahçe, süslenmiş fesleğenlerle bezendi, meğer sevgili bu gece geleceğini bildirmiş.” diyor. Bahçenin süslenmesini sevgilinin geleceği haberine bağlıyor. Halbuki bahçenin güzellik kazanması mevsimle ilgilidir.

“Hâk – i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl
Başını taştan taşa urup gezer âvâre su”

Irmakların dağ taş aşarak ( başını taştan taşa vurarak ) akıp gidişi, Hz.Peygamberimizin ayak bastığı topraklara ulaşmak nedenine bağlanıyor.

UYGULAMA

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

1- “Güller ki yüzünün renginden utandıkları için kızardılar”

2- “Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak.”

3- “Ey sevgili sen bu ilden gideli yaprak döktü ağaçlar, soldu gökyüzü.”

4- “Sen gelince güller açar bahçemde / Bahar güler kahkahayla.”

5- “O çay ağır akar yorgun mu bilmem
Mehtâbı hasta mı, solgun mu bilmem”

6- “Bir düğün havası eserdi mahallemizde
Kayısı ağaçları gelin olunca”

7- “Gök ağladı gün boyun sen gidince”

8- ” O kadar yürekten çaldı ki / Türküler aşındırdı kavalı”

9- “İşim gücüm budur benim
Gökyüzünü boyarım her sabah
Hepiniz uykudayken
Uyanır bakarsınız ki mavi”

10-“Gün senin için doğuyor, senin için
Ben bir yıldızım yıldızlar ortasında”