Hilmi Ziya Ülken Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Ord. Prof. Hilmi Ziya ÜLKEN (D: İstanbul, 3 Ekim 1901- Ö: 5 haziran 1974, İstanbul) Yazar, felsefeci, sosyolog.

Hilmi Ziya Ülken, İstanbul Erkek Lisesi’nden sonra, Mülkiye Mektebi’ni bitirdi (1921), bir süre liselerde öğretmenlik yaptı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne geçti. 1933’te doçentliğe (1933), 1941’de felsefe ve sosyoloji profesörlüğüne, 1945’te ordinaryüs profesörlüğe yükseltildi. Son görev yeri Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi oldu.

Toplumbilimci Emre Kongar, Ülken için şöyle yazdı:

“Bütün ciddi yazarlar gibi kendi ülkesinin düşünce tarihini çok önemsiyordu. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi adlı büyük çalışması, bugün bile önemini koruyan bir başyapıttır.” (Cumhuriyet Kitap, 20 eylül 2001).

Ülken, Ahmet Hamdi Tanpınar ile Tevfik Fikret hakkında kitap yazdı. Ziya Gökalp‘i kaleme aldı (1939). Kıyamettin Burslav’la Farabi’yi çevirdi. İbn-i Rüşt, Gazali gibi Doğu düşünürlerinden olduğu kadar Batı’dan da popüler kitapları dilimize kazandırdı. Margaret Mitchell’den Rüzgâr Gibi Geçti’yi Türkçeleştirdi.

Gazete ve dergilerde felsefe, bilim ve edebiyat konularında yazılar yazdı. Kendisi de aylık fikir ve sanat dergisi İnsan’ı (1938-1943, 25 sayı) çıkardı. Türk düşünce dünyasına katkıları herkesçe dile getirildi.

Hilmi Ziya ÜLKEN’in Eserleri

Deneme:

• Aşk Ahlâkı (1931),
• Ahlâk (1946),
• İnsanî Vatanperverlik (1933),
• Şeytanla Konuşmalar (1934).

Roman:

• Posta Yolu (1941),
• Yarım Adam (1942).

Bilimsel araştırma ve öteki kitapları:

• Tefekkür Tarihi (1932),
• Türk Filozofları Antolojisi (1935),
• Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü (1935),
• Yirminci Asır Filozofları (1936),
• Ziya Gökalp (1939),
• Tanzimat’tan Sonra Fikir Hareketleri (1940),
• İçtimai Doktrinler (1941),
• İnsan Meddücezri: Yarım Adam (1941),
• Mantık Tarihi (1942),
• Resim ve Cemiyet (1942),
• Şeytanla Konuşmalar (1942),
• İçtimai Üst Yapı Olarak Hukuk Tetkiklerine Giriş (1943),
• Sosyoloji (1943),
• Yahudi Meselesi (1944),
• Yeni Felsefe Cemiyeti ve Türkiye Felsefe Cemiyeti (1944),
• Milletlerin Uyanışı (1945),
• İslâm Düşüncesi (1945),
• Sosyolojiye Giriş (1948),
• Tarihî Maddeciliğe Reddiye (1951),
• Sosyoloji Rehberi (1955),
• Dünyada ve Türkiye’de Sosyoloji Öğretim ve Araştırmaları (1956),
• Kâtip Çelebi ve Fikir Hayatımız (1957),
• Anadolu’da Şehirleşme Hadisesi’ nin Bazı Neticeleri (1959),
• Sanat, Düşünce ve içtimaî Bünye (1959),
• Sosyoloji Sözlüğü (1959),
• Sosyolojide Yeni Adımlar (1960),
• Türkiye’de Batılaşma Hareketi (1961),
• Kitap Tahlilleri (1962),
• Felsefeye Giriş (1963),
• Siyasi Partiler ve Sosyalizm (1963),
• Değerler, Kültür ve Sanat (1965),
• Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi (2 cilt, 1966),
• Bilgi ve Değer (1967),
• İslâm Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri (1967),
• Varlık ve Oluş (1968), Sosyoloji Sözlüğü (1969),
• İlim Felsefesi (1969), Toplum Yapısı ve Soya Çekme.