Hicviyye Nedir? Hicviye Örnekleri

Hicviyye; bir kişiyi, bir grubu, herhangi bir durumu ya da düşünceyi eleştirmek, mizahi bir üslupla alay etmek esasına dayanan manzumelerdir.

Divan şiirinde “hezl, tehzil, müzah, latife, mutayebe, mülatafa, tariz” kavramları hiciv metinleri için kullanılmış diğer adlandırmalardır.

Divan şiirinde hicviyyeleri ile tanınan en önemli isim Nef’i’dir.

Nefi’nin Siham-ı Kaza adlı eseri hicvin her düzeyine örnek olabilecek manzumelerden oluşmuştur.

Hicviyye Örnekleri

Kande insaniyyet ey Baki-i apuşt kande sen
Hep bilür alem senün yarrar u nakka boldugın

***

Nola devründe hazine olsa kalb akçeyle pür
Sabit olmışdur ocakdan çıkma kulla boldugın

***

Bugünden ahdim olsun kimseyi hicv etmeyem illâ
Vereydin ger icâzet hicv ederdim baht-ı nâ-sâzı
Beni dûr etdi zîrâ dergeh-i devlet-penâhından
Nice hicv etmeyim bir öyle gaddâr u çep-endâzı

***

Ammâ yine bir söz ne kadar nâzik olursa
Dahli ana erbâb-ı hased ol kadar eyler
Üstâd olıcak sözde hasedden kaçılır mı
Zîrâ hüneri reşk ü hased mu’teber eyler
Yetmez mi bu devlet ki bana reşk ede dâ’im
Bir tâ’ife kim da’vî-i fazl u hüner eyler
Zu’mu o kadar her birinin sözde ki gûyâ
Endîşesi tagyîr-i kazâ vü kader eyler
Ammâ giricek ma’reke-i ma’nîye evvel
Şemşîri kor endîşe-i zırh u siper eyler
Nutk ile Mesîhâ geçinir her biri ammâ
Hâsıyyet-i sohbetleri insânı har eyler
Gavgâ-yı suhandir bu fazîletde nemiz var
Fazl ehli bizim bâşımız üstünde yer eyler
Söz ben dediğim cevher-i ulvî ise anı
Devrân sadef-i sem’-i kabûle güher eyler
Söz müdür o kim nüshasını nükte-şinâsân
Haşv-i şikem-i rahne-i dîvâr u der eyler
Hakkımda ne derlerse o gûne süfehânın
Âsâr-ı tabî’atlerine kim nazar eyler
Lazım gelicek ol müteşâ’irlere tab’ım
Her ma’rekede neyledi dahi neler eyler
Ol saf-der-i düşmen-küş-i nazmım ki husûsâ
Şemşîr-i zebânımdan ahibbâ hazer eyler

(Nefi – Siham-ı Kaza)

Türk edebiyatındaki önemli hicviyye örnekleri:

• Şeyhi – Harname
• Kani – Hirre-name
• Ali Vasi – Hümayun-name
• Nef’i – Siham-ı Kaza
• Cemali – Der Beyan-ı Meşakkat-i Sefer ü Zaruret ü Mülazemet
• Necati – Arpa Kasidesi
• Bayburtlu Zihni – Sergüzeşt-name
• Bağdatlı Ruhi – Terkib-i Bend