Fütüvvetname Nedir? Özellikleri, Örnekleri

♦ Fütüvvetnâme bir eserin değil, bir konuda yazılmış bütün eserlerin ortak adıdır. 13-14. yüzyılda Anadolu’da hem bir tasavvuf akımı hem de bir sivil toplum hareketi gibi ortaya çıkan Fütüvvet teşkilatının esaslarını işleyen, bu teşkilâta girenlerin uymaları gereken kuralları anlatan  bütün eserlere “fütüvvetnâme” denmesi gelenekleşmiştir.

♦  Fütüvvet; gençlik, yiğitlik, cömertlik, anlamlarına gelen Arapça bir sözcüktür.

♦ Anadolu’dan önce Abbasi halifesinin ordusundaki Türk savaşçılar arasında başlayan bu akım, bu savaşçıların olumsuz yönlerinin “fütüvvet” teşkilatı yoluyla ortadan kaldırılmasını ve böylece isyan gibi hareketlerin önüne geçilmesini sağlamıştır.

♦ Hareket zamanla başka yerlerle birlikte Anadolu’ya yayılmış, Ahilik teşkilatının da temelini oluşturmuştur. XII. yüzyılda kurulan Ahilik (Fütüvvet); dinî, ahlaki, meslekî dayanışma ve yardımlaşma örgütüdür. Örgüt, üyelerin ahlâk kurallarını belirlediği gibi, onlara sanat da öğretir. Örgütün ilkeleri, yaşama ve davranış kuralları da fütüvvetnâmelerle belirlenmiştir.

♦ Günümüze ulaşan en eski fütüvvetnâme, 10. yüzyılda mutasavvıf Şulemi tarafından yazılan Arapça Kitabü’l-Fütüvve’dir. Yazarın adıyla birlikte söylenenler de vardır: Burgazi Fütüvvetnâme’si, Nasırî Fütüvvetnâmesi, Haliloğlu Yahya Fütüvetnamesi gibi.

♦ Yazarı bilinen bilinmeyen pek çok “fütüvvetnâme”den en ünlüsü Haliloğlu Yahya Burgazi’nin “Fütüvvetnâme’sidir. Eserde nefisle mücadele, Allah’ın emir ve yasaklarına uymak, herkese iyilik etmek, cömert ve konuksever olmak, din farkı gözetmeden herkesi sevmek, kendini ve nefsini herkesten aşağı görmek gibi konular işlenmiştir. Ayrıca Ebü’l-Hayr Rûmî’nin de Fütüvvetnâme’si vardır.