Edebiyat Terimleri Sözlüğü U-Ü-V Harfleri

(U-Ü-V) Harfleriyle Başlayan Edebiyat Terimleri

-U- Harfiyle Başlayan Edebiyat Terimleri

ULAMA: Bir sözcüğün son sesiyle onun ardından gelen sözcüğün önsesinin kaynaşmasına yol açan birleştirme.

UYAK (KAFİYE): Sözcük ve eklerin son heceleri ya da en az iki dizenin sonunda yinelenen ses benzerliği.

UYARLAMA (ADAPTASYON): Yabancı dilden çevrilen bir metni, çevrildiği dili kullanan toplumun yaşam koşullarına, töre ve geleneklerine uydurma işi.

UZUN HECE: Arapça ve Farsça’dan dilimize geçen sözcüklerde görülen, her zaman uzun bir sesli ile biten hece. (Hâlâ, fâni vb.)

-Ü- Harfiyle Başlayan Edebiyat Terimleri

ÜÇ BİRLİK KURALI: Trajedi‘nin oluşmasını sağlayan kurallara verilen addır. Yer, zaman ve konu birliğini içerir.

ÜNLEM: Söyleyenin duygusal tepkisini dile getiren; korku, sevinç, şaşkınlık, acıma gibi duygularla birlikte çağrı, buyruk, yasaklama bildirerek bir başına cümle oluşturan sözcüklere verilen addır. (Haydi!, Ey!, Vay! vb.)

ÜNLÜ UYUMU: Bir sözcüğün yapısı içinde yer alan bir ünlünün etkisiyle öteki ünlülerin de ona uyması sonucu ortaya çıkan ilerleyici ve gerileyici benzeşme durumudur.

ÜNSÜZ UYUMU: Bir sözcükteki ünsüzler arasında görülen benzeşime verilen addır.

ÜSLUP: Sözlük anlamı “tarz, yol, usül”dür. Edebiyat terimi olarak üslup, dilsel araç ve olanaklardan yararlanarak düşünce, duygu, hayal ve eylemlerin özgün, kişisel bir yaklaşımla ifade ediliş biçimi, anlatılış tarzı.

Ayrıca bakınız ⇒ Üslup Nedir? Türleri, Özellikleri

ÜSTDİL: Özellikle belirli bir alana özgü olan bir konuyu ya da o konuyu açıklamak için kullanılmış olan konu dilini betimlemek için oluşturulmuş araç dil.

-V- Harfiyle Başlayan Edebiyat Terimleri

VAROLUŞÇULUK: İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız yazar J. P. Sartre’ın kurucusu ve kuramcısı olduğu edebiyat ve felsefe akımı.

VARSAĞI: Halk şiirinde koşma nazım şeklinin kendine özgü bir ezgiyle söylenen türüne verilen ad. Güney Anadolu bölgesinde Varsak Türklerince söylendiği için bu adı almıştır.

VECİZE
Söyleyeni belli, kısa, anlamlı söz. Özdeyiş diye de bilinir. Bireysem ya da toplumsal bir ilke, bir görüş, bir kanıyı en kısa yoldan anlatır. Yaşam deneyimine ve gözleme dayanır. Vecizeler bağımsız yazıldığı gibi, bir eserin içinde dağınık da bulunabilir. İslam büyüklerinin bu tür sözlerine kelam-ı kibar denir. Vecize önce eski Yunan edebiyatında yazılmıştır. Klasisizm edebiyatı döneminde, Larochefoacauld’ın Maximes (Vecizeler) adlı eseriyle Avrupa’ya gelmiştir.

VEZN-İ ÂHAR
Aruz ölçüsüyle yazılan halk şiiri nazım şekli. Aruzun müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün kalıbıyla murabba şeklinde yazılır. Her mısra bir müstef’ilâtün cüzüne sığacak şekilde dört kelime veya kelime grubuna bölünür. Birinci mısranın 2. Cüzü ikinci mısranın başına, ikinci mısranın 2. cüzü üçüncü mısranın başına, üçüncü mısranın 2. cüzü dördüncü mısranın başına getirilir ve bu cüzlerden sonra gelen cüzler birbirlerini izler.

Örnek:

Ey vaslı cennet/kıl câna minnet/vay, serv-i kamet/cân içre cansın
Kıl câna minnet/vay serv-i kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın
Vay serv-i kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın/şuh-ı cihansın
Cân içre cansın/nev-res fidansın/şûh-ı cihansın/gözden nihansın.
Tokatlı Nurî

VODVİL: Genellikle olguların tuhaflığına yaslanılan kaba bir güldürü türü.

VURGU: Sözcüklerde, cümlelerde, dizelerde yan yana gelen sözcüklerin kimi hecelerin ötekilerine oranla daha dik ve baskılı söylenişi.

Alfabetik olarak sıralanmış edebiyat terimlerine ve açıklamalarına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.