Türk Edebiyatında İlkler – Edebiyatın İlkleri

İlk Hikâyeler (Öyküler):

1. İlk Hikâye Örneği: Letâif-i Rivayat (1870), Ahmet Mithat Efendi

2. Batılı Anlamda İlk Hikâye Denemesi: Küçük Şeyler (1892), Sami Paşazade Sezai

İlk Romanlar:

1. İlk Çeviri Roman: Tercüme-i Telemak (Fenelon) (1862), Yusuf Kâmil Paşa

2. İlk Yerli Roman Denemesi: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1872), Şemsettin Sami

3. İlk Edebî Roman: İntibah (1876), Namık Kemal

4. İlk Realist Roman Denemesi: Araba Sevdası (1898), Recaizade Mahmut Ekrem

5. İlk Köy Romanı Denemesi: Karabibik (1890), Nabizade Nazım

6. İlk Psikolojik Roman Denemesi: Zehra (1894), Nabizade Nazım

7. İlk Psikolojik Roman: Eylül (1901), Mehmet Rauf

8. Batı Tekniğine Uygun İlk Realist Roman: Mai ve Siyah (1897), Halit Ziya Uşaklıgil

9. İlk Psikolojik Roman Denemesi, ilk Naturalist ve tezli roman: Zehra (1894), Nabizade Nazım

10. İlk Tarihî Uzun Hikâye-Roman Denemesi: Yeniçeriler (1871), Ahmet Mithat Efendi

11- İlk Tarihî Roman Örneği: Cezmi (1880), Namık Kemal

12. İlk Kadın Romancımız – Fatma Aliye Hanım (d.1862-ö.1936)

13. İlk polisiye roman: Esrar-ı Cinayet (1883), Ahmet Mithat Efendi

14. Kurtuluş Savaşını Doğrudan İşleyen Romanımız- Ateşten Gömlek (1922)- Halide Edip Adıvar

İlk Tiyatrolar:

1. Sahnelenen İlk Tiyatro Eseri – Vatan Yahut Silistre (1872) –Namık Kemal

2. İlk Tiyatro Eseri: Şair Evlenmesi (1860), Şinasi

3. Heceyle Yazılan İlk Manzum Tiyatro Eseri: Nesteren (1878), Abdülhak Hamit Tarhan

4. İlk Uyarlama Tiyatro Eserinin (Moliere – Zor Nikah) Yazarı – Ahmet Vefik Paşa

5. Edebiyatımızda Epik Tiyatronun Kurucusu – Haldun Taner

6. Hece ile Yazılan ilk Manzum Tiyatro Örneği – Binnaz (1919) – Yusuf Ziya Ortaç

7. İlk Epik Tiyatro örneği – Keşanlı Ali Destanı (1964) – Haldun Taner

İlk Şiirler:

1. Fransızca’dan İlk Şiir Çevirileri Yapan ve İlk Folklor İncelemesi Çalışmaları Yapan Sanatçı: Şinasi

2. İlk Şiir Antolojisi: Harabat (1875), Ziya Paşa

3. İlk Mensur Şiir Örnekleri – Mensur Şiirler (1886) – Halit Ziya Uşaklıgil

4. Edebiyatımızda İlk Kafiyesiz Şiir Denemesi-Validem – Abdülhak Hamit Tarhan

5. İlk Köy Şiiri Örneği – Köylü Kızların Şarkısı – Muallim Naci

6. Edebiyatımızda ilk Çocuk Şiiri Örnekleri – Şermin (1914) – Tevfik Fikret

7. İlk Pastoral Şiir Örneği – Sahra – Abdülhak Hamit Tahran

8. Aruzu Türkçe’ye Uyarlayan İlk Şair – Tevfik Fikret

9. Tasavvuf Edebiyatının Kurucusu ve Bu Yönde şiirler Yazan İlk Şair – Hoca Ahmet Yesevi

10. Bilinen İlk Türk Şair – Aprınçor Tigin

11. Bilinen ilk Türk Yazar -Yollug Tigin

12. Edebiyatımızda Aruzla Yazılan İlk Eser: Kutadgu Bilig (1069), Yusuf Has Hacib

13. İlk Hamse Sahibi: Ali Şir Nevaî

14. İlk Divan Şairimiz – Hoca Dehhanî

15. İlk Didaktik Eser Örneği – Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacib

İlk Gazeteler:

1. Edebiyatımızda İlk Özel Gazeteyi Çıkaran, Noktalama İşaretlerini İlk Kullanan Sanatçı: Şinasi

2. İlk Resmî Türkçe Gazete: Takvim-i Vakayi – 1831

3. İlk Yarı Resmi Türkçe Gazete: Ceride-i Havadis -1832

4. İlk Özel Türkçe Gazete : Tercüman-ı Ahval – 1860

Ayrıca bakınız-> Tanzimat Dönemi Gazeteler

Diğer İlkler:

1. Edebiyatımızda İlk Fabl Örneği: Harname, Şeyhî

2- Edebiyatımızda Batılı Anlamda İlk Fabl Örneği: Eşek İle Tilki Hikâyesi, Şinasi

3. İlk Makale Örneği: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi, Şinasi – 1860

4. İlk Eleştiri Örneği: Namık Kemal – 1866

5. Edebiyatımızdaki En Önemli Gezi Yazısı Örneği: Seyahatname (17.yy), Evliya Çelebi

6. Edebiyatımızda Günlük Terimini İlk Kullanan yazar: Falih Rıfkı Atay

7. İlk tezkire : Mecalisü’n-Nefais, Ali Şir Nevaî

8. Anadolu Sahasında Yazılan İlk Tezkire: Heşt Behişt, Edirneli Sehî Bey

9. İlk Söylev (Nutuk): Göktürk Yazıtları (Orhun Abideleri) (8.yy.)

10. İslâmî Dönem Türk Edebiyatı İlk Yazılı Eser : Kutadgu Bilig (1069), Yusuf Has Hacib

11. Edebiyatımızda İlk Mesnevi Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib

12. Edebiyatımızda İlk Siyasetname Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib

13. Batı Etkisindeki Türk Edebiyatında Bilinçli İlk Temsilcisi: Şinasi

14. Edebiyatımızdaki İlk Atasözleri Derlemesi: Durub-ı Emsal-i Osmaniye (1863), Şinasi

15. İlk Bibliyografya: Keşfu’z-Zünun (1652), Kâtip Çelebi

16. İlk Hatıra Kitabı: Babürnâme, Babürşah – 16.yy.

17. İlk Mizah Dergisi: Diyojen (1870), Teodor Kasap

18. İlk Edebî Bildiriyi Yayımlayan Topluluk – Fecr-i Ati Topluluğu (1909)

19. İlk Yazılı Edebî Metin ve Türk Adının Geçtiği İlk Metin – Göktürk Yazıtları (8.yüzyıl)

20. Türk Dilinin İlk Sözlüğü ve İlk Dilbilgisi Kitabı –Divanü Lügati’t-Türk (1072) – Kâşgarlı Mahmut

21. İlk Türkçe Sözlük – Kamus-ı Türkî (1901) – Şemsettin Sami

22. İlk Edebiyat Tarihçimiz – Abdülhalim Memduh Efendi

23. Batılı Anlamda İlk Edebiyat Tarihçimiz – Mehmet Fuat Köprülü

24. Türkçe’nin İlk Dil Bilgisi Kitabı – Sarf-ı Türkî – Süleyman Hüsnü Paşa

25. İlk Alfabemiz – Göktürk Alfabesi

26. Edebiyatımızda Milli Edebiyatın Açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul

27. İlk Türk Destanı – Alp Er Tunga Destanı

28. Süslü Nesrin İlk Temsilcisi – Sinan Paşa

29. Dilde Sadeleşmeyi Savunan ilk Yayın Organı – Genç Kalemler (1911)

30. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Kurulan ilk Edebî Topluluk – Yedi Meşaleciler (1928)

31. Edebiyatımızda Yayımlanan ilk Ortak Kitap – Yedi Meşale (1928)

32. Edebiyatımızda Yayımlanan İkinci Ortak Kitap – Garip (1941)

33. İlk Röportaj örneği – Rüya – Ziya Paşa

34. İlk Dergi örneği – Mecmua-ı Fünun – Münif Paşa-1861

35. Batılı anlamda İlk Günlük Örneği- Seyahat Jurnali- Direktör Ali Bey

36. Türkî-i Basit Akımının Öncüsü – Aydınlı Visali –15.y.y.

37. Türkî-i Basit Akımının En güçlü Temsilcileri – Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi

39. Sebk-i Hindi Akımının En Güçlü Temsilcisi – Şeyh Galip-18.yy.

40. İlk fıkra yazarımız- Ahmet Rasim

Dünya Edebiyatında İlkler

1. Dünya Edebiyatında Hikâye Türünün ilk Örneği: Decameron Öyküleri (14.yüzyıl) – Giovanni Boccacio

2. Dünya Edebiyatında Deneme Türünün ilk Örneği: Denemeler – Montaigne

3. Dünya Edebiyatında İlk Modern Roman Örneği: Don Kişot – Cervantes

4. Dünya Edebiyatında ilk Realist Roman Örneği: Mademe Bovary – Gustave Flaubert

5. Dünyanın Bilinen İlk Destanı: Gılgamış Destanı -Sümerler

6. Komedi Türünün ilk Temsilcisi: Aristofanes

7. Trajedi Türünün ilk Temsilcisi: Aiskylos

8. Bilinen ilk Fabl Örneği: Pança Tantra (Kelile ve Dimne) – Hint Edebiyatı