Edebiyat Nedir? Türleri, Özellikleri

Edebiyat Nedir? Edebiyatın Tanımı, Türleri, Özellikleri

Edebiyat: Arapça “edep” sözcüğünden türetilen bu kavram, ilk kez Şinasi tarafından günümüzdeki anlamıyla bir sanat türünün adı olarak kullanılmıştır. Şinasi’den önce nazım ve nesir türlerindeki eserlere ‘şiir’ ve ‘inşa’ denilmekteydi.

Günümüzde edebiyat kavramı şu anlamlarda kullanılmaktadır:

1) Düşünce, duygu, olay ve imgelerin insanlarda estetik duygular uyandıracak bir biçimde, dil aracılığıyla, söz ve yazıyla anlatımını amaç edinen sanat.eş.Yazın.

2) Bu sanatın ilkelerini, kurallarını, bu yolda oluşturulmuş ürünleri inceleyen bilim dalı. Değerlendirme çalışmalarıyla “edebiyat tarihi” adını alır.

3) Bir çağda, bir dilde yaratılmış, sözlü ya da yazılı, sanat değeri taşıyan yapıtların bütünü; Klasik edebiyat, 19. yüzyıl Türk edebiyatı gibi.

4) Herhangi bir bilim ya da sanat dalıyla ilgili eserlerin tümü: Tıp edebiyatı, Atatürk’le ilgili literatür… gibi. Türkçe’de bu anlamda genellikle “literatür” kelimesi kullanılmaktadır.

Ayrıca deyim olarak “edebiyat yapmak” sözü; bir konuda gereksiz, boş, süslü söz söylemek anlamına gelir.

Edebiyat eseri, bir dil ürünü olan yazılı ve sözlü eserlerin tümü. Bu bakımdan bir gazete haberinden sanat değeri taşıyan hikaye, roman, deneme, fıkra türüne kadar her türlü yazı edebiyat eseri sayılır.

Edebiyatın Konusu: Yazar ve şairlerin ortaya koydukları eserlerde ele alıp işledikleri her şey, edebiyatın konusunu oluşturur.

Edebiyatın İçeriği: Dil ürünlerinde kullanılan üslup, tür (hikaye, roman, deneme, fıkra, makale vb.) edebiyatın içeriğini oluşturur.

Edebiyatın Yöntemi: Dil ürünlerinin tüm özelliklerinin tarihi akış içinde bilimsel olarak incelenmesi de edebiyatın yöntemini oluşturur.

Edebi Eser; Tanımı ve Özellikleri:

İnsanın duygu ve düşüncelerini; özlem ve dileklerini estetik ölçüler içinde anlatan ve okuyucuda güzellik duygusu yaratan dil ürünlerine edebî eser denir.

Edebiyatın (Edebî Eserin) Özellikleri:

Edebî eser okuyanı etkilemelidir.
Anlatımı güzel, düşüncesi sağlam ve özlü olmalıdır.
Konusu; ait olduğu toplumun ve yazıldığı dönemin özelliklerini yansıtmalıdır.
Eser zamanın süzgecinden geçtikten sonra toplumca anlaşılıp beğenilmelidir.
Duygu ve düşünceler belli bir edebî türe uygun olarak anlatılmalıdır.
Eser estetik ölçüler içinde, belli bir sanat anlayışıyla yazılmalıdır.

Edebiyat Tarihi ve Önemi:

Bir ulusun çağlar boyu yarattığı sözlü ve yazılı dil ürünlerini ve onların yazarlarını bilimsel bir yöntemle tarihi akış içinde inceleyen bilim dalına edebiyat tarihi denir.

Edebiyat tarihi bir ulusun geçmişteki düşünce yapısını, dünya anlayışını, kültür ve uygarlık birikimini yeni kuşaklara aktarır. Böylece kuşaklar arasında köprü kurarak yeni kuşakların daha iyiyi, doğruyu, güzeli bulmalarına yardımcı olur.

Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri

Ayrıca bakınız ⇒ Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri

Edebiyatın Diğer Bilimlerle İlişkisi

Ayrıca bakınız ⇒ Edebiyatın Diğer Bilimlerle İlişkisi

Edebiyat Türleri

Edebiyat türleri biçim yönüyle iki başlık altında ele alınabilir: Nazım (şiir) ve nesir (düz yazı).

Nazım belli bir ölçü ve kalıp esas alınarak üretilmiş edebi ürünlerdir. Ya da kısaca bütün şiir ve şiirsel metinlerdir. Hece vezni gibi belli bir kalıp ve ölçü kaygısı güdülerek yazılır.

Nesir ise serbest, ölçüsüz düz yazıdır.

Nazım genel olarak bütün şiir türlerini; nesir ise edebiyatın şiir dışındaki tüm biçimlerini (roman, öykü, tiyatro, deneme vs.) kapsar.

Edebî türleri yapısı, amacı ve ifade ediliş biçimlerinden hareketle şöyle sınıflandırabiliriz:

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI – METİN TÜRLERİ

1. EDEBÎ (SANATSAL) METİNLER

1.a. Coşku ve Heyecana Bağlı Metinler