DRAMA İLKELERİ VE AŞAMALARI

1. DRAMA ÖĞRETMENİNİN ÖZELLİKLERİ
2. DRAMA İLKELERİ
a. Drama Oyun İlkeleri
b. Drama Araç ve Gereçlerini Hazırlama ilkeleri
c. Drama Oyun Alanı Hazırlama İlkeleri

3. DRAMA AŞAMALARI
a. Isınma
b. Kaynaştırma
c. Uygulama
d. Tarışma ( Gözden Geçirme ve Değerlendirme )
e. Rahatlama Alıştırmaları

1. DRAMA ÖĞRETMENİNİN ÖZELLİKLERİ

Öğretmen, çocuğun oyun arkadaşıdır. Drama çalışmaları; hoşgörülü, yaratıcı, özgürce kendini ifade edebilen bireyler yetiştirmeye yöneliktir . Drama sürecinin temel ögesi insandır. Drama öğretmeni, drama sürecinin temellerinden ve önemli ögelerinden biridir. Drama sürecinde ilk hareketi veren, sunan ve değerlendiren öğretmendir. Dramada liderlik en zor görevlerden biridir. Her an beklenmeyen yeni bir oyunsu oluşum ortaya çıkabilir. Yaratıcı dramanın yöntem, süreç ve esaslarına geçmeden önce drama öğretmeninin özelliklerinin bilinmesinde yarar vardır.

Bu özellikler şöyle sıralanabilir :
1. Drama öğretmeni konuştuğu dili doğru kullanmalıdır.
2. Drama öğretmeninin oyunculuk konusunda giriş niteliğinde bir eğitim alması gereklidir.,
3. Bireylerle ve grupla uğraşan drama öğretmeninin, grupta çıkabilecek sorunlara çözüm yolları bulma konusunda psikolojik bilgilere sahip olması gereklidir.
4. Drama öğretmeni öğrencilerin yaratıcı güçlerini kullanmalarına ve deneyerek öğretmenlerine fırsat verici etkinlikler yaptırmalıdır.
5. Öğretmen, çocukları olduğu gibi kabul etmeli ve kendi duygularını ifade etmelerine, tartışmalarına fırsat tanımalıdır.
6. Drama öğretmeni çalışmaya başlamadan önce yapacağı işleri planlayarak sınıfa girmelidir.
7. Drama öğretmeni, oyunları izlerken daha sonraki oyunları ve bunların içereceği mesajları düşünmelidir.
8. Drama öğretmeni., drama etkinliği sırasında grup dinamiğini ve dikkat yoğunlaşmasını etkinli sonuna kadar aynı düzeyde tutmaya özen göstermelidir.
9. Drama da tümüyle kusursuzluk ya da doğruluk ve yanlışlık aranmayacağı, drama öğretmeni tarafından asla unutulmamalıdır.
10. Drama öğretmeni, mesleğinde özgür olmalıdır.
11. Drama öğretmeni, çocukların kendilerini keşfetmelerine fırsat tanımalıdır. Sonuçları söyleyerek ve çözüm yolunu açıklayarak, bu keşfetmeyi engellememelidir.
12. Drama öğretmeni; iyi bir dost, iyi bir sırdaş, iyi bir arkadaş olmalıdır. Her öğrenciyi eşit olarak düşünmeli, rahat hareket edecekleri özgür bir ortam hazırlamalıdır.
13. Drama öğretmeni; sabırlı, tutarlı, hoşgörülü, güler yüzlü, anlayışlı olmalı, grubun güvenini kazanmalıdır.
14. Değişmeye açık, gelişmeye elverişli, esnek bir kişiliğe sahip olmalıdır.
15. Öğretmen, gerekli durumlarda farklı meslek uzmanları ile iletişime geçip işbirliğine gidebilmelidir. Okul yönetimi, öğretmenler ve velilerle iyi diyaloglar kurabilmelidir.
16. Drama öğretmeni, grup dinamiğinin ayarlanması gereken durumlarda müdahale edebilmeli, sürecin akışını doğru ve tutarlı biçimde değiştirebilmek için yaratıcı gücünü kullanabilmelidir.
17. Drama öğretmeni, öğrenciden aldığı her türlü tepkiyi doğru ve tutarlı bir biçimde gözleyip yorumlamalıdır.
18. Drama öğretmeni, öğrencilerde oyuna karşı bir gereksinim doğurmalı; söylenceler ( efsaneler ), masallar, gerçek olaylar ile onları güdülemeli ve kendi yaratıcılıklarını ortaya koymalarına fırsat vermelidir.
19. Her öğrencinin duygularının, düşüncelerinin önemli olduğunu unutmamalıdır.
20. Drama öğretmeni alanı ile ilgili olarak kendini sürekli geliştirmelidir.

2. DRAMA İLKELERİ

a. Drama Oyun İlkeleri

Drama dersi,çocukların yaratıcılıklarını geliştirmek üzere onlara olanaklar sunar. Yaratıcı oyunlar,çocuğun tüm gelişim düzeylerini uyaran, yaratıcı güçlerini geliştiren,katılımcı,öğrenci merkezli etkinliklerdir. Eğitimde drama aynı zamanda her yaş ve değişik meslekten insan için anaokulundan başlayarak öğretimin her basamağında ve yaygın eğitimde kullanılabilecek eğitsel ve sanatsal bir yöntemdir.

Bu ilkeleri şöyle sıralayabiliriz:
1. Drama etkinliğine katılanlar grup içi çalışmalara hazır olmalıdır.
2. Grup içi çalışma süresince insanlar kendilerini rahat ve güvenli hissetmelidir.
3. Etkinliklere katılanlar, yeni ve değişik şeyler keşfetmeye hazırlıklı olmalıdır.
4. Drama etkinliği, çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun hazırlanmalı, etkinlik hazırlanırken kolaydan zora doğru ilkesi benimsenmelidir.
5. Drama etkinliği hazırlanırken, grup içindeki diğer gruplarla tartışarak, fikir alış verişi yaptırılmasına özen göstermelidir.
6. Drama çok genel olarak, seyirciler için oynanmaz .
7. Drama etkinliğinde önemli olan oyun sürecidir.
8. Drama çalışması yapılırken acele edilmemeli.
9. Her drama etkinliğinden sonra etkinlik hakkında konuşulmalıdır.
10. Pek çok derste drama kullanılabilir
11. Drama çalışmalarında elverdiğince herkesin katılımı sağlanmalı.
12. Etkinliğe katılan bireylerin gönüllü olmaları esastır.

b. Drama Araç ve Gereçlerini Hazırlama İlkeleri :

Dramada öncelikle temel araç, öğrencinin kendisidir.
Araç ve gereç hazırlarken şu ilkelere dikkat edilmelidir:
1. Seçilecek araç ve gereçler; öğrencinin ekonomik durumuna uygun, o yörede kolay bulunabilir olmalıdır.
2. Fiziksel olarak öğrenciye zarar vermemelidir ( kesici, sivri uçlu, patlayıcı olmamalıdır. )
3. Alay konusu olacak, kişiliği zedeleyecek nitelikte olmamalıdır.
4. Eldeki olanaklara göre fazla zorlanmaya girilmeden hazırlanmalıdır.
5. Öğretmen konuya göre araç ve gerecini hazırlamayı öğrenciden istemeli, birlikte planlayarak araç ve gereçlerini hazırlayabilmelidir.
6. Araç ve gereçlerin konsantrasyonu hızlandırdığı unutulmamalı ve birlikte araç ve gereç sepeti, kutusu ve sandığı oluşturulmalıdır.
7. Hazırlanan araç ve gereçler cinsiyet farkı gözetmeksizin çocukların isteğine göre kullanılmalıdır.
8. Araç ve gereçler birden çok amaç için kullanılabilir.
9. Hazırlanan araç ve gereçler, kasların uyum içinde çalışmasına yardımcı olmalı ve hareket özgürlüğünü kısıtlamamalıdır.
10. Paylaşma duygusunu desteklemeli.
11. Hazırlanan araç ve gereçler malzemeler öğrencinin her an ulaşabileceği yerde bulundurulmalı ve öğrencinin bunları istedikleri etkinliklerde kullanmalarına fırsat verilmelidir.

c. Drama Oyun Alanı Hazırlama İlkeleri

Drama çalışmalarında bir çok önemli etken vardır. Mekan ( alan ) bunlardan en önemlisidir. Drama çalışmaları genellikle kapalı mekanda yapılır . Sınıf, uygun bir salon, hatta müze ortamı gibi rahatça hareket edebilecek mekanlarda ve açık havada da çalışılabilir. Drama çalışmalarının yapılacağı ideal alan;
1. Ayakkabısız çalışmaların yapılacağı, halı veya ahşap parke döşeli,
2. Sabit sıraların olmadığı,
3. Gürültü unsuruna karşı gerekli önlemlerin alındığı,
4. Oyun sergilemeye elverişli,
5. Sıcaklığı ve aydınlatma koşulları çalışma yapmaya elverişli bir ortam olmalıdır.
Yalnız, dikkate alınması gereken bazı ilkeler vardır.

1. Ortam çocuğun ( öğrencinin ) rahat hareket edebileceği güvenli bir yer olmalıdır.
2. Yerin ıslak ve kaygan olmamasına dikkat edilmelidir.
3. Öğrencilerin fiziksel olarak zarar görmemesi için, öğretmenin ortamı iyice kontrol etmesi gerekir.

3. DRAMA AŞAMALARI

Eğitimde drama bir grup çalışmasıdır. Grupla yapılan çalışmalarda belirli bir yöntem izlenir. Bu yollar izlenirken öğretmene büyük görevler düşer.

Drama etkinlikleri yapılırken aşağıdaki aşamalar izlenir:

a. Isınma :
Isınma, eğitimde dramanın önemli bir aşamasıdır. Kullanılırsa sürecin başında yaptırılması uygundur. Öğretmen tüm grubun bedenlerini ve duygularını harekete geçirir. Hareket ısınmanın ana ögesidir. Vücudun eklem yerlerini açar,kasları yumuşatır,rahat bir çalışma sağlar. Öğretmen ısınma çalışmalarını sınıf içindeki tüm çocuklarla yapmalıdır. En fazla 10-12 dakika olmalıdır. Daha fazla ısınma çalışması yapmak,çocukları yorar. Verimli bir çalışma yapmayı engeller. Isınma çalışmalarında müzik ve ritm ısınmayı daha da kolaylaştırır. Öğretmen,ısınma çalışmalarında çocuklara müzik yada ritm eşliğinde yürüme,koşma,zıplama,itme,çekme,sürünme,vb. hareketleri yaptırır. Öğretmen bu çalışmalar sırasında asıl hedefi gözden kaçırmamalıdır. Bu hedef doğrultusunda grubu motive etmelidir. Isınma çalışmalarında öğrenci önce kendini ve bedenini tanır,keşfeder. Duyu organlarını harekete geçirir. Isınma çalışmalarında öğretmen dikkatli olmalıdır. Bedeni zorlayıcı,ters hareketlerden yaptırmalıdır. Dramanın temel hedefi; daha hoşgörülü, birbirlerini anlayan, daha demokrat insanlar yetiştirmektir.

b. Kaynaştırma
Çocuk, kendisini tanıdıkça, kendisi ile ilgili kimi özellikleri keşfettikçe grupla da iletişime girer. Bu da ısınma çalışmalarının bir parçasıdır. Çocuklar öğretmenini önerisiyle gözlerini kapatıp belirli bir konuyu düşünmeye, kendini dinlemeye yönlendirilebilirler. Çocukların yağmur damlası, kar tanesi, kuş tüyü olup o hareketleri yapmaları istenebilir. Bu çalışmalar sırasında kurulan iletişim giderek etkileşime dönüşür. Bu dönüşüm, grubu birbirine daha çok yaklaştırır çocuklar birbirini tanıdıkça, birbirine dokunarak iletişim kurarlar. Bu iletişim çocukta ve grupta güven duygusunu geliştirir.

c. Uygulama
Her yaşta insanın fırsat buldukça içinde olmaktan keyif duyduğu aşama, uygulama aşamasıdır. Uygulamalarda genellikle sürecin nasıl gelişeceği nereye varacağı gruba açılanmaz. Uygulama çalışmalarının; beklenenden kapsamlı, beklenenden daha uzun zaman alması yaratıcılık sürecinin işlemesine bağlıdır. Böyle bir durumda öğretmenini dikkat etmesi gereken nokta, oyunlarda katılımcıları gereğinden fazla yormamak, çalışmanın dağılmamasına dikkat etmektir. Çocuk ve ergenlerde yapılan uygulamalarda, yaratılan yaşam durumları yoluyla çeşitli konuların irdelenmesi; anne, baba, çocuk ilişkileri; okul, veli ilişkileri, kent yaşamı ve sorunları, çevre sorunları, vb. konularda, iletişim, bilgilendirme, fikir üretme, çözüm bulma gibi amaçlara yönelmek mümkündür. Kısaca drama uygulamalarında yaratıcı yaklaşım içindeki bireyler kendi yaşamlarını daha bilinçli düzenler, kendilerine güven ve saygıyı geliştirirler.

d. Tartışma ( Gözden Geçirme ve Değerlendirme )

Yaratıcı dramada tartışmalar; çalışma öncesinde, çalışma anında, çalışma sonunda veya daha sonra yapılabilir. Dranmanın aşamalarının her birinin yada bir kaçının ardından tartışmanın aşılması; drama çalışmalarında sonuçtan çok süreç önemlidir. Drama aşamalarından geçen katılımcıların çeşitli davranış biçimlerini, düşüncelerini, yaşantılarını gözden geçirip, içsel irdelemeler yapabilmeleri ve kendi yaşamlarında bilinçli ve isteyerek yeni düzenlemeler oluşturulabilmeleri bu değerlendirmenin önemli bir boyutu oluşturur.

e. Rahatlama Alıştırmaları
Drama etkinliklerine katılan çocukların enerjileri en doruğa çıkmıştır. Bu enerjileri boşaltmak gerekir. Enerjinin boşaltılması aslında çocuğu rahatlamalıdır. Bu çalışmalar başlangıçta çocuklar tarafından garip karşılanabilir. Öğretmen bu çalışmalarda başarılı olursa çocuğa güven kazandırır. Çocukların hayal güçleri geniş olduğundan rahatlamaları daha kolaydır. Rahatlama çalışmaları sırasında çocuğun düşünceleri, rahatlama fikrinden çok kendine yönelir. Rahatlama çalışmaları sırasında yapılan fiziksel ve zihinsel hareketler, çocuğun bedeninin, zihninin ve düşüncelerinin rahatlamasına yardım eder. Rahatlama çalışmalarına başlamadan önce çocukların olumlu duygular taşıyıp taşımadığından emin olmak gerekir. Aslında öğretmen drama çalışmaları sırasında ( eleştiriler, öneriler ve değerlendirmeler ) çocukları rahatlama aşamasına hazırlanmış olmalıdır. Rahatlama çalışmalarında müziğin büyük etkisi vardır. Özellikle zihinsel rahatlamaya yardımcı olur. Çocuklarda rahatlamanın en tipik yöntemi yere uzanıp yatılarak yapılan çalışmalardır. Bu çalışma sırasında çocukların gözlerinin kapalı olması gerekir. Rahatlama çalışmaları sırasında kontrol, öğretmenin elindedir. Rahatlama çalışmaları uzun süreli olmamalıdır. Öğretmen, 4. ve 5.sınıflarda rahatlama çalışmaları yaptırabilir.
Örneğin;
* Dağınık olarak yürü,
* Omuzları boşalt,
* Değişik duygularla yürüyün,
* Burası sinema,
* Parmaklarının ucunda yaylanarak yürü,
* Derin nefes al,
* Yavaş yavaş ortaya doğru toplan,dur,
* Kollarını aç, kol boyu aralığında açıl,
* Nefes al ve nefes alırken kollarını yukarı kaldır,
* Nefesini verirken ip kopmuş gibi yere düş,
* Gözlerini kapat, yere yerleş,
* Belini yere ver, başını yerleştir, ayaklarını hareket ettir,
* Nefes al karnını doldur,bırak,
* Baldırını yere değdir,
* Bacaklarını çek, kır, salla, bacakların titresin,
* Avuçlarını aç, kapa, bileklerini çek,
* Kollarını dirsekten kır, uza, çek, salla,
* Kürek kemiklerini yerde hareket ettir,
* Nefes al, nefesinin gittiği yeri düşün,
* Küçük bir hap olduğunu düşün ve gittiğin yeri gözle,
* Organlarını dolaş,
* Hiçbir ağırlığın yok, boşlukta uçuyorsun, ( klasik müzik başlar.) rüzgarla birlikte hızlı bir seyahat yapıyorsun, duyduğun sesleri düşün, kendini dinle, kendini hazır hissettiğin zaman yavaş yavaş sola dön, dört ayak ol ve otur.