Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı) Nedir? Dolaylı Tümlecin Özellikleri, Örnekleri

Dolaylı Tümleç Nedir?

Dolaylı Tümleç, “-E, -dE, -dEn” eklerini alarak cümlenin, dolayısıyla yüklemin anlamını, “fiilin, çıkma (uzaklaşma), bulunma ve yönelme (yaklaşma) bakımlarından ilgili olduğu yer” yönünden tamamlayan öğedir. Yer tamlayıcısı da denir.

• Biz yazları köye gideriz; sahil lüksümüz yok bizim.
• Nice tarihî eserler sular altında bırakılıyor.
• Buğdayı çiftçiden hep ucuza alırlar.
• Baş ucumdaki lâmbayı yakıp saate baktım.
• Büyük bir boşlukta bozuldu büyü.
• Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu.
• Başımız üstünden yorgun bulutlar geçer.

» Yaklaşma ve uzaklaşma ekli yer tamlayıcıları isim cümlelerinde çok az bulunur. Bulunma ekli yer tamlayıcıları ise her cümlede bulunabilir.

• Her tarafta, yükselen otların kenarlarında, kırların en tenha ve göze görünmez noktalarında başlı başına tam bir güzellikle açılmış, belki renkleri biraz soluk kır çiçekleri vardı.
• Hâlbuki bu sergilerin getireceği sanat ve güzellik terbiyesine bilhassa biz muhtacız.

» Dolaylı tümleç, yükleme sorulan “nereye?, nerede?,  nereden?, kime?, kimde?, kimden?, neye?, nede?, neden?” sorularının cevabıdır.

• Bunları babana sormalısın.  (Kime?)
• Aradığınız kitapları sahafta bulursunuz. (Nerede?)
• Tebeşir kireçten yapılır.  (Neden?)

Türü:

» İsim cinsinden bütün kelimeler ve kelime grupları dolaylı tümleç olabilir.

• Kuleye çıkınca, sabah güneşinin henüz dağılmadığı hafif sislerle örtülü ufka dikkatle baktı.
• Konak, çamurlu ve bozuk bir yolun sağında kurulmuştu.
• Ayağını toprağa basmaktan ürküyordu.

» Yer soran soru kelimeleri de dolaylı tümleçtir?

• Bu elbiseyi nereden aldınız?
• Benim kalemim kimde kalmış?

Sayısı:

» Bir cümlede birden fazla aynı veya farklı cinsten yer tamlayıcısı bulunabilir. 

• Ormanlardan, derelerden, köprülerden, tepelerden, uçurumlardan şimşek gibi geçti.
• Gökalp ve arkadaşları, hem edebî eserlerinde, hem de Türkçeyi sadeleştirmek için ortaya koydukları prensiplerde halka yöneldiler.

» Bazı yer tamlayıcıları kendinden önceki yer tamlayıcısının açıklayıcısıdır.

• Her tarafta, yükselen otların kenarlarında, kırların en tenha ve göze görünmez noktalarında başlı başına tam bir güzellikle açılmış, belki renkleri biraz soluk kır çiçekleri vardı.

Ayrıca bakınız ⇒

CÜMLENİN ÖGELERİ

• Cümle Nedir?
• Yüklem
• Özne
• Nesne
• Dolaylı Tümleç
• Zarf Tümleci
• Cümle Dışı Unsurlar
• Cümlenin Öğelerini Bulurken…
• Cümlenin Öğeleri
• Cümle Türleri