Divan Şiirinin Genel Özellikleri

İslamiyet’in Türkler tarafından kabulüyle Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle gelişen Divan edebiyatının temeli kuşkusuz şiir üzerine kurulmuştur. Divan edebiyatı kavramı bile şairlerin şiirlerini topladıkları kitap ismi olan divan sözcüğünden almıştır. Bu durum bile Klasik Türk edebiyatı da denilen Divan edebiyatında şiirin ne kadar büyük bir öneme sahip olduğunu göstermektedir.

Divan şiirinin temel özellikleri şunlardır:

• Divan şiiri, ilk örneklerini 13. yüzyılda vermeye başlamış; 19. yüzyılda ise etkisini yitirmiştir. Divan şiirinin ilk şairi Hoca Dehhani’dir.

• Sanat için sanat anlayışı benimsenmiştir.

• Aruz ölçüsü kullanılmıştır.

• Nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır; ancak tuyuğ, şarkı ve rubailerde dörtlük kullanılır.

• Daha çok tam ve zengin kafiye kullanılmıştır.

• Arapça, Farsça kelime ve tamlamalarla dolu, süslü, özentili, ağır bir dil kullanılmıştır. Divan şairlerinin ustalığı, belirli kurallara uyarak benzetmeler yapmak, sanatlı söyleyişler ortaya koymak, mazmunları yerinde kullanmak ve bu şartlar içinde etkili bir söyleyiş güzelliğine ulaşmaktadır.

• Konuya değil konunun işleniş biçimine önem verildiğinden aynı konu değişik dönemlerde birçok şair tarafından işlenmiştir. Bu yüzden Leyla vü Mecnun, Yusuf u Züleyha adını taşıyan birkaç eser vardır.

• Divan şiirinde Arap ve Fars edebiyatlarından alınan belli semboller vardır. Mazmun adı verilen bu semboller hiç değiştirilmeden kullanılır. Gül deyince sevgili, bülbül deyince aşığın anlaşılması gibi. Bunlar dışında Türklerin oluşturduğu semboller de vardır.

• Şiirde bütün güzelliğine değil parça güzelliğine değer verilir. Hatta çoğu şair “Mısra-i berceste” adı verilen en güzel dizeyi oluşturmaya çabalar.

• Divan şiirinde toplumsal konulara hemen hiç yer verilmemiş, sanat bireysel bir çaba olarak algılanmıştır.

• Divan şiirinde gerçek hayat ya da insan, olduğu gibi değil idealize edilerek anlatılır. Şiirin anlaşılması için sözcüklerin ötesindeki anlamlara dikkat edilmelidir.

• Gazel, kaside, mesnevi, rubai gibi ortak nazım şekilleri kullanılır.

• Daha çok aşk, ayrılık, hasret, ölüm, doğa sevgisi gibi kişisel konulara değer verilir.

• Temelinde din olan Allah aşkını, Peygamber sevgisini anlatan Divan şiirleri Tasavvuf edebiyatı adıyla incelenir.

• Kuralcı ve kalıpçı bir şiirdir. Konudan çok konunun işleniş biçimi önemlidir.