DİLİN KÜLTÜR TAŞIYICILIĞI

Dil mi kültürü yaratmıştır yoksa kültür mü dili yaratmıştır? Aslında her ikisi de doğru. Kuşkusuz kültürü bir insan topluluğunun yaşama biçimi olarak alırsak önceliği doğal olarak kültüre vermemiz gerekir. Kısaca insanlar topluluk biçiminde yaşamaya başladıklarında, o topluluğu oluşturan bireylerin ortak bir biçimde uymaları, paylaşmaları gereken kimi kurallar, ilkeler, ortak inançlar, görüşler ve benzeri özellikler oluşturmuşlardır. İsterseniz bunların tümüne “uzlaşımlar” diyelim. Bu uzlaşımların içinde yer alan en önemli bileşenlerden biri de dildir. Ne var ki dil oluştuktan sonra kültür hep dilin egemenliğinde oluşmuştur. Bu nedenle dil ile kültür arasındaki ilişki eytişimseldir çünkü bu ikisi birbirini hem tamamlar hem de karşılıklı etkiler. Bir başka deyişle, biri ötekisine gönderme yapılmadan açıklanamaz. Kültürün dili yarattığı kadar dil de kültürü yaratır.

Dilin önemli özelliklerinden birisi, içinde konuşulduğu toplumların uzlaşımlarını nesilden nesile aktarmasıdır. İnsanlar kimi yaşamsal ve fiziksel özelliklerini kalıtım yoluyla elde ederler. Örneğin göz rengi, saç rengi ve benzerleri. Ancak dili anne ve babalarımızdan kalıtım yoluyla değil, içinde büyüdüğümüz dilsel toplulukta yani kültürde o dilsel topluluktaki insanları dinleyerek, onlara benzemeye çalışarak, onlarla konuşarak, doğuştan getirdiğimiz dil yetisini işleyerek edinmiş oluruz. Yalnızca insanlara özgü olan doğuştan getirilen dil yetisi evrensel dil bilgisinin ilkelerini taşır [Chomsky (Çomski), 1988]. Ancak kişi içinde büyüdüğü dile denk düşen göstergeleri geliştirerek o dili edinmiş olur. Bir çocuk, ulusu, ırkı, rengi ne olursa olsun kendi dilsel topluluğunun dışında tümüyle farklı bir dilsel ortamda büyütülürse o topluluğun dilini ana dili gibi edinmiş olur.

İnsanoğlu, içinde yetiştiği topluluğun dilini edindikten sonra, dil aracılığı ile o dilsel topluluğun tüm uzlaşımları kendisinden sonra gelen kuşaklara dili aracılığı ile aktarır. Toplumları kalıcı kılan, işte dilin bu kültür taşıyıcılığı özelliğidir. Dil ile kültür arasında sıkı bir ilişki vardır, ikisi birbirinden ayrılmaz bir bütün oluşturur.

Veysel KILIÇ