Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Temsilcileri (Yazarları, Şairleri)

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Modernleşme yolundaki Türk edebiyatı, 1923 yılında Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yeni bir aşamaya kavuşmuştur. Esasen Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı, ilk zamanlarda Millî Edebiyat akımının izini sürmüş bir edebiyattır ve bu yüzden Millî Edebiyattan kesin hatlarla ayrılamamaktadır. Çünkü Millî edebiyat sanatçıları, Cumhuriyetin ilk yıllarında da önemli önemli eserler vermişlerdir. Yakup Kadri, Halide Edip, Reşat Nuri, Refik Halit ve daha birçoğu Cumhuriyetin ilk elli yılına damgalarını vurmuşlardır. Ancak Cumhuriyetin ilanıyla çok hızlı bir şekilde yapılan yenilikler Türk halkının yaşamında köklü değişimlere yol açmış, Türk aydını takip etmekte zorlandığı bir siyasî değişim yaşamıştır. Latin harflerinin kabulü, Cumhuriyetin ilanından sonraki en önemli kültür olayıdır.

Cumhuriyetin ilanından sonra edebiyatımız, çağdaş anlayışlar doğrultusunda gelişmesini başarıyla sürdürmüştür. Cumhuriyetin ilk yıllarında ‘Beş Hececiler’ olarak adlandırılan şairler topluluğu, en parlak dönemlerini yaşamaktaydı. Yine bu yıllarda Kurtuluş Savaşı’nın etkisiyle, genel olarak Anadolu’ya bir yönelim başlamıştır.

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı, Tanzimat, Servetifünun, Fecriati ve Millî Edebiyatın oluşturduğu zemin üzerine kurulmuştur. Cumhuriyet devri edebiyatının ilk dönem eserleri, değişen siyasî, sosyal ve kültürel çerçevenin etkilerini taşır. Ömer Seyfettin’le başlayan dildeki sadeleşme hareketi, artık iyice yerleşmiş; aruz bırakılarak hece kullanılmıştır. Şiirde ve düz yazıda toplumun her kesiminden gelen sanatçılar sayesinde konular oldukça genişlemiştir. Buna bağlı olarak mekânlar da çeşitlilik kazanmıştır. Anadolu’ya daha çok yer verilmiştir. Roman ve hikâyelerde toplum sorunları, gözleme dayanan bir gerçeklikle anlatılmış, Kurtuluş Savaşı dönemi ve o zamanki toplum hayatı edebiyata yansımıştır.

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Genel Özellikleri:

1. Yazı diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmış, dildeki sadeleşme çalışmaları aralıksız sürmüştür.

2. Edebiyatımız bu dönemde toplumcu bir karakter kazanmış, gerçekçi bir anlayışla hareket edilmiştir.

3. Aruz ölçüsünün yerini hece ölçüsü almış, şiirlerde de günlük konuşma dili kullanılmıştır. Yine bu dönemde şiirin biçimce daha da serbestleşmesi sağlanmıştır.

4. Şiir, roman, hikâye ve tiyatro gibi türlerde önemli gelişmeler olmuştur.

5. Cumhuriyetin kuruluşuyla 1940 (İkinci Dünya Savaşı) yılları arasında eser veren şair ve yazarlar, yerli hayatın anlatımına özen göstermişler,”halka doğru” anlayışıyla toplum sorunlarını belli ölçülerde dile getirmişlerdir.

6. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının ilk ürünlerine İstiklal Savaşı ve Atatürk devrimleri damgasını vurmuştur. Şiirler, romanlar, hikâyeler bu iki konu ile doğrudan ya da dolaylı olarak bağlantı-lıdır.Millî duygu ve heyecanı geliştirmeye yönelik bu çabalar, Millî edebiyatın bir devamı niteliğindedir.

7. Millî Edebiyatla başlayan halka inme, Anadolu’yu tanıma çabası bu dönemin edebiyatında ana ilkelerden olmuş, Türk halkının her kesimi edebiyata girmiştir. Artık edebiyat İstanbul’un sınırlarını tamamen aşmıştır.

8. Yeni kurulan devlet ile yapılan bazı inkılapları halka tanıtmak ve benimsetmek görevi Cumhuriyet dönemi sanatçılarına düşmüştür. Sanatçı, siyaset kurumu ile halk arasında bir köprü olmuş, yenilikleri yorumlamış, açıklamış ve savunmuştur.

9. Yeni ve eski dil tartışmaları Cumhuriyet ile noktalanmış, siyasi güç, olayı tekeline almış ve 1932 yılında Türk Dil Kurumu’nu kurarak dilde geri dönülmez bir yola girmiştir; ancak bazen dilde çok aşırıya gidilmiş, halkın anlayamadığı sözcükler kimi yayınlarda kullanılır olmuştur.

10. Cumhuriyetten önce sadece sempati duyulan Türk halk sanatları ve folkloru bu dönemde ön plana çıkarılmış, öncekilerin küçümsediği Karacaoğlan’lar, Yunus Emre’ler örnek alınmıştır. Batı edebiyatı alfabe değişikliği de yapıldığı için daha yakından takip edilmiş; Türk edebiyatı, Batı edebiyatının yeniliklerini, akımlarını almaya ve uygulamaya devam etmiştir.

CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI SANATÇILARI

AHMET HAMDİ TANPINAR (1901-1962)

• Hece ölçüsünü şiirimize en iyi uygulayan şairimizdir.
• Şiir dilimize yeni bir ses getirmiştir.
• Kendine özgü bir söyleyiş geliştirmiştir.
• Hikâye ve romanlarında şiirsel bir dil kullanmıştır. Psikolojik derinlik, bilinçaltına inen bir duyarlılık göstermiştir.
• Vatan sevgisi, geçmişe hasret gibi temalar işlenmiştir.
• Eserleri: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Abdullah Efendi’nin Rüyası, Beş Şehir, Mahur Beste, 19.Asır Türk Edebiyatı, Yaşadığım Gibi.

SAİT FAİK ABASIYANIK (1906-1954)

• Türk hikâyeciliğinin temel taşlarındandır.
• Çehov tarzı hikâyeciliğinin en usta temsilcisidir.
• Günlük konuşma dilini, argoyu, halk söyleyişini hikâyelerinde işlemiştir.
• Çoğunlukla sıradan insanların hayatlarını eserlerinde işlemiştir.
• Eserleri: Sarnıç, Semaver, Şahmerdan, Mahalle Kahvesi, Son Kuşlar, Kayıp Aranıyor, Âlem Dağında Var Bir Yılan, Havada Bulut, yaşamak Hırsı, Şimdi Sevişme Vakti.

FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1898-1973)

• Beş hececilerdendir.
• Şiirleri aşk, memleket güzelliği, vatan sevgisi üzerine kuruludur.
• Anadolu’yu şiirlerinde en iyi işleyen şairlerimizdendir.
• Anadolu’yu işlenmemiş bir sanat olarak kabul edip ona yönelmiştir. Bu yönü diğer sanatçılarımıza örnek olmuştur.
• Anadolu’yu en güzel işleyen şiiri “Han Duvarları”dır.
• Eserleri: Gönülden Gönüle, Şarkın Sultanları, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Bir Ömür Böyle Geçti, Elimle Seçtiklerim, Tatlı Sert, Akıncı Türküleri, Han Duvarları, İlk Göz Ağrısı.

ZİYA OSMAN SABA (1910-1957)

• Şiirlerinde çocukluk özlemi, anılara düşkünlük, ev ve aile sevgisi, yoksul yaşamlara karşı utanç ve acıma, Allah’a kulluk, kadere boyun eğme, küçük mutluluklara yetinme ve ölüm gibi konuları işlemiştir.
• Hece ölçüsünü kullanmakla birlikte 1940’tan sonra serbest şiir yazmaya başladı.
• Şiir kitapları: Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak;
  Mesut İnsan Fotoğrafhanesi ise öyküsüdür.

ORHAN VELİ KANIK (1914-1950)

• Edebiyatımızın en serbest şairidir.
• Mecazlı söyleyişi, kapalı anlatımı, benzetmeleri şiirimizden atan kişidir.
• Eski şiirimiz ile yeni şiirimizi tamamen birbirinden ayırmıştır.
• Şiirlerinde gündelik konuşmayı, sıradan insanların hayat koşullarını, yaşama biçimlerini kullandı.
• Garip akımının kurucusudur.
• Eserleri: Garip, Vazgeçemediğim, La Fontaine’den Seçmeler, Karşı, Nasrettin Hoca Hikâyeleri, Destan Gibisi.

OKTAY RIFAT HOROZCU (1914-1988)

• Garip akımının temsilcilerindendir.
• Başlangıçta, yeni bir hava içinde, güçlü aşk şiirleri; toplumcu sanat ilkesinden hareketle halk deyimi ve söyleyişlerinden masal ve tekerlemelerden faydalanarak başarılı taşlamalar; sosyal şiirler yazdı. Perçemli Sokak adlı kitabıyla birlikte şiir anlayışında büyük değişiklik olmuş soyut şiire kaymıştır.
• Son şiirlerinde öz ve biçim yoğunlaştırmalarıyla estetik planda yeni ve güçlü bir şiir estetiği yakalamıştır.
• Eserleri: Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga İle Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak

MELİH CEVDET ANDAY (1915-2002)

• Garip akımının temsilcilerindendir.
• Şiirlerinde toplumsal gerçekliği inceler.
• Daha sonra ilk şiirlerindeki romantizmden sıyrılarak duygulardan çok aklın egemenliğine, güzel günlerin özlemine bırakır.
• Söz oyunlarında arınmış yalın bir dil vardır. Düz yazılarında ise yoğun bir düşünce, şiirsel, esprili, özlü bir dil vardır.
• Fıkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve şiir yazmıştır. Çevirilerde yapmıştır.
• Şiirleri: Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafname, Yanyana.
• Denemeleri: Çevirileri; İngiliz Edebiyatından Denemeler
• Tiyatroları: Komedya, İçerdekiler, Gizli Emi

ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1891-1949)

• İlk şiirlerini Servet-i Fünun etkisinde yazdı.
• Şiire aruz vezniyle başlamıştır.
• Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra kurtuluş savaşı yıllarında milli duyguları ve tarihi kahramanlıkları işleyen heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır.
• Miras ve Güneşin Ölümü adlı şiir kitabı vardır.

HALİT FAHRİ OZANSOY (1891-1971)

• Şiire aruzla başlamıştır. Aruza veda adlı şiiriyle, aruz veznini bırakıp heceye yönelmiştir.
• Şiirlerinde çoğunlukla egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygulara, aşk ve ölüm temalarına rastlanır.
• Şiirlerinde konuşulan Türkçeyi başarıyla kullanmıştır.
• Şiir, roman ve tiyatro türlerinde eserler vardır.
• Baykuş, Efsaneler, Cenk Duyguları, Hayalet,Rüya adlı eserleri vardır.

YUSUF ZİYA ORTAÇ (1896-1967)

• Yusuf Ziya da diğerleri gibi şiire aruzla başlamış daha sonra heceye geçmiştir.
• Şiirlerinde günlük hayatın çeşitli görünümlerini sade bir dille işlemiştir.
• Akbaba adlı mizah dergisini çıkarmıştır.
• Akından Akına, Bir Rüzgâr Esti, Yanardağ, Âşıklar Yolu adlı eserleri vardır.

ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)

• Şiire aruzla başlar daha sonra heceyle devam eder.
• Şiirlerinde daha çok şahsi konuları işler.
• Bazı şiirlerinde halk şiirinin şekillerini de kullanmıştır.
• Bireysel duyguları işleyen, ahenkli ve zarif şiirlerinde temiz duru bir Türkçe kullanmıştır.
• Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler, Peri Kızı İle Çoban, O Beyaz Bir Kuştu adlı eserleri vardır.

AHMET KUTSİ TECER (1907-1967)

• Halkın ayağına giden şairdir.
• Şiiri nesirden ayırmaya çalışmıştır.
• Hecenin gelişmesi için elinden geleni göstermiştir.
• Çeşitli alanlarda eser vermiştir.
• Eserleri: Şiirler, Köylü Temsilleri, Sivas Halk Şairleri Bayramı, Köşebaşı, Bir Pazar Günü, Satılık Ev.

HALİKARNAS BALIKÇISI (CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI) (1890-1973)

• “Denizi, deniz hayatını” edebiyatımıza tam anlamıyla yerleştiren yazardır.
• Bodrum’u, Ege efsanelerini, balıkçıları hayatlarını eserlerinde işlemiştir.
• Eserleri: Ege Kıyıları, Aganta- Burina- Burinata, Merhaba Akdeniz, Turgut Reis, Mavi Sürgün, Anadolu’nun Sesi, Hey Koca Yurt, Deniz Gurbetçileri.

AHMET MUHİP DIRANAS (1909-1982)

• Bireyci şiiri estetik anlayışla özenle uygulamıştır.
• Hece ölçüsünü kullanarak yeni bir şiir dili oluşturmaya çalışmıştır.
• Eserleri: Şiirler, O Böyle İstemezdi, Gölgeler Çıkmaz

MEMDUH ŞEVKET ESENDAL (1883-1952)

• Hikâyeciliğimizin önemli isimlerindendir.
• Her gün gördüğümüz ancak önemsemediğimiz kişileri hikâyelerinde işlemiştir.
• Hikâyelerinin konusunu genellikle gündelik hayattan seçer.
• Günlük konuşmaları içtenlikle yansıtmıştır.
• Hikâyelerinde olağanüstü varlıklar ve olaylar yoktur.
• Eserleri: Ayaşlı ve Kiracılar Miras.

CAHİT SITKI TARANCI (1910-1956)

• Eserlerinde “ölüm korkusu” hâkimdir.
• Heceye yeni şekiller katmıştır.
• Türkçenin incelikleri ustalıkla kullanmıştır.
• Toplumsal konuları kendi penceresinden yansıtmıştır.
• Eserleri: Otuz Beş Yaş, Ömrümde Sükût, Düşten Güzel, Ziya’ya Mektup.

NURULLAH ATAÇ (1898-1957)

• Deneme alanında önemli eserler vermiştir.
• Türkçenin sadeleşmesi için çok uğraşmıştır.
• Eserlerinde ısrarla devrik cümleler kullanmıştır.
• Eserleri: Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri, Sözden Söze, Diyelim, Söz Arasında, Günce Açarken..

BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU (1911-1975)

• Milli konulara eğilmiştir.
• Halk folklorünü işlemeye çalışmıştır.
• Şiirlerinde; masallardan, türkülerden yararlanarak, doğa tutkusunu, insan sevgisini, yaşama sevincini, toplumsal sorunları yansıttı.
• Aynı zamanda Cumhuriyet döneminin ünlü ressamlarındandır.
• Yazıları, Tezek (1975), Delifişek (1975), Resme Başlarken (1977) adlı kitaplarda toplandı.

NECİP FAZIL KISAKÜREK (1905-1983)

• Türk edebiyatının en büyük şairlerindendir.
• Sağlam bir dil yapısı, düzgün hece yapısı, sağlam bir teknik, felsefi derinlik, özgün bir anlatış gücüne sahip bir şairdir.
• Aynı zamanda önemli bir fikir adamıdır.
• Ona göre şiir: “Allah’ı arama işidir.”
• Şiir Kitapları:Kaldırımlar, Örümcek Ağı, Ben ve Ötesi
• Oyun Kitapları: Tohum Künye, Bir Adam Yaratmak, Satırbaşı
• Diğer eserleri: Çöle İnen Nur

ARİF NİHAT ASYA (1904-1975)

• Edebiyatımızda bayrak şairi olarak tanınmıştır.
• Eserlerinde Türklüğü, vatan ve bayrak aşkını işlemiştir.
• Edebiyat öğretmenliği ve milletvekilliği yapmıştır.
• Eserleri: Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor Heykeltraş (1924), Yastığımın Rüyası (1930), Ayetler (1936), Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor (1946), Rubaiyyat-ı Arif (1956), Enikli Kapı (1964), Kubbe-i ardâ (1956)

FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)

• Aralıksız 27 yıl milletvekilliği yapan Falih Rıfkı Atay, yazarlığını da bu doğrultudaki çalışmalara adadı.
• Atatürk devrimlerinin korunması ve Batılılaşma yolundaki çabalarıyla güçlü, başarılı bir gazeteci-yazar durumuna geldi.
• Türkçeyi ustalıkla kullanmıştır.
• Eserleri: Ateş ve Güneş, Zeytindağı, Çankaya, Atatürk’ün Hatıraları, Baş Veren İnkılapçı, Atatürk Ne İdi; Denizaşırı, Bizim Akdeniz, Gezerek Gördüklerim (Seyahat yazıları)

YAŞAR KEMAL (1923-2015)

• Türk romancılığının en usta kalemlerindendir.
• Eserleri içeride ve dışarıda çokça ödül almıştır.
• Çukurova’da çalışan işçilerin hayat şartlarını, yaşama biçimlerini, ağaların köylülere zulümlerini ustaca ve realist bir yaklaşımla ele almıştır.
• Romanları;
  Teneke (1955) Orta Direk (1960) İnce Memed (1.Cilt; 1955, 2. Cilt; 1969, 3. Cilt; 1984) Ağrı dağı efsanesi ( 1970) Kimsecik (1980) Binboğalar Efsanesi ( 1971 Ölmez Otu Üç Anadolu Efsanesi (1969) Çakırcalı Efe (1972) Yılanı Öldürseler (1976) Höyükteki Nar Ağacı (1982) Demirciler Çarşısı Cinayeti(1974) Yusufçuk Yusuf (1975 Filler Sultanı İle Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977) Kuşlar da Gitti ( 1978) Allah’ın Askerleri (1978) Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1998 Kimsecik II (1985) Kale Kapısı (1986) Kanın Sesi (1991) Ağıt (1992) …
• Hikâyeleri: Sarı Sıcak (1952) Bütün hikâyeleri (1967) …

ATİLLA İLHAN (1925-2006)

• Toplumcu-mücadeleci görüşlerini bireysel romantizmle bütünleştirmiştir.
• Dili zengindir.
• Mavi Şiir Akımı‘nın öncü ismidir.
• Başta şiir ve roman olmak üzere edebiyatın pek çok alanında eserler vermiştir.
• Romanları: Sokaktaki Adam, Kurtlar Sofrası, Yaraya Tuz Basmak…
• Şiirleri: Duvar, Ben Sana Mecburum, Elde Var Hüzün ,Korkunun Krallığı Yasak Sevişmek Tutuklunun Günlüğü…

ABBAS SAYAR (1923-1999)

• Cumhuriyet sonrası edebiyatımızın güçlü kalemlerindendir.
• Anadolu’nun deyişlerini yaşam koşullarını, Orta Anadolu’nun zorlu kış koşullarını eserlerinde çok içtenve güzel yansıtmıştır.
• En önemli eseri:”Yılkı Atı”dır. TRT roman ödülü almıştır.
• Diğer eserleri: Çelo, Can Şenliği, Yorganımı Sıkı Sar, Anılarda Yumak Yumak Noktalar

ORHAN PAMUK ( 1952- )

• Nobel edebiyat ödülü almış tek yazarımızdır. (2006)
• Eserleri: Benim Adım Kırmızı, Cevdet Bey Ve oğulları, Kar, Beyaz Kale, Kara Kitap, Sessiz Ev…

KEMAL TAHİR (1910-1973)

• Toplumcu yazarlarımızdandır.
• Eserlerinde köy insanı, gurbete çıkmış garibanların hayat şartlarını gözlemci bir tiple anlatmıştır.
• Eserleri: Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı, Devlet Ana, Hür Şehrin İnsanları, Köyün Kamburu…

ORHAN KEMAL (1914-1970)

• Sosyalist görüşleri ile ön plana çıkaran bir yazardır.
• Anadolu insanının yaşam koşullarını, köylülerin, işçi sınıfının ezilmişliğini eserlerinden sıkça işlemiştir.
• Eserleri: Eskici ve Oğulları, Baba Evi, Cemile, Ekmek Kavgası, Tersine Dünya, Üç Kağıtçı, Hanımın Çiftiği…

ÖZDEMİR ASAF (1923-1981)

• Şiirlerinde toplumla, yaşadığı çağla, kendisiyle hesaplaşma içindedir.
• Şiirlerinde toplumsal ve bireysel çelişkilerini “sen-ben” ikileminde yansıttı.
• Eserleri: Dünya gözüme Kaçtı, Sen Sen Sen, Yalnızlık Paylaşılmaz, Çiçekleri Yemeyin…
• Özdemir Asafça (deneme), Dün Yağmur Yağacak (öykü) …

TARIK BUĞRA (1918-1994)

• Önemli romancılarımızdandır.
• Anadolu insanının kültürünü, inançlarını, tarihini işlemiştir.
• Eserleri: Küçük Ağa, Osmancık, İbiş’in Rüyası, Firavun İmamı, Küçük Ağa Ankara’da…

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı

• Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının Oluşumu
• Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının Genel Özellikleri
• Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı Temsilcileri ve Özellikleri
• Cumhuriyet Dönemi Şiir
• Cumhuriyet Dönemi Roman
• Cumhuriyet Dönemi Öykü
• Cumhuriyet Dönemi Deneme
• Cumhuriyet Dönemi Tiyatro
• Cumhuriyet Dönemi Günlük
• Cumhuriyet Dönemi Hatıra (Anı)
• Cumhuriyet Dönemi Gezi
• Cumhuriyet Dönemi Mülakat-Röportaj
• Cumhuriyet Dönemi Söylev (Nutuk)