Birleşik ve Basit Çekimli (Zamanlı) Fiiller

Çekimli fiiller, taşıdıkları kip sayısına göre basit kipli veya basit zamanlı fiiller ve birleşik kipli veya birleşik zamanlı fiiller olmak üzere başlıca iki gruba ayrılır.

Basit kipli fiiller, yapılarında şekil ve zaman kavramı taşıyan tek kip bulunan fiillerdir.

Tek bir haber veya dilek kipi almış olan fiiller, basit zamanlıdır/ basit çekimlidir.

Örnekler:

• Okumalısın,
• bilsem,
• göreyim,
• sorsun,
• vermişler,
• seveceksin,
• oturuyorlar,
• anladım,
• koşarız …

Bu fiillerde tek bir kip veya zaman eki olduğu için bu fiillere basit zamanlı veya basit çekimli (kipli) fiiller denir.

Birleşik kipli fiiller, içinde birden fazla kip eki bulunan fiillerdir. Fiilin birden çok kip ve zaman bildirecek biçimde çekimlenmesiyle oluşur. Basit çekimli fiillere ek fiilin getirilmesiyle yapılır.

Birleşik çekimli fiiller üçe ayılır:

1. Hikâye Birleşik Çekimi (i, -di):

Basit çekimli fiillere “di’li geçmiş zaman” kipi eki getirilerek yapılır.

Örnek:

• Yiğit iki canavarla savaşmıştı. (savaşmış idi)
• Hızlı hızlı yürüyordu. (yürüyor idi)

2. Rivayet Birleşik Çekimi (i, -miş):

Basit çekimli fiillere “miş’li geçmiş zaman” kipi eki getirilerek yapılır.

Örnek:

• At ayağı çabuk (yel gibi), ozan dili çevik olurmuş. (olur imiş)

3. Şart Birleşik Çekimi (i, -se):

Basit çekimli fiillere “dilek-koşul” kipi eki getirilerek yapılır.

Örnek:

• Anamın yüzünü görmeden bu gelin odasına girersem. (girer isem)

Aşağıdaki metinde geçen birleşik zamanlı filler kırmızı ile gösterilmiştir.

Yürüyordum, aklımda düşünceler. Oraya neden gitmiştim? Bilemiyorum. Bu soruyu defalarca sormuştum kendime ama bir türlü cevabını bulamadım.