Anlatımın Oluşumu
Anlatımın Oluşumu
Bir metin sadece dilbilgisi kurallarına göre düzenlenmez. Dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasında anlam bağıntıları vardır.
Bağdaşıklık: Dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağıntılarına bağdaşıklık denir. “Yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.” cümlesinde kelimeler anlam olarak birbirini tamamlamıştır.
Bağlaşıklık: Dil öğelerinin dilbilgisi kurallarına uygun bir şekilde yan yana getirilmesine bağlaşıklık denir.
Bağdaştırma: Kelimelerin yeni bir anlam ifade etmek için yan yana gelerek oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Örnek: Çalı demetleri, ses çıkaran kağnılar.
Bağdaştırmalar dilde yaygın olarak kullanılan ifadelerle oluşturulabildiği gibi birbiriyle uyuşmayan kelimelerden de oluşturulabilir.
Alışılmış Bağdaştırma: Dilde yaygın olarak kullanılan ifadelerle oluşturulan bağdaştırmalardır. Kelimeler ilk anlamlarıyla kullanılırlar. Taş duvar, renkli cam vb.
Alışılmamış Bağdaştırma: Birbiriyle uyuşmayan ifadelerden oluşturulan bağdaştırmadır. Kelimeler yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılır, imgesel, sanatlı bir anlatım vardır. Dilsiz hayaller, taş kalp, renkli bir anlatım vb.
Bağlam: Kelime, kelime grubu ya da cümlelerin metinde bulunduğu yere bağlı olarak farklı anlamlar kazanmasına bağlam denir. Örnek: Güneşli soğuk bir gündü. Birbirlerini soğuk bir tavırla selamladılar.”cümlelerinde “soğuk” kelimesi kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır.
Hâlin gereği: Bir cümle veya metinde sözün bağlama uygun bir şekilde kullanılmasıdır.
Güzel bir ev alana “Güle güle oturun.” demek hâlin gereğidir.
Bağlaşıklığa uyulmamasından kaynaklanan anlatım bozuklukları, dilbilgisiyle alakalı kurallara uyulmamasından kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır: Yanlış ek kullanılması, gerekli ekin kullanılmaması, özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem, tamlayan, tamlanan eksikliği vb.
ANLAMSAL ANLATIM BOZUKLUKLARI
1) Gereksiz Sözcük Kullanımı
2) Yanlış Anlamda Sözcük Kullanımı
3) Sözdizimi Yanlışlığı
4) Anlamca Çelişen Sözlerin Bir Arada Kullanılr
5) Sıralama ve Mantık Yanlışlığı
6) Anlam Belirsizliği
YAPISAL ANLATIM BOZUKLUKLARI
1) Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
2) Özne Eksikliği
3) Nesne Eksikliği
4) Tümleç Eksikliği
5) Yüklem, Ekeylem, Eylemsi Eksikliği
6) Tamlama Yanlışlıkları
7) Ek Yanlışlıkları
8) Çatı Uyuşmazlığı
Ayrıca bakınız:
- Öyküleyici Anlatım
- Betimleyici Anlatım
- Öğretici Anlatım
- Açıklayıcı Anlatım
- Kanıtlayıcı Anlatım
- Tartışmacı Anlatım
- Coşku ve Heyecana Bağlı Anlatım
- Destansı Anlatım
- Düşsel Anlatım
- Mizahi Anlatım
- Emrdici Anlatım
- Söyleşmeye Bağlı Anlatım
- Gelecekten Söz Eden Anlatım
DİL VE ANLATIM
- Anlatım ve Özellikleri
- Anlatıma ve Anlatıma Hazırlık
- Anlatımda Tema-Konu
- Anlatımda Sınırlandırma
- Anlatımın ve Anlatıcının Amacı
- Anlatıcının Tavrı
- Anlatımın Özellikleri
- Anlatımın Oluşumu
- Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması
- İmla (Yazım) Kuralları
