Anket Nedir? Nasıl Hazırlanır? Anket Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Belli kişilerin ya da grupların bir konu üzerindeki duygu, düşünce ve deneyimlerini anlamak için belli bir plana göre hazırlanmış olan soru listeleridir.

Anket geçerliliği ve güvenilirliği düşük olmasına rağmen kolay, ucuz oluşu ve çok sayıda kişiden kısa sürede bir çok konuda görüş olma olanağının bulunuşu nedeniyle en çok kullanılan tekniklerden biridir. Anket, çeşitli alanlarda olduğu gibi rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde de geniş bir biçimde kullanılmaktadır. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde anket yardımıyla öğrencilerin kimliği, ev ve aile yaşamı, sağlık durumu, eğitsel ve mesleki planları, okul içi ve okul dışı etkinlikleri, çalışma alışkanlıkları v.b. konularda bilgi alınabilir ve öğrencilerin belli konularda tavır ve kanıları öğrenilebilir.

Bir anketin amacına uygun olarak kullanışlı ve güvenilir bir biçimde hazırlanması kuşkusuz, bu konuda bilgili ve tecrübeli olmayı gerektirir. Anket geliştirilirken çeşitli kaynaklardan yararlanmak ve özellikle uzman kanısına başvurmak ve diğer yetkililerin görüşünü almak uygun olur.

Ankette araştırmacı ile kaynak kişi arasındaki tek iletişim sorulardır. Bu nedenle sorular, her türlü yanlış anlamaları önleyecek nitelikte olmalıdır. Sorular ya “açık uçlu” ya da “kapalı uçlu” dur. Açık uçlu sorular için serbest cevaplar verilir. Kaynak kişi, genel sınırlar içinde soruyu istediği kapsam ve derinlikte ve kendi anlatımı ile cevaplama serbestliğine sahiptir. “Üniversite sınavları hakkında ne düşünüyorsunuz ?”gibi. Oysa kapalı uçlu sorularda, cevap seçenekleri de önceden geliştirilip sorularla birlikte verilmektedir. “Medeni durumunuz nedir?” sorusu için: ( )1.Evli ( ) 2.Bekar, ( ) 3. Dul seçenekleri gibi. Böylece ankete katılan kişi kendisine uygun olan cevabı seçer. Kolayca anlaşılabileceği gibi kapalı uçlu soruların üç önemli yararı vardır. Cevaplamada istenene davet etmesi, kaynak kişi için cevaplama kolaylığı sağlaması ve araştırmacı için değerlendirme (cevapları sayısallaştırma ve çözümleme) kolaylığı vermesidir.

Açık uçlu soruların hem değerlendirmesi hem de cevaplandırılması daha zordur. Zorunlu olmadıkça açık uçlu soru hazırlanmamalıdır.

Soruların kapalı ya da açık uçlu hazırlanması büyük ölçüde konu edilen değişkene bağlıdır. Cevap seçeneklerin “tümüyle” bilindiği durumlarda, kapalı uçlu sorular tercih edilmelidir.

1.  Önce anketin konusu, amacı, anketi cevaplayacak olanların nitelikleri ve düzeyleri tespit edilmelidir.
2. Ankete; cevaplama güvenliğini ve katılım onanını yüksek tutmak için amacı, elde edilecek bilgilerin nerede kullanılacağını belirten bir açıklama konulmalıdır.
3.  Anket konusunun, açık uçlu (doldurmalı) veya kapalı uçlu (seçmeli) sorulardan hangisiyle dile getirilmesinin daha uygun olacağı incelenerek soruların türü belirlenir. Bu işlem yapılırken, kapalı uçlu soruların kolay yanıtlandığı, elde edilen bilgilerin ayırımının ve gruplanmasının daha kolay ve hata oranının az olduğu da göz önünde tutulur. Kimi zaman bu iki soru tipini birlikte kullanmak daha yararlı olabilir.
4.  Anketteki sorular gruplandırılır ve genelden özele doğru sıralanır. Örneğin; ”Liseden sonra öğreniminizi sürdürmek istiyor musunuz?” biçimindeki bir soru “Liseyi bitirdikten sonra hangi okula gitmek istiyorsunuz?” sorusunda önce gelmelidir.
5.  Anketin uzunluğu, anketi cevaplayanın fazla zamanını almayacak biçimde ayarlanır. Ankette yazılı kaynaklardan edinilebilecek bilgilerle ilgili sorular sormaktan kaçınılır.
6.  Anketin hazırlanmasında her sorunun incelenen konu ile ilgili olmasına, açık, anlaşılır bir dille yazılmasına ve soruların konunun tümünü içermesine özen gösterilir.
7. Anketin geçerlik derecesinin yüksek olmasına çalışılır. Geçerliği yükseltmek için uzmanlardan, bu konuda bilgisi olanlardan yararlanılır. Bu sağlanamazsa, anketi yanıtlayanların bir bölümü ile görüşme yapılarak elde edilen veriler, anket sonuçlarıyla karşılaştırılması da geçerliği denetleme yollarından biridir.
8. Kimi anketler, asıl gruba verilmeden önce, ön deneme amacıyla bir gruba uygulanarak, geçersiz sorulardan arındırılır.

Araştırmacı, ilgililerin anket sorularına verdikleri cevaplara, önce kararlaştırmış olduğu istatistiksel teknikleri uygular ve elde ettiği bulguları yorumlayarak önerilerini belirler.

Rehberlik ve Psikolojik danışma hizmetlerinde anket tekniği ile toplanan bilgilerin değerlendirilmesi ve yorumlanmasında birey hakkında başka yollardan toplanan bilgilerden el altında bulundurulması gerekir. Yani anket sonuçlarının yalnız değerlendirilip yorumlandığı gibi diğer tekniklerle birlikte de değerlendirilip yorumlanabilir.

1. Geniş kitlelere kısa sürede uygulanabilir, fazla zaman gerektirmez.
2. Büyük gruplar üzerinde bir anda uygulama imkanı verir.
3. Diğer tekniklere göre fazla masraf gerektirmez, ekonomiktir.
4. İmzasız da yazılabileceği için kişi cevapları hiç çekinmeden yazar. Bu da anketin diğer tekniklerden bir üstünlüğüdür.
5. Cevaplar sorunun hemen altında yazılı olarak yer aldığı için cevaplayıcı cevaplamada zorluk çekmez.
6. Fazla araç ve gerece ihtiyaç olmadan hazırlanır ve uygulanır.
7. Her yaştaki kişiler için anket hazırlanıp uygulanabilir.

1. Sorulara ayrı kişilerce ayrı anlamlar verilmesi anketin bir dezavantajıdır.
2. Cevapların ne derece bilinçli ve içtenlikle verildiği bilinmediğinden yazılanların geçerliliği şüphelidir.
3. Açık uçlu sorularda verilen cevapların anlaşılması güç olabilir.