Aliterasyon Nedir? Asonans Nedir? Örnekleri, Özellikleri

Aliterasyon (Ses Yinelemesi) Nedir?

Bir şiirde ya da düzyazıda ahenk yaratmak amacıyla aynı ses ya da hecenin yinelenmesine aliterasyon denir.

Örnekler:

* “Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında.”

* “cinayeti kör bir kayıkçı gördü
ben gördüm kulaklarım gördü
vapur kudurdu, kuduz gibi böğürdü
hiçbiriniz orda yoktunuz.”

* “Salkım salkım tan yelleri estiğinde

* “Dest bûsı arzûsiyle ölürsem dostlar
Kûze eylen toprağım sunun anınla yâre su”   (Fuzuli)

* “Sev seni seveni hâk ile yeksân ise
Sevme seni sevmeyeni Mısır’a sultân ise”

* “Eylülde melûl oldu gönül soldu da lâle
Bir kâküle meyletti gönül geldi bu hâle”

* Seherlerde seyre koyuldum semayı, deryayı. (Tevfik Fikret )

* Karşı yatan karlı kara dağlar karayıptır, otu bitmez. (Dede Korkut )

* Aşkın sesi sen, bestesi sen, nağmesi sensin. (Hasan Sami Bolak )

* Kim o deme boşuna benim ben
Öyle bir ben ki gelen kapına baştan başa sen.(Özdemir Asaf)

* Çözülen bir demetten indiler birer birer (Ziya Osman Saba)

Asonans Nedir?

Asonans, şiirde aynı ünlü seslerin tekrarına denilir. Aliterasyonla genellikle birlikte yapılır. Kelimelerde vurguyu taşıyan aynı ünlünün tekrarından doğacak ahengi yakalamak için şâir ve yazarlar bu sanata baş vururlar. Kelimelerdeki söz özelliklerine dayalı olduğundan bu sanat söz sanatları arasında sayılır. Şâirin özel bir amaçla bu sanata baş vurması sebebiyle de düşünceye bağlıdır.

Örnek-1

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş,
Eşini gâib eyleyen kuş
gibi kar
Geçen eyyâm-ı nevbahârı arar
Ey kulübün sürûd -ı şeydâsı
Ey kebûterlerin neşideleri,
O baharın bu işte ferdası
Kapladı bir derin sükûta yerikarlar (Cenab Sahabettin)

Yukarıdaki şiirde (â), (e), (û) gibi ünlü sesler tekrarlanarak şiirde bir ahengin oluşması sağlanıyor.

Örnek-2

Neysen sen, nefes sen, neylersin neyi
Neyzensen, nefessen neylersin neyi

Yukarıdaki dizelerde “e” sesiyle ahenk sağlanmıştır.

Örnek-3

Ayağın sakınarak basma aman sultanım
Dökülen mey kırılan şişe-i rindân olsun

Birinci dizede “a” sesiyle ahenk sağlanmıştır.