Selimî (Yavuz Sultan Selim) Kimdir? Edebi Kişiliği, Şiirleri

Yavuz Sultan Selim, Osmanlı tarihinde 1512-1520 yılları arasında kısa bir süre padişahlık yapmış olmasına rağmen önemli fetihler gerçekleştirmiştir. Bu durum dönem şairlerinin şiirlerinde açıkça görülmektedir. Yavuz’un zaferlerini destansı bir dille anlatıldığı “Selimnâme”ler, bunun en önemli vesikalarıdır.

Selimnâme türündeki ilk ürünlere 16.yüzyılda rastlanılmaktadır.

Yavuz döneminde divan şiiri için önemli simalar yetişmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Tacizade Cafer Çelebi
• Abdurrahman Çelebi
• Zembilli Ali Efendi
• İbn-i Kemal

Aynı zamanda dönemin önemli bilgi ve sanatkârları olan bu şairler, Yavuz’un özellikle Farsça olarak kaleme aldığı şiirlere nazireler yazmışlardır.

Yavuz Sultan Selim’in en meşhur dizesi aşağıdaki gibidir:

Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki

Cumhuriyet Dönemi’nden Melih Cevdet Anday ve Ahmet Muhip Dıranas, Yavuz’un bu dizesini bazı şiirlerinde kullanmıştır. Bu iki sanatçı yukarıda verilen Yavuz’a ait dize ile biten şiirler kaleme almışlardır.

Şiirlerinden Örnekler

Şirler Bile

Merdüm-i dideme bilmem ne füsun etti felek
Giryemi füzun eşkımı hun etti felek

Şirler pençe-i kahrımda olurken lerzan
Beni bir gözleri ahuya zebun etti felek
———————-
Ayrı Düştüm

Bülbül gibi gülistan bostandan ayrı düştüm
İstemem altın kafes vatandan ayrı düştüm

Ey gam öldürme beni bu hicran gecesinde
Zira bir güneş yüzlü handandan ayrı düştüm

Gönül feryad ediyor karanlık gecelerde
Gamlıyam bir mah cemal sultandan ayrı düştüm.

Hicran ile ne hale geldiğimi soranlar
Sormayın ahvalimi ben candan ayrı düştüm.

Selim’i kınayanlar bilmez ıstırabımı
Şu canıma can katan canandan ayrı düştüm.
——————–

Sanma şâhım herkesi sen sâdıkâne yâr olur
Herkesi sen dost mu sandın belki ol ağyâr olur
Sâdıkâne belki ol bu âlemde dildâr olur
Yâr olur ağyâr olur dildâr olur serdâr olur

Şiirin güzelliğinin yanında bir de şöyle dâhiyane inceliği varmış: Dizelerin ilk kelimeleri yukarıdan aşağıya okunduğunda aynı dizeyi verir. Divan edebiyatında bu özelliğe vezni aher denir.

Sanma şâhım / herkesi sen / sâdıkâne / yâr olur
Herkesi sen / dost mu sandın / belki ol / ağyâr olur
Sâdıkâne / belki ol / bu âlemde / dildâr olur
Yâr olur / ağyâr olur / dildâr olur / serdâr olur

Günümüz Türkçesi:
Şahım sen herkesi kendine sadık dost sanma
Sen herkesi dost sanma belki o düşmanın olur
Belki o kişi alemlerde sözü geçen olur
Dost olur düşman olur sözü geçen olur hükümdar olur.