Çatı Uyuşmazlığı Nedir?

Bileşik cümlelerde temel cümlenin yükleminin etken olup yan cümlecikteki eylemsinin etken olmamasından ya da temel cümlenin yükleminin edilgen olup yan cümlecikteki eylemsinin edilgen olmamasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.

• Akşam evde biraz sohbet edip erkenden yatıldı.

Bu cümlede, yan cümledeki eylemsinin (sohbet edip) etken, temel cümlenin yükleminin (yatıldı) edilgen bir eylem olması, anlatım bozukluğuna yol açmıştır. Bu nedenle söz konusu yüklem ve eylemsi ya etken ya da edilgen yapılarak ortadaki çatı uyuşmazlığı kaldırılmalıdır. Yani bu cümle iki şekilde düzeltilebilir:

• Akşam evde biraz sohbet edip erkenden yattık. (etken-etken)
• Akşam evde biraz sohbet edilip erkenden yatıldı. (edilgen-edilgen)

Aşağıdaki cümlelerde, çatı uyuşmazlığından kaynaklanan anlatım bozuklukları yer almaktadır. İkinci cümlelerde bu bozuklukların nasıl giderileceği gösterilmiştir.

• Bu yoldan hiç sapmadan gidilirse aradığınız binanın önüne çıkarsınız.
  Bu yoldan hiç sapmadan giderseniz aradığınız binanın önüne çıkarsınız.
• Sınav belgeleri kısa sürede hazırlanıp sınava girecek öğrencilerin adresine bir hafta içinde postalayacağız.
  Sınav belgeleri kısa sürede hazırlanıp sınava girecek öğrencilerin adresine bir hafta içinde postalanacak.
• Evden ne kadar erken çıksak da uçağa hareket saatinden önce yetişilemedi.
  Evden ne kadar erken çıksak da uçağa hareket saatinden önce yetişemedik.
• Bugün okula gidilip okul kütüphanesinden kitap alacağız.
  Bugün okula gidip okul kütüphanesinden kitap alacağız.

Ayrıca bakınız > Fiilde Çatı

Örnek Sorular

(I) Kutuların doldurulması için makul bir süre bekledikten sonra, puanlamaya geçilirdi. (II) En yüksek puanı hiç kimsenin yazmadığı kelime alırdı. (III) Mesela on çocuktan altı tanesi şehre Ankara, üç tanesi de Adana, bir tanesi de Artvin yazmışsa, Artvin yazan en yüksek puanı alır, Ankara yazan altı tanesi de en düşük puanı alırlardı. (IV) İkinci turda harf değişir ve belli bir süre oynandıktan sonra puanlar toplanır ve en az akla gelen kelimeleri bulmuş olan çocuk en yüksek puanı almış olduğu için oyunu kazanırdı. (V) Bazı harfler belalı olurdu.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A) I.     B) II.    C) III.  D) IV.     E) V.