Deizm, Deist; Teizm, Teist Nedir? Kimdir?

Deizm – Deist nedir?

isim, din b.  Fransızca déisme
Tanrı’yı yalnızca ilk sebep olarak kabul eden, evreni bir Tanrı’nın yarattığına inanmakla beraber yaratıcının evrene hiçbir müdahalesi olmadığını ve olmayacağını savunan, vahyi reddeden görüş. Bu görüşe sahip olana da deist denir.

Deist, bir yaratıcının (ilahi güç) varlığını kabul etmekle birlikte ilahi kitapların (Tevrat, Zebur, İncil, Kuran) ve peygamberlerin gönderildiğine inanmaz.

Teizm – Teist nedir?

Teizm ya da Tanrıcılık, Tanrı’nın varlığını doğrulayıp insanlara din gönderdiğine inanan bir düşünce akımıdır ve bütün varlıkların yaratıcısı olan bir tanrının var olduğuna inanmaktır. Bu yaklaşıma göre tanrı dünya ve insanlar ile sürekli ilişki içerisindedir. Teizm’e göre Tanrı vardır ve Tanrı’nın insanları doğru yola sokmak için insanlığa göndermiş olduğu peygamberler ve dinler vardır.

Teizm, insanlara din gönderen bir Tanrı inancı üzerine kurulu olan felsefe görüşüdür.

Monoteizm tek bir tanrıya inanmak, Politeizm ise birden fazla tanrıya inanma anlayışıdır.

Tanrı’nın varlığını kabul eden diğer inanışlar Deizm, Panteizm ve Pan-enteizm’dir. Teizm’i bu inançlardan ayıran nokta, tanrının insanlara din gönderdiğine inanılmasıdır.

Teist görüşler, aşağıda sıralanan kuramlardan hareketle tanrının varlığını ispat etmeyi amaçlarlar. Teizmi veya teist görüşleri benimseyenlere teist denir.

Batı felsefesinde Teist Kuramlar (Tanrı’nın Sıfatları)

1. Tanrı Mükemmeldir (Ontolojik Kuram): Tanrı’nın varlığını var olması ile açıklar. Tanrı’nın her bakımdan kusursuz olduğunu ifade eder. Diğer kuramların hepsini kapsar. İlk olarak 11. yüzyılda Aziz Anselmus tarafından proslogium adlı eserinde ortaya atılmıştır. 15. yüzyılda Dekart Meditasyonlar isimli eserinin ikinci bölümünü bu konuya ayırmıştır.
2. Tanrı Yaratıcıdır (Varlığın ortaya çıkması kuramı): Var olan her şey, mantıken onu yaratan bir varlığa muhtaçtır. Evren de zaman içinde sonradan meydana geldiğine göre, onu meydana getiren varlık Tanrı’dır.
3. Tanrı sonsuz güçlüdür: Tanrı’nın gücü her şeye yeter, sınırsızdır. Dekart’a göre bu güç tamamen sınırsızdır, Aquinas gibi diğer bazı filozoflar ise bazı sınırları olduğunu belirtmiştir.
4. Tanrı her şeyi bilir.
5. Tanrı zaman ve mekandan bağımsızdır.
6. Tanrı kendi kendine yeterlidir.
7. Tanrı tarifsizdir.
8. Tanrı duygulardan bağımsızdır.