Mai ve Siyah (1897) – Halit Ziya Uşaklıgil

• Mai ve Siyah, Batı roman tekniklerine uygun ilk modern Türk romanıdır.
• Yapıtta roman kahramanı Ahmet Cemil’in kişiliğinde Servet-i Fünun dönemi sanat edebiyat ve basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatılmaktadır.
• Roman, Servet-i Fünun dergisinde tefrika edilmiştir.
• Mai ve Siyah, roman tekniği bakımdan Tanzimat dönemi romanlarına göre ileri bir düzeydedir. Başarılı çevre betimlemeleri, psikolojik çözümlemeleri ile dikkat çekicidir.
• Romanın dili dönemin okurlarına ağır gelmiştir; bu yüzden sonraki baskılarında yazarı tarafından sadeleştirilmiştir.

Mai ve Siyah Özeti

İstanbul’da orta halli bir ailenin çocuğu olan Ahmet Cemil, mülkiyeyi bitireceği sırada babasını kaybeder, ailesinin geçimini sağlayabilmek için bir yandan kitapçılara macera romanları çevirip satar, bir yandan da geceleri özel dersler vermeye başlar.

Bu arada büyük ümitler verdiği eserini tamamlamaya çalışmaktadır. Ümitleri bir süre sonra ümitsizliğe döner. Genç şairin mavi bir gecede kurduğu bu hayalle hayat birbirine uymaz; yeni bitirdiği eserini bir gün Hüseyin Nazmi’nin evinde arkadaşlarına okur, dinleyiciler arasındaki eski edebiyat taraftarları eseri kötüleyen yazılar yazarlar.

Ahlaksız bir adam çıkan eniştesinin attığı dayak yüzünden kız kardeşi İkbal çocuğunu düşürür ve ölür. Sevgilisi Lamia bir subayla nişanlanır. Bunun üzerine Ahmet Cemil, ne zamandan beri büyük ümitlerle hazırladığı şiirlerini ateşe atıp yakar ve Yemen’de bir kaza kaymakamlığı alarak, annesiyle birlikte, siyah bir gecede İstanbul’dan uzaklaşır.

Tepebaşı’ndaki bir gazinoda yıldızlı mavi bir gecede kurulan tatlı hayaller; İstanbul’dan yıldızsız, karanlık bir gecede, bir vapurla ayrılırken yıkılmış olur.