Kültür Nedir? Anlamı, Özellikleri
Kültür Nedir? Kültürün Anlamı, Özellikleri, Unsurları, Etimolojisi
Kültür, kavramının pek çok anlamı vardır.
Kültür, insanoğlunun maddi ve manevi olarak ürettiği, yarattığı herşey: Geleneleri, görenekleri, dili, dini, edebiyatı, giyimi, mimarisi, yemekleri vs.
Kültür terimi yerine eskiden Arapça kökenli “hars” sözcüğü kullanılmış, TDK bu sözcük yerine “ekin” kelimesini önermiştir.
TDK Güncel Türkçe Sözlükteki anlamları şöyle:
kültür
isim Fransızca culture
1. isim Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin
- “Harf inkılabı, Türk kültür inkılabının temelidir.” – E. İ. Benice
2. Bir topluma veya halk topluluğuna özgü düşünce ve sanat eserlerinin bütünü
- “Doğrusu, teknik ve kültür her gün biraz daha ilerlemektedir.” – S. Birsel
3. Muhakeme, zevk ve eleştirme yeteneklerinin öğrenim ve yaşantılar yoluyla geliştirilmiş olan biçimi
- “Bir memlekette kitap kültürü ne kadar zenginse günlük konuşma da o kadar zengin olur.” – M. Kaplan
4. Bireyin kazandığı bilgi
- “Tarih kültürü kuvvetli bir kişi.”
5. Tarım
6. biyoloji Uygun biyolojik şartlarda bir mikrop türünü üretme
- “Mikrop cinsinden canlı bir varlığın muayyen bir ortam içinde çoğalmasına da kültür denilir.” – M. Kaplan
Birleşik Sözler:
- kültür akımı, kültür balıkçılığı, kültür bitkileri, kültür çevresi,
- kültürfizik, kültür göçü, kültür mantarı, kültür merkezi,
- kültür ortamı, kültür sarayı, kültür sitesi, kültür şoku,
- kültür uçurumu, kültür varlıkları, kültüre alma, popüler kültür,
- sözlü kültür, örgüt kültürü, yığın kültürü.
Birkaç Kültür Tanımı:
- Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin. (İzzet Benice)
- Bir topluma veya halk topluluğuna özgü düşünce ve sanat eserlerinin bütünü. (Salah Birsel)
- Muhakeme, zevk ve eleştirme yeteneklerinin öğrenim ve yaşantılar yoluyla geliştirilmiş olan biçimi. (Mehmet Kaplan)
KÜLTÜRÜ OLUŞTURAN UNSURLAR
Dil: Kültür unsurlarının başında gelir, kültüre ait bütün unsurları bünyesinde barındırır. Her millet yaşayışını dile yansıtır ve kültür ögeleri dil aracılığı ile yansıtılır.
Ulu Önder Atatürk dil ve kültürün önemi ile ilgili şunları söylemiştir:
- “Milli duygu ile dil arasındaki bağ çok güçlüdür. Dilin milli ve zengin
olması, milli duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin
en zenginlerindendir; yeter ki bu dil bilinçle işlensin.” - “Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti dilini de yabancı
dillerin boyunduruğundan kurtarmalıdır.” - “Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk milletinin dili ve milli benliği bütün
hayatında hakim ve esas kalacaktır.” - “Bir ulusun dili, bütün bilim kavramlarını oluşturacak şekilde gelişmemişse
o ulusun bilim ve kültür alanında bir varlık göstermesi beklenemez.”
Din: İnanışların milletlerin yaşamındaki etkisi açıktır. Bu sebeple din de kültürü oluşturan önemli unsurlardandır.
Gelenek – Görenek: Yazılı olmayan bu kanunlar, toplumun yaşayışı üzerinde etkilidir. İnsanların davranışlarını düzenler. Her toplum kendi gelenek-göreneklerine göre bir yaşam tarzı oluşturur. Bu da kültürün bir parçası olur. Bu açıdan bakıldığında kültürün ulusal bir kimlik taşıdığı söylenebilir.
Sanat: Bir millete ait duygu, düşünce ve zevklerin yansıması olan sanat, o milletin güzeli bulma ve yaratma çabasıdır. Bu kültür unsuru resim, heykel, müzik, edebiyat vb. gibi kollara ayrılır.
Dünya Görüşü: Bir milletin fertleri ortak bir tutum, zihniyet ve davranış bakımından ortak özellik gösterir. Bu ortak tutum ve davranışlar milletin ortak dünya görüşünü meydana getirir.
Tarih: Bir milletin ortak yaşanmışlıklarıdır. İnsanlar arasında kader birliğini temsil eder. Kültür, tarihsel bir süreç içinde oluşur.
Kültürün Özellikleri:
1. Millîdir.
2. Tarihîdir.
3. Özgündür.
4. Âhenkli bir bütündür.
5. Canlı ve tabii bir varlıktır.
6. Özü değiştirilemez.
7. Milletin ortak malıdır.
Kültür, bir kurallar sistemidir:
Kültür, toplumca benimsenen ideal kural ve davranışlardan oluşmaktadır.İnsanların toplum halinde yaşamalarım belirleyen yazılı ve yazılı olmayan kurallar kültürün bütünlüğünü ve devamlılığını sağlar. Çünkü kurallar sayesinde kültürel birikim sağlanır ve yeni nesillere aktarılır.insanlar kurallar sayesinde çalışır ve kültür ögelerini oluştururlar.
Kültür bütünleştiricidir:
Kültürü oluşturan bütün öğeler, uyumlu ve bütünleşmiş bir sistemi oluşturma özelliği taşır. Kültürel bütünleşme sağlanmadıkça toplumda sosyo-kültürel ve ekonomik alanlarda önemli uçurumlar oluşur, insanlar arasında anlaşmazlıklar ve çatışmalar meydana gelebilir.
Kültür, topluma (millete) özgüdür:
İster gelişmiş ister az gelişmiş veya gelişmemiş bir toplum olsun, her toplumun kendine göre bir kültürü vardır. İlkel toplumlarda kültürün bütün öğeleri bulunmayabilir; fakat olan toplumlarda, bu öğelerin hepsi tamamlanmıştır ve birbirleri ile işlevlerini tam olarak yerine getirebilmeleri için aralarında uyum ve dengenin bulunması gerekir. Bunlardan bazılarında kendini gösteren aşırılık veya yetersizlik diğerlerine zarar verebilir. Bu da toplumda sarsıntı ve boşluklara sebep olur. Bu bakımdan kültür, uyumlu ve dengeli bir bütünün ifadesidir. Ondaki bu dengeli bütünlük topluma sağlık verir, kişinin toplumla bütünleşmesine ve mutluluğuna hizmet eder.
Türklerin yemekleri, giyim tarzları, düğünleri, bayramları, inançları, akrabalık ilişkileri, aile ilişkileri, gelenek ve görenekleri ulusal kültürün alanına girer. Tüm ulusların kendine özgü ulusal kültür nitelikleri vardır. Ulusal kültür özellikleri birbirine benzeyebildiği gibi tamamen farklı da olabilir.
Şu halde uluslar birbirlerinin kültürünü etkileyebilir. Özellikle coğrafi yakınlık kültür etkileşimine zemin hazırlar. Örneğin Türk kültürü ile İran kültürü birbirine yakındır.
Kültür, nesilden nesile aktarılır:
Kültür kuşaktan kuşağa aktarılan bir sosyal mirastır. Varlığını ve canlılığını ancak bu yolla sürdürebilir. Aktarma vasıtaları ise eğitim-öğretim, gelenekler, din, dil, sanat, edebiyat, folklor gibi, çeşitli kültür taşıyıcı öge ve eserlerdir.
Kültür, evrensel niteliklere sahiptir:
Tüm ulusların ortak değer olarak yaşattığı ve önemsediği davranış ve anlayışlar evrensel kul uru oluşturur. Örneğin trafik kuralları her ülkede aynıdır.
İnsan hakları, eğitim, yasalar, spor, sanat, edebiyat, müzik gibi alanlar tüm ulusların ortak değerleridir.
Kültür eleştirilemez:
Kültür bir milletin kendi iradesi ve tercihine bağlı olarak geliştiği için eleştiriye kapalıdır. Bir milletin kültürünü doğru ötekini yanlış saymak doğru olmaz. Her milletin kültürü kendine göre doğru ve yerindedir.
Kültür, değişime açıktır:
Tarih içinde toplumlar birbirinin kültüründen etkilenmiştir. Bu etkilenme coğrafi yakınlık, göç, savaş, ticaret, turizm gibi kanallar yoluyla gerçekleşir ye genellikle güçlü olan milletlerin kültürü diğer ulusları etkiler. Günümüzde dünyanın birçok ülkesinde Amerika ve Avrupa kültürü yaygınlaşmıştır. Bunun nedeni bu toplumların ekonomik ve siyasi olarak güçlü olmasıdır.
Tüm bu tanımları ve kültür hakkında bildiklerimizi bir araya getirdiğimizde kültür için şöyle bir tanım yapabiliriz: Kültür bir milletin, toplumun geçmişinden günümüze kadar maddi ve manevi olarak kendine özgü oluşturduğu her türlü değerdir. Manevi kültür olarak bir toplumun ahlaki davranışlarını ve düşüncelerini örnek olarak verebiliriz. Maddi kültür olarak da bir toplumun yarattığı her türlü sanatsal ürünü örnek gösterebiliriz.
Kültür öğeleri arasında uyum vardır:
Kültürü oluşturan öğeler arasında tutarlı ve dengeli bir bütünlük vardır. Toplumlarda aile, hukuk, sanat, ekonomik hayat, örf, adetler, ahlaki değer yargıları adeta birbirini tamamlayan bir bütün halinde görülür. Kültürel öğeler birbiriyle çelişmez, aksine birbirini destekler.
————————
Vikipedi, özgür ansiklopedi’de ise “kültür” kavramı ile ilgili şu bilgiler verilmiş:
Kültür
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kültür farklı anlamları olan bir terimdir.
İnsana ilişkin bir kavram olarak kültür, tarih içerisinde yaratılan bir anlam ve önem sistemidir. Bir grup insanın bireysel ve toplu yaşamlarını anlamada, düzenlemede ve yapılandırmada kullandıkları inançlar ve adetler sistemidir.
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre ise, kültür (ekin, eski dilde hars) kavramının tanımı şu şekildedir:
“Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü.
Sosyolojik olarak, kültür bizi saran, insanlardan öğrendiğimiz toplumsal mirastır. Kültürün oluşmasında ikili bir süreç vardır; birinci süreçte insan pasif ve alıcı konumdadır. Belli bir coğrafi çevrede yaşıyor, beslenme ve barınma ihtiyaçlarını orada gideriyordur. Doğayla kurulan bu öncül ilişki, yani ihtiyaçları doğrultusunda edindiği bilgi, dili, davranışları ve maddi üretim ve tüketim aletleri kültürün yaratılmasında birinci aşama olarak karşımıza çıkar. İkinci aşamada ise insan alıcı konumdan çıkar ve üretmeye başlar; yani yaşadığı çevreye etkin ve aktif bir güç olarak katılır. Bu süreç ilk aletlerin yaratılmasıyla sınırlı olarak başlayıp Neolitik Çağ’la birlikte hız kazanmıştır. Kültür birikimle birlikte ivmesi artan bir toplumsal yapı bileşenidir. Giderek her nesil miras aldığı kültüre maddi ve manevi bir katkı yapar ve onu kendinden sonrakilere miras bırakır.
Bireyler için ise yargılama, zevk ve eleştirme yeteneklerinin öğrenme ve tecrübeler yoluyla geliştirilmiş olan biçimine o kişinin kültürü denir. Bireyin edindiği bilgileri anlatmak için de kültür sözcüğü kullanılır.
Etimolojisi (Kökeni)
Kültür sözcüğü Latince culturadan gelir. Cultura, inşa etmek, işlemek, süslemek, bakmak anlamlarına gelen Colere’den türetilmiştir. Örneğin Romalılar ‘mera işlenmesine’ agri cultura demişlerdir.
Türkçe’nin batı dilleri etkisine girmesinden önce (Cumhuriyet döneminde de) kullanılan hars sözcüğü ise Arapçadır ve “tarla sürmek” anlamına gelir.
Her iki kelimenin de tarımla ilgili olmasından kaynaklanıyor olsa gerek, 20. yüzyıl’da Türk Dil Kurumu tarafından uygun görülen ekin sözcüğü, bu yabancı kökenli kelimelere alternatif olarak önerilmiştir.
Kültürler kavramı
Kültürler, kültür kavramına ilişkin olarak bir sıfat halini ifade etmektedir. Tek başına kullanıldığında kültür, aşağı yukarı insan yaşamının tümünü ifade eder. Kültürler kavramı ise, kültürün oluşum yönüne atıfta bulunmaktadır. İş kültürü, uyuşturucu kültürü, siyasi, ve kültür terimleri yaşamın ilgi alanlarını, kavramlaştırma, sınırlama, yapılanma ve düzenlenme biçimleri de dahil denetleyen inanç ve âdetler için kullanılır. Gençlik, kitle ve çalışan vs. sınıf kültürü gibi terimler bu grupların toplum içindeki yerlerini ve iç ve dış ilişkilerini yürütme biçimlerini ifade eder. Mesleki branşlaşma ve uzmanlık alanlarına, herhangi bir sektöre yönelik bir atıfla kültür kavramı da yerleşik kullanım halindedir.
