Absürt (Saçma, Uyumsuz) Tiyatro

Absürt (uyumsuz) tiyatro II. Dünya Savaşı’nın (1939-1945) olumsuz sonuçlarının bulunduğu bir ortamda, insanların boşuna çabalarından ve bekleyişlerinden kaynaklanan bir umutsuzluk içinde oluşmuştur. Amaçsız oyun anlayışıyla yola çıkılmış, savaştan bunalan insanlar anlatılmış, büyüyerek geniş kitlelere ulaşılmıştır. 1950’de özellikle Fransa’da yaygınlık kazanmıştır. Yazarlar, insanların ruhsal durumunu yansıtarak onların çelişkilerini ve karşıtlıklarını sahneye uyarlamışlardır. Absürt tiyatronun amacı, seyirciyi düşündürmek ve tedirgin etmektir.

Absürt tiyatro; Bütün kalıplara, alışılmış düzene karşı çıkar. Mantık sınırlarını tanımaz. Olaylar arasında bağ kurulmaz. Kahramanları genelde zavallı, suçlu, bilgisiz ve zayıf kişilerdir. Belli bir olay dizisi yoktur. Verilmek istenen mesaj yoruma açıktır. Samuel Beckett’in Godot’yu Beklerken ve Eugene lonesco’nun (Öjen İyonesku) Kel Şarkıcı adlı oyunları bu türün ilk örnekleri olmuştur.

Kelime anlamı “uyumsuz” olan absürt tiyatro anlayışı, belli bir okul öğretisi, hareket değil, birkaç yazarın bireysel kaygıları ile yansıttıkları düşüncelerinin, ortak özellikleri ile ele alınmasıdır.

1. Absürt tiyatroda, geleneksel tiyatronun kuralları ve düzenleri hiçe sayılır.
Absürt tiyatroya göre tiyatro, her şeyi anlamaktan, canlandırmaktan ziyade bir ses ve hareket düzenidir. Bundan dolayı olaylar arasında bağ kurulması şart olarak görülmemiştir. Birbirleriyle ilgisiz sesler, sözler, eylemler sahnede canlandırılmıştır.

2. Seyirciyi hayatı sorgulamaya yöneltir.

3. Klasik oyun örgüsünü reddeder.

4. Okuyucuya ve izleyiciye hikâyenin sonunu kendi zevkine ve anlayışına göre hayal etme imkânı verir.

5. Kahramanların psikolojisini anlatır.

6. Konuya göre dekoru reddeder.

7. Perde düzenine, serim, düğüm, çözüm bölümlerine önem verilmez.

8. Absürt tiyatro ürünleri saçma denilebilecek kurgularla ve sembollerle doludur. Dünya edebiyatında Samuel Beckett, Türk edebiyatında Güngör Dilmen (Canlı Maymun Lokantası adlı eseriyle) bu tiyatro çeşidinin önemli temsilcilerindendir.

Bazı Absürt (Saçma, Uyumsuz) tiyatro oyunları ve yazarları:

• Canlı Maymun Lokantası – Güngör Dilmen
• Godot’yu Beklerken – Samuel Beckett
• Anahtar Sahipleri – Milan Kundera
• Bay Kolpert – ​​David Gieselmann
• Gişe – Jean Tardieu
• Profesör Taranne – Arthur Adamov
• Balkon – Jean Genet
• Hayvanat Bahçesi Hikayesi – Edward Albee
• Kel Şarkıcı – Eugene Ionesco
• Gergedanlar – Eugene Ionesco